Kałużyński Zygmunt - Wyprawa do idylli retro.pdf - Kałużyński Zygmunt - Zabr7

Wyprawa do idylli retro

„Miasteczko Pleasantville”: najlepsza komedia parodystyczna sezonu

„Miasteczko Pleasantville” jest miejscem doskonałym niby bezustanna

reklama telewizyjna: wszystko tu jest uśmiechnięte, pomyślne, higieniczne i

nawet deszcz nigdy nie pada.

ZYGMUNT KAŁUŻYŃSKI

Występuje ono w serialu z lat 50., którego admiratorem jest współczesny

młodzieniec; zna on na pamięć perypetie, zawsze sympatyczne, występujących

tam postaci, w szczególności głównej pary George’a i Betty Parkerów (ich imiona,

i również nazwisko, mają podobno brzmienie typowe dla familii amerykańskiej

z owych lat). Otóż odwiedza go tajemniczy reperator urządzeń TV i wręcza mu

pilota, po włączeniu którego nasz amator Pleasantville zostaje, ku swojej radości,

do niego przeniesiony, ale wraz z nim dostaje się tam jego siostra, osóbka

o poglądach postępowych, która sobie tej transplantacji nie życzyła: okazują się oni

dziećmi idealnych państwa Parkerów, jako Bud i Mary Sue, imiona jakoby równie

wówczas nieodzowne dla przyzwoitej młodzieży.

Znaleźliśmy się więc w baśni fantastycznej, co prawda elektronicznej, niemniej, jak

się zaraz okaże, z morałem tradycyjnym w baśniach. Nasza młoda dwójka

przekonuje się, że obowiązująca tu perfekcja łączy się ze sztuczną

powierzchownością, co widać po rekwizytach. Są tu książki, ale

z niezadrukowanymi kartkami, bo nikt ich nie czyta, jako że ewentualna treść

mogłaby zachwiać cenną równowagę. Ekipa koszykówki, która zawsze wygrywa,

jest w posiadaniu piłek, które przy każdym rzucie trafiają, i nasz nowo przybyły na

próżno rozmyślnie ciska w sufit: jego piłka odbija się i nieodmiennie wpada do

kosza. Gdy Bud wzywa miejscową straż pożarną, wołając „ogień!”, nikt z owych

dyżurnych nie reaguje, bo w serialu są oni używani wyłącznie do zdejmowania

z drzewa kotków zapłakanych dziewczynek, i by nakłonić ich do interwencji, musi

on wrzasnąć: „Kot na gałęzi!”, w dodatku obowiązany jest pokazać im, że z ich

szlauchów może płynąć woda, czego nigdy nie doświadczyli.

Bowiem nic tu nigdy się nie pali; tymczasem nagle pokazał się ogień, a to dzięki

działalności niepodległej siostrzyczki Buda. Jest ona oburzona, że gdy udaje się za

potrzebą do toaletki, zastaje tam pustą posadzkę, bo po co więcej, skoro w serialu

nikt nie chodzi na stronę; jest też zirytowana nieobecnością seksu i tłumaczy

mamusi, na czym on polega, ta się wciąga, i to z taką pasją, że drzewo w ogrodzie

staje w płomieniach; dlatego właśnie straż okazała się niespodziewanie potrzebna.

Ale to dopiero początek: nasza nowoczesna dziewczyna na randce z tutejszym

koszykarzem zmusza go do śmiałych pieszczot, czego tu nikt nie uprawiał, bo

chociaż sympatyzujące pary udawały się za miasto na piknik, to praktykowano co

najwyżej patrzenie sobie w oczy. Co więcej, braciszek naszej awanturnicy,

przekonawszy się, że jego wymarzone Pleasantville jest dętą blagą, również

wciąga się w reformowanie owej przykładnej społeczności. Drużyna koszykówki

przegrywa, w książkach pojawiają się niepokojące teksty drukowane, pani

Parkerowa, zainteresowana uczuciowo sąsiadem, nie robi już kolacji jak zwykle

i zaniedbany mąż zmuszony jest odżywiać się oliwkami z konserwy; miasteczko się

buntuje, co jednak nie trwa długo.

Jest to inteligencka komedia w najlepszym hollywoodzkim rodzaju i jedyna

pretensja, jaką można wobec niej żywić, to że jest właśnie hollywoodzka:

podejmuje sprawę, ale uważa, by nie doprowadzić jej do końca. Jest tu krytyka

obyczajowości lat 50. z perspektywy lat 90.; satyra na załganą kulturę sitcomów;

protest przeciwko narzuconej sztampie. Wszystko to jednak nie sięga daleko.

Główna nowość, jaką młodzi współcześnie wprowadzają do środowiska sprzed pół

wieku, to swoboda seksualna; należy w tym względzie kierować się swoją szczerą

skłonnością.

Ale poza tym reforma ogranicza się do wezwania, by okazywać uczucie: ojciec,

który zaniedbywał w tym względzie matkę, odzyskuje ją, gdy wyładował więcej

ciepła, według wskazówek syna z naszych czasów. Wyłania się pytanie, którego

autorzy „Pleasantville” starali się uniknąć, podkreślając mechaniczność postaci ze

starego sitcomu - czy przypadkiem nie zawierał on jednak sentymentalizmu,

niewiele różniącego się od aktualnego. Co prawda stagnacja została rozmyta,

reguły rozluźnione, ale wciąż jesteśmy we wspólnej dla obydwu etapów

poczciwości naiwnej, zaś są chwile, że dziecinnej: duch słodkiej reklamy z lat 50.

został poszerzony o ducha słodkiej reklamy z lat 90.

Pod tym względem jest to film dobitnie amerykański. Jak to? można by zapytać.

Przecież wszystkie filmy amerykańskie są amerykańskie. Niezupełnie. Może będzie

to wyglądać zaskakująco, ale uważam, że Ameryka jest krajem nudnym.

Oczywiście, zdarzają się tam wypadki, jak dzieci, które mordują, ale trafia się to

w jednej czy dwóch szkołach, zaś Amerykanów jest 260 milionów. Skąd jednak owe

sensacyjne filmy, kryminały, thrillery, westerny? Właśnie dlatego robi się je, i to

z rozmachem, bo uzupełniają to, czego brakuje. Uderzyło mnie, gdy byłem

w Ameryce, że dla tamtejszych owo kino było tak samo egzotyczne jak dla mnie.

Ma ono zabawić społeczeństwo jak najbardziej zrównoważone.

Otóż film „Miasteczko Pleasantville” bliski jest codziennej mentalności

amerykańskiej. Jest tu typowa dla owego społeczeństwa dążność do spełnienia się

w jego ramach, tak jak wspólna sytuacja wymaga: jest ona inna w latach 50.,

trochę inna w 90., ale stale przestrzegana. Zapewne obszar indywidualizmu się

poszerza, ale nie na tyle, by wykroczyć poza to, co należy i co uważane jest za

zbiorowy ład. Oczywiście, można też wyłamać się, nawet w sposób dziki, i różni

beatnicy uprawiają wolność ostentacyjną, ale nie reprezentują narodu, zresztą

muszą zamknąć się w swojej enklawie.

Dlatego przemiany, jakie nastąpiły w Pleasantville pod wpływem ostatnio

dopuszczonych poglądów, są wciąż ograniczone. Jest tu w tym względzie scena

- bezwiednie! - charakterystyczna. W miarę postępującej reformy, w obrazie

czarno-białego serialu z lat 50. pojawiają się elementy kolorowe, i mama

Parkerowa, której serce się otworzyło, nabiera rumieńców, jak to jest w naszej TV

wielobarwnej. Co ją przeraża? – Co będzie, gdy inni, wciąż czarno-biali, mnie

zobaczą? I prosi Buda, by pokrył jej twarz szarym pudrem. Ten lęk wiele mówi!

Odmiana przyszła za wcześnie! Jest tu wręcz zalążek dramatu: bunt nie może

posunąć się za daleko. Ale w tym miejscu zawstydziłem się, że tak wydziwiam, tym

więcej że docieramy do głównej atrakcji filmu: stopniowej interwencji, krok po

kroku, przedmiot po przedmiocie, twarz po twarzy, koloru podłączanego do taśmy

czarno-białej. Jest to oryginalne osiągnięcie wizualne w wykonaniu fotografa Roba

Sweeneya, któremu udało się utrzymać, i więcej, połączyć uroki dwóch stylów

obrazu filmowego: owego dawnego z jego kontrastami, cieniowaniem

i modelunkiem konturowym oraz współczesnej tęczowej eksplozji koloru. Są tu

sceny wręcz magiczne, np. gdy wielobarwny deszcz kwiatowy zalewa

monochromatyczny Kącik Zakochanych, gdzie spotykają się młode pary. Jakby nie

było, pomimo niejakiego infantylizmu, film krytykuje sztuczną perfekcję, która musi

się rozpaść, propaguje tolerancję oraz wartość rzeczywistości

przeciwko złudzeniom, którym to poglądom nic nie można zarzucić; jest to, jak

dotąd, najlepsza komedia parodystyczna sezonu.

Kałużyński Zygmunt - Wyprawa do idylli retro.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: