Ryzyko obsługi pras.pdf

ryzyko obsþugi pras

http://wypadek.pl/body/bibl/czasopisma/bezp_pracy/artykuly/2000_03...

Ryzykoobsługipras

StanisławKowalewski,CentralnyInstytutOchronyPracy

BezpieczeństwoPracy,NR3(343)MARZEC2000

Współczesnakoncepcjakreowaniabezpiecznegośrodowiskapracypoleganaracjonalizacjiryzykazawodowego,

którepozostajewzasadziejedynymparametremumoŜliwiającymkwantyfikowaniepoziomubezpieczeństwa.Jest

przetokluczeminieodzownymnarzędziemefektywnegozarządzaniabezpieczeństwempracyidlategowarto,jak

sądzę,przytoczyćkilkapodstawowychpojęćzwiązanychzryzykiem.

Ryzykozawodowe jestdefiniowanejakomoŜliwośćponoszeniastratwprocesiepracy,czylijest

prawdopodobieństwemzaistnieniazdarzeniazagraŜającego,powodującegookreśloneszkody.Prawdopodobieństwo

wystąpieniatakiegozdarzeniajestzwiązanezjednoczesnymwystąpieniemdysfunkcjistrukturystanowiskapracyi

ekspozycjinaniąludzilubobiektów.Wodniesieniudomaszynprodukcyjnych,azwłaszczapras,najistotniejsze

zdecydowaniedominująceidecydująceipoziomiebezpieczeństwajestryzykowypadkowe(urazowe)stwarzane

przezzagroŜeniamechanicznewstrefienarzędziowej.Wynikatozespecyfikipracynaprasach.

Ryzykozdrowotne związanezoddziaływaniemzagroŜeńśrodowiskowych(hałas,zapylenie,oświetlenieitd.)jest

dobrzerozpoznaneiniewynikazeszczególnegocharakterustanowiskpracyprzyprasach.Ryzyko,jakietowarzyszy

ludziomwróŜnychfazachuŜytkowaniamaszyn,mimozastosowaniaśrodkówbezpieczeństwa,jesttzw. ryzykiem

resztkowym .Zarządzaniebezpieczeństwempracypolegawistocienaświadomympodejmowaniualboodrzucaniu

tegoŜwłaśnieryzyka.Ryzykoresztkowe,rzeczjasna,powinnopozostawaćnapoziomiezredukowanymdoświadomie

akceptowalnegoiuzasadnionegominimum,któregowartośćgranicznąwyznacza ryzykotolerowalne ,tj.ryzyko,

którezostałozaakceptowanewdanychokolicznościachopartychnabieŜącychwartościachspołecznych(aktualny

stanwiedzyitechniki,koszty,organizacjabezpiecznychprocesówpracy,wykształcenie,umiejętności,kultura,

świadomośćpersoneluiin.).RyzykotolerowalnetoniezwyklewaŜnepojęcie,wyznaczabowiempoziomminimum,

poniŜejktóregozejśćniemoŜna,leczjednocześnietrudnedozastosowania,boniejednoznaczne.Jestonopodstawą

współczesnejstrategiikształtowaniabezpieczeństwa,któreobecniejestdefiniowanejakouwolnienieod

nietolerowalnegoryzyka,aniewyidealizowanystanabsolutnegobezpieczeństwazryzykiemzredukowanymdozera.

Ocenianieryzykaobsługipras

RyzykotolerowalnemoŜnaosiągnąćprzezzastosowanieiteracyjnegoprocesuocenianiaryzykaiwraziepotrzeby

jegoredukcji(rys.1).

Rys.1.Iteracyjnyprocesnadzorowaniaryzyka(wgGuideISO/IEC51)

Ocenianieryzykaskładasięzanalizyiocenyryzyka.Analizaryzykatozebranie,rozpoznanieorazprzetworzenie

dostępnychinformacjikoniecznychdodokonaniaidentyfikacjizagroŜeńorazszacowaniaryzyka.Natomiastocena

ryzykawieńczyprocesoceniania,wktórymnapodstawieanalizyoraztakŜeuwzględnieniarozmaitychczynników,

jaknp.socjalnych,ekonomicznych,środowiskowychitd.,zostajewydaneorzeczenieoakceptacjilubniewcześniej

oszacowanegoryzyka.Niniejszapublikacjagłówniedotyczymetodszacowaniaiocenyryzykaobsługipras.Pełnego

rozpoznaniazagroŜeńdokonanownumerze10/98BP.Natomiastmetodyredukcjiryzykazostanąprzedstawionew

jednymzkolejnychnumerówczasopisma.

1 z 7

2008-10-2 10:31

ryzyko obsþugi pras

http://wypadek.pl/body/bibl/czasopisma/bezp_pracy/artykuly/2000_03...

Szacowanieryzyka

Ryzykowypadkowejestpojęciemstochastycznym.Zatemoszacowanieryzykajesttojegoskalkulowaniezpewnym

prawdopodobieństwem,napewnympoziomieufności.Problemwydajesięzpozoruprosty.Wiedząc,Ŝeryzyko(R)

jestfunkcjąprawdopodobieństwa(P)wystąpieniawydarzeniawypadkowegoicięŜkości(S)jegonastępstw

R = f(P, S),aprawdopodobieństwo(P)jestfunkcjączęstości(O)występowaniapodobnychzdarzeń,ekspozycji(E),

czyliczęstotliwości/czasutrwanianaraŜeniaorazludzkichitechnicznychmoŜliwościuniknięcialubograniczenia

szkody(A)ookreślonejcięŜkości(S)

R = f(O; E; A; S)

orazznającwartościtychelementów,wydawałobysię,Ŝeniepowinnobyćkłopotuzsamymszacowaniemryzyka.

Problemtkwiwsłabymrozpoznaniuwartościelementówskładowych.Głównieprzyczyniasiędotegosamczłowiek,

któryjestobecnywkaŜdymzczterechelementówryzyka,aktóregozachowanianajtrudniejpoddająsię

kwantyfikacjiipozostająnanajniŜszympoziomieufności.Parametryniezawodnościelementówstrukturypracy

(maszyny)sąjednaktakŜezazwyczajnieznane.Siłąrzeczytakasytuacjawymuszabardzozindywidualizowane

podejściedokaŜdejanalizy,którewymagaposiłkowaniasięwiedząidoświadczeniem,historiąwypadkównatakich

samychipodobnychmaszynach,opracowaniamistatystycznymiitd.Trzebaodrazupowiedzieć,Ŝeniema

standardowychmetodszacowaniaryzyka.Wodniesieniudomaszyn,wnormachiprzewodnikachEN/ISOniema

nawetsugestiicodozalecanychsposobówszacowania.Wdokumentachtychpodkreślasięwręcz,Ŝedobórmetody

zaleŜyodcechposzczególnychstanowiskpracyidlategonaleŜydopracowaćsięwłasnych,najodpowiedniejszych

sposobówszacowania.Generalniejednakistniejądwiemetodyszacowania:ilościoweijakościowe.

Szacowanieilościowe

Metodyilościowewykorzystująteorięniezawodnościstruktur.WzaleŜnościodpostawionegoproblemu,do

szacowaniailościowegostosujesiędiagramylogiczne,tzw.drzewabłędówizdarzeń,którepolegająna

wykorzystaniudwóchbrameklogicznych:koniunkcji(AND)mówiącejotym,Ŝezdarzenianadbramkązachodzi

wtedy,gdyjednocześniezajdąwszystkiezdarzeniapodbramkąialternatywy(OR)mówiącejzkoleiotym,Ŝe

zdarzenienadbramkąmoŜezajść,gdywystąpiconajmniejjednozezdarzeńpodbramką.Narysunku2

przedstawionogórnączęśćdrzewabłędówprasy,zapomocąktóregomoŜnawyznaczyćprawdopodobieństwo

zmiaŜdŜeniadłonioperatorapodłoŜonejpodstempelwtrakcieruchuzamykającegosuwaka.

Rys.2.Drzewobłędówwydarzeniawypadkowego

Budowadiagramuzaczynasięodwierzchołkadrzewa,tzn.odwydarzeniaszczytowego,czylidoznaniaurazu.

Rozpatrywanezdarzeniawypadkowejestprognozowanedlaprasymechanicznejzesprzęgłemciernym,wyposaŜonej

wurządzeniesterowaniaoburęcznego,zręcznympodawaniemmateriałuiusuwaniemwytłoczki.Doanalizy

wykorzystanomodelwypadkupolegającynatzw.transferzeenergii.Abymogłodojśćdowypadku,muszą

jednocześnie(bramkalogicznaAND)wystąpićtrzyelementy:

MusiistniećzagroŜeniewrozpatrywanymprzypadkujestnimenergiamechanicznasuwaka,zamykającego

przestrzeńnarzędziowąmiędzystemplemamatrycą.

Rękaoperatoramusiwtargnąćdoprzestrzeninarzędziowejpodczasfazyjejzamykaniaprzezsuwak(strefa

pochwycenia).

Muszązawieśćbariery,którychzadaniemjestuniemoŜliwieniedostępurąkoperatoradoniebezpiecznej

przestrzeninarzędziowejwtrakciezamykającegoruchusuwaka.

NacorazniŜszychpoziomachrozwijanesąrozgałęzieniaprzyczynowoskutkowe,aŜdozdarzeńelementarnych,na

którychanalizasiękończy.Itak,abymogłodojśćdokontynuowanianiebezpiecznegoruchusuwaka(rozwinięcie1

elementu)wrozpatrywanymprzypadku,poprzedwczesnymzdjęciurąkoperatorazprzyciskówoburęcznego

sterowaniamusinastąpićalbodefektukładusterowania,alboniesprawnośćhamulca(bramkalogicznaOR).Bariera

2 z 7

2008-10-2 10:31

ryzyko obsþugi pras

http://wypadek.pl/body/bibl/czasopisma/bezp_pracy/artykuly/2000_03...

systemowa,jakąjestnaanalizowanejprasieurządzeniesterowaniaoburęcznego(rozwinięcie2elementu),moŜe

ulecuszkodzeniualbobyćusytuowanazbytblisko(bramkalogicznaOR)najbliŜszegomiejscaniebezpiecznego,niŜ

bytowynikałozczasów:dobieganiasuwaka,tzn.czasuzatrzymywaniasuwakaorazczasuzadziałaniasamego

urządzeniasterowaniaoburęcznego.RozmaitemogąbyćprzyczynypodłoŜeniarękiprzezoperatora(rozwinięcie3

elementupoprzezbramkęlogicznąOR)błędyludzkie,zmęczenie,monotonia,monotypia,brakświadomościitd.

Rzeczjasna,pokazaneelementymoŜnarozwijaćdoŜądanegopoziomuszczegółowości,naktórympotrafimy

przypisaćzdarzeniomelementarnymwartośćprawdopodobieństwwystąpieniadefektów(zawodności).Zatemznając

parametry(nie)zawodnościelementównanajniŜszychrozgałęzieniachzwiązanychzkonstrukcjąidziałaniemprasy

łączniezesterowaniem,budowąiusytuowaniemurządzeniasterowaniaoburęcznegoorazzachowaniemi

organizacjąpracyoperatora,moŜnawyznaczyćprawdopodobieństwowystąpieniazdarzeniazagraŜającego,czyli

oszacowaćryzykozmiaŜdŜeniadłoni.

Pozytywnedrzewa,tzw.drzewazdarzeń,sąbudowanewodwrotnymkierunkuodszczegółudoogółu.Rozwijanesą

sekwencjeprawdopodobnychzdarzeńwywołanychzdarzeniemelementarnym,np.uszkodzeniemcewkizaworu

rozdzielającego,sterującegopracąukładusprzęgłowohamulcowegoprasy.Metodyilościowe,(nie)zawodnościowe,

szacowaniaryzykamającorazwiększeznaczenieprzyprojektowaniumaszyniprocesów,kiedynietylechodzio

uzyskaniebezwzględnychwartościryzyka,abardziejowykorzystaniestrukturniezawodnościowychmaszyndo

minimalizowaniaryzykapoprzezmodelowanieelementówtychstruktur.Wtzw.triadziezapewnieniabezpieczeństwa

maszynpowinnybyćwykorzystywanenasamejgórzehierarchii,tzn.naetapieichprojektowania.

Szacowaniejakościowe

Podstawowymcelemprowadzeniasystemowejocenyryzykajestoptymalnydobórśrodkówbezpieczeństwa,zarówno

przezproducentów,jakiuŜytkownikówpras.Metodyilościoweokazująsiętumałoprzydatne.Praktyczniejszesą

metodyjakościowealbomieszane(np.tzw.kalkulatorryzyka,grafyryzyka),wktórychpewnymelementomryzyka

nadajesięwartości,innymznaczeniaiwedługokreślonegokluczasięjekojarzy.Doocenyryzykastwarzanego

przezmaszyny,azwłaszczaprasy,wartopoznaćistosowaćgrafyryzyka.Sątometodybardzoproste,przyjazne,z

którychwynikiszacowaniamoŜnadośćłatwotransponowaćnadobórurządzeńochronnychodpowiednichklas.Na

rys.3przedstawionografryzykaopracowanywCentralnymInstytucieOchronyPracyspecjalniedoszacowania

ryzykastwarzanegoprzezprasy.

Przyjętonastępującekryteriadlaposzczególnychelementówryzyka:

ScięŜkośćurazu

S1urazlekki,poktórymposzkodowanyodzyskujekondycjęsprzedwypadku;

S2urazcięŜkipowodującytrwałekalectwo;

S3rozległe,cięŜkieurazywieluosób,śmierć;

OprawdopodobieństwowystąpieniazdarzeniazagraŜającego

O1bardzoniskieprawdopodobieństwowystąpieniazdarzeniawypadkowego,nieczęściejniŜ1razna20lat;

O2niskieprawdopodobieństwowystąpieniazdarzeniawypadkowegotj.1razna1020lat;

O3wysokieprawdopodobieństwowystąpieniazdarzeniawypadkowegotj.częściejniŜ1razna10lat.

Eekspozycja

E1ekspozycjarzadka,nieczęściejniŜ1raznazmianę;

E2ekspozycjaczęsta,częściejniŜ1raznazmianę;

AmoŜliwośćuniknięciaurazu

A1istniejemoŜliwośćtechnicznalubludzkauniknięciazdarzenia;

A2niemamoŜliwościuniknięciazdarzenia.

Kryteriatesą,rzeczjasna,tylkopewnąpropozycjąwynikającąjednakzestudiównadpodejściemdotegoproblemu

winnychośrodkachnaukowychwEuropieorazzanalizstatystycznychwypadków,jakiemiałymiejscenatłoczniach

wPolscewlatach19941997.Dolepszegoijednoznacznegoichzrozumieniakoniecznyjestkomentarz.

CięŜkośćurazu,wodniesieniudomaszyngeneralnie,mieścisięzazwyczajwdwóchkategoriach:S1iS2.Corocznie

przyobsłudzeprasmająjednakmiejscewPolscewypadkiśmiertelne.PonadtoduŜeprasy,np.karoseryjne,często

wymagająwieloosobowejobsługizarównopodczasnormalnegouŜytkowania,jakteŜpodczaskonserwacjiinapraw,

costwarzamoŜliwościdoznaniaurazuprzezwieleosób.DlategografryzykadlaprasmieścisiętakŜewkategoriiS3.

PrawdopodobieństwowystąpieniazdarzeniazagraŜającegonaprasiezręcznąobsługą,wynosiwPolscewciąguroku

ok.1/6(268wypadkówwlatach199395na557prasachbadaniaCIOP).Wskaźnikten,wedługprzyjętych

kategorii,plasujeprasynabardzowysokimpoziomieprawdopodobieństwaurazuO3.PrzytymmoŜna

skonstatowaćpewnąprawidłowość.OtóŜprzyśredniejczęstościwystępowaniawypadkunaprasach1/6(1razna6

lat)zachodzirelacjawprostpomiędzytączęstościąatrwałościąelementówstosowanychwukładachsterowania

pras.Mianowiciewciągurokuwykonujesięprzeciętnienaprasie0,5do1mlnoperacji(przesterowańsuwaka).

Zatemwciągu6latwykonujesięod3do6mlncykli,cojestzbieŜneztrwałościąwiększoścideklarowanychprzez

producentówelementówsterowania.

Ekspozycjadwustanowanieoddaje,byćmoŜe,bogactwaprzypadkówpraktykiwarsztatowejorazrelacjipomiędzy

częstotliwościądostępuiczasemprzebywaniawstrefachniebezpiecznych.Wodniesieniudoprastakipodziałjest

uzasadniony,Ŝepodczasnormalnejręcznejobsługi,ekspozycjaoperatorajestwistocieciągłaE2.Ekspozycja(E1)

występujeprzyobsłudzeprastylkopodczaskonserwacjiinaprawyorazniezawszepodczaswymianynarzędzi.

3 z 7

2008-10-2 10:31

ryzyko obsþugi pras

http://wypadek.pl/body/bibl/czasopisma/bezp_pracy/artykuly/2000_03...

MoŜliwośćuniknięciazdarzeniazagraŜającegoprzydysfunkcjisystemuzatrzymywaniasuwakapodczasnormalnej

obsługiprasjestwłaściwieŜadna(A2)zuwaginanagłośćtychzdarzeń.KategoriaA1odnosisiędozagroŜeń

generowanychpodczasnp.pracnawysokościwtrakciekonserwacjiprasy,domoŜliwościludzkichitechnicznych

przywymianienarzędzia,dozapewnieniaodpowiedniejaranŜacjiotoczeniawokółprasypoto,abyzminimalizować

moŜliwośćpotknięć,poślizgnięć,upadkówitp.

Szacowanieryzykawgłównychstrefachniebezpiecznychprasy

Wędrówkapogałęziachgrafuryzyka(rys.3)rozpoczynasięodokreśleniastrefniebezpiecznychorazsytuacjii

zdarzeńzagraŜających,jakiemogąwystąpićwrozpatrywanychfazachuŜytkowaniaprasy.Wceluzilustrowania

metodygrafuzostanieprzedstawionaanalizaszacowaniadlamechanicznejprasymimośrodowejzjednoosobową,

ręcznąobsługą.

Rys.3.Grafszacowaniaryzykaprzyobsłudzepras

Narys.4przedstawionogłównestrefyniebezpiecznetakiejprasy,wktórychmusząwykonywaćzadaniaoperatorzy,

ustawiaczeikonserwatorzy.

4 z 7

2008-10-2 10:31

ryzyko obsþugi pras

http://wypadek.pl/body/bibl/czasopisma/bezp_pracy/artykuly/2000_03...

Rys.4.Prasamechaniczna:astrefanarzędziowa,bstrefyoddziaływaniaelementównapęduisterowania,cstrefa

obsługiprasy,dstrefapracnawysokości

ZuprzednioprzeprowadzonejidentyfikacjizagroŜeńwynika,Ŝewprzestrzeninarzędziowejprasynastępujesilna

koncentracjazagroŜeńmechanicznych,przezco95%wypadkówmamiejscewłaśnietam(w85%tourazyrąk).W

strefienarzędziowejelementyryzykaprzybierająwartościekstremalne.TamwkaŜdymcyklupojawiasięmoŜliwość

pochwyceniarąklubinnychczęściciaławzamykającejsięprzestrzeninarzędzi,oddziaływaniapoduszkiciągoweji

wyrzutnika,wyrzucanychczęścimateriałulubnarzędzia,anaweturazówpowodowanychnieodpowiedniądynamiką

osłonruchomych.Dlastrefynarzędziowejaosobnoprzeprowadzonoanalizędlanormalne,cyklicznej,ręcznej

obsługi(a1)orazdlawymianynarzędzie(a2).Strefybmająpodobnydosiebiecharakteroddziaływań.Sązwiązane

zrutynowymiregulacjamikrzyweksterujących,nastawianiemmimośrodu(skokusuwaka),wymianąpasków

klinowychnapędu,smarowaniem,przeglądamiitp.Strefactostanowiskoobsługioperatoraistrefaroboczawokół

prasy.Szacowanieryzykaprzeprowadzonodladwóchsytuacjic1oznaczaprzebywaniewmiejscuobsługizracji

normalnychczynnościobsługowych,tj.podawaniamateriału,sterowaniaiodbieraniawytłoczki.Natomiastc2

oznaczaporuszaniesięwokółprasyzrozmaitychprzyczyn,jakpobieraniemateriału,magazynowaniewyrobów,

czyszczeniestanowiskapracy,dokonywanieczynnościkontrolnych.Strefadtoprzestrzeńroboczanawysokości,

gdzieokresowodokonywanesąprzeglądy,konserwacje,naprawyiremonty.Wtabelizestawionowynikianalizy

oszacowaniaryzykadlatychstref.

Oszacowanieklasryzyka(KR)głównychstrefobsługiprasymimośrodowej

Strefa

Czynnościobsługi,

czynnikiniebezpieczne,

zdarzeniazagraŜające,

urazy

S O E A KR

Ręcznepodawaniemateriałulubodbieraniewytłoczki

ruchnarzędzi,suwaka,poduszkiciągowej,wyrzutników,

przedmiotów,osłon

pochwycenie,uderzenie,wplątanie,kontakt

zmiaŜdŜenie,złamanie,obcięcie,skaleczenie,otarcie

S2 O3 E2 A2 5

UstawianieiwymiananarzędziorazwyposaŜenia

ruchnarzędzi,suwaka,poduszkiciągowej,wyrzutników,

przedmiotów,osłon

pochwycenie,uderzenie,wplątanie,kontakt

zmiaŜdŜenie,złamanie,obcięcie,skaleczenie,otarcie

S2 O2 E1 A2 2

5 z 7

2008-10-2 10:31

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: