Zapomniane Miasto.pdf

Zapomniane Miasto

(The Nameless City)

by H. P. Lovecraft

Tłumaczenie: Robert P. Lipski

Kiedy tylko zbliżyłem się do zapomnianego miasta, czułem, że było

przeklęte. Wędrowałem przez sprażoną, przerażającą dolinę skąpaną w

blasku księżyca i w pewnej chwili ujrzałem je, sterczące niesamowicie

ponad piaskami. Wyglądało tak jak części trupa, które mogłyby

wystawać ze źle wykopanego grobu. Strach przemawiał przez sterane

czasem kamienie tej sędziwej pozostałości potopu, tej prapramatki

najstarszej z piramid i naraz niewidoczna aura poraziła mnie,

nakłaniając, bym wycofał się przed pradawnymi i złowrogimi sekretami,

których nie powinien ujrzeć żaden człowiek i jak dotąd nikt nie

zdołał się na to poważyć.

Daleko pośród pustyni Arabii leżało zapomniane, pozbawione nazwy

miasto, murszejące i niewyraźne. Jego niskie mury są niemal w

zupełności ukryte wśród nagromadzonych przez niezliczone stulecia

piasków. Musiało być tutaj, zanim położono kamień węgielny pod

Memphis i zanim wypalono cegły na budowę Babilonu. Nie ma tak starych

legend, by zapamiętano w nich jego nazwę lun choćby to, czy

kiedykolwiek tętniło ono życiem. Szeptem mówi się o nim przy

ogniskach i w namiotach szejków koczowniczych plemion, aby wszystkie

ludy, nie wiadomo właściwie dlaczego, skrzętnie je omijały. To o tym

właśnie miejscu Arab Alhazred, szalony poeta, śnił pewnej nocy, zanim

stworzył swój niewyjaśniony kuplet:

Nie umarło, co spoczywać w uśpieniu wieki całe może,

A czasu upływ w końcu i śmierć nawet zmoże.

Powinienem był wiedzieć, że Arab miał ważki powód, by unikać

miasta bez nazwy, miasta, o którym krążyły dziesiątki legend i

którego nie widział żaden śmiertelnik, a jednak nie ulękłem się ich i

z mym wielbłądem wybrałem się na niedostępne, pustynne odludzie.

Tylko ja je widziałem i dlatego na żadnej twarzy nie ma tylu

upiornych, zrodzonych ze strachu zmarszczek jak na mojej i nikt inny

nie drży równie gwałtownie, gdy nocą wiatr uderza w szyby okien. Gdy

dotarłem do miasta pogrążonego w ciszy i spokoju bezkresnego snu,

spojrzało na mnie lodowato w promieniach zimnego księżyca, na przekór

dziennemu żarowi pustyni. A gdy odpowiedziałem spojrzeniem,

zapomniałem o mej radości z jego odnalezienia i zatrzymawszy się,

zsiadłem z wielbłąda, aby zaczekać do świtu. Czekałem wiele godzin,

aż niebo o świcie poszarzało, gwiazdy przybladły, a szarówka nabiegła

różem ozdobionym domieszką złota. Usłyszałem jęk i ujrzałem tuman

piaskowej burzy omiatający prastare kamienie, choć niebo było czyste,

a przestwór pustyni spokojny jak okiem sięgnąć. Nagle nad horyzontem

w oddali pojawił się gorejący skrawek słońca, widoczny poprzez kłęby

piaskowej zawieruchy, która na szczęście już słabła, i przejęty

odniosłem nagle wrażenie, jakby gdzieś z odległej otchłani doszły

mnie dźwięczne, metaliczne odgłosy, zdające się witać przybycie

ognistego dysku, tak jak witał go Memnon, stojąc nad brzegiem Nilu.

Zadźwięczało mi w uszach i wyobraźnia zaczęła podszeptywać

najróżniejsze wizje, gdy poprowadziłem wolno mego wielbłąda w stronę

tego zakazanego miejsca, które spośród wszystkich śmiertelników ja

tylko zdołałem zobaczyć.

Krążyłem wśród resztek fundamentów domów i placów, nie znajdując

ani jednego hieroglifu czy inskrypcji mówiącej o ludziach - jeżeli to

w ogóle byli ludzie - którzy wybudowali to miasto i mieszkali w nim w

zamierzchłej, zapomnianej przeszłości. Przeszłość tego miejsca srodze

i nieprzyjemnie dawała mi się we znaki i z utęsknieniem wypatrywałem

jakiegoś śladu czy urządzenia mogącego stanowić dowód, że miasto owo

istotnie było wytworem rąk ludzkich. Wśród ruin dostrzegłem pewne

proporcje i wymiary, które bynajmniej nie przypadły mi do gustu.

Miałem ze sobą wiele narzędzi i zabrałem się za przekopywanie

niektórych zasypanych budowli, ale robota szła mi opornie i nie

dokonałem żadnych znaczących odkryć.

Gdy powróciły noc oraz księżyc, poczułem lodowaty wiatr,

przywodzący ze sobą nowe lęki, toteż nie odważyłem się pozostać w

mieście. Gdy wyszedłem poza pradawne mury, aby udać się na spoczynek,

z tyłu za mną pojawił się mały, świecący tuman burzy piaskowej

omiatający szare kamienie, choć księżyc świecił jasno i większość

pustyni wydawała się spokojna.

Obudziłem się o świcie. W nocy dręczyły mnie koszmary, w uszach

dźwięczało, jak od jakiegoś metalicznego łoskotu. Ujrzałem słońce

łypiące czerwono przez ostatnie podmuchy niewielkiej burzy piaskowej

wiszącej nad zapomnianym miastem bez nazwy i szczególną uwagę

zwróciłem na panujący dookoła spokój. Raz jeszcze udałem się w głąb

posępnych ruin kryjących się wśród piasków jak troll pod łóżkiem, ale

i tym razem moje poszukiwania pozostałości zapomnianej rasy spełzły

na niczym. W południe zrobiłem przerwę na odpoczynek, a następnie

zająłem się badanie murów, ulic i zarysów niemal zupełnie pogrążonych

w piasku budynków. Stwierdziłem, że miasto musiało być rzeczywiście

olbrzymie, i zastanawiałem się nad źródłem jego wspaniałości.

Wyobrażałem je sobie w pełnej krasie w czasach tak odległych, że nie

pamiętaliby go nawet Chaldejczycy, i pomyślałem o Sarnath Przeklętym

w krainie Mnar, kiedy ludzkość była jeszcze młoda, i o Ib wykutym w

szarym kamieniu, zanim na ziemi pojawił się w ogóle człowiek.

Nagle natknąłem się na miejsce, gdzie z piasku wyłaniała się,

tworząc niski klif, lita skała. Tu, z nieskrywaną radością ujrzałem

coś, co pozwoliło mi mieć nadzieję na rychłe odkrycie śladów

poszukiwanego przeze mnie przedpotopowego ludu. Powierzchnia skały

była topornie obrobiona, stworzono z niej fasadę kilku małych,

przysadzistych kamiennych domów lub świątyń. Wnętrza mogły zawierać

zachowane sekrety pradawnych czasów, zbyt odległych, by można je

sobie w ogóle wyobrazić, choć burze piaskowe dawno temu usunęły z

kamienia wszelkie rzeźbienia, które mogły się na nim znajdować.

Mroczne wejścia znajdujące się nieopodal, nisko umieszczone,

wszystkie bez wyjątku były zasypane piachem, ale za pomocą łopaty

oczyściłem jedną z nich i wczołgałem się do środka, zabierając ze

sobą pochodnię, której blask miał ujawnić wszelkie znajdujące się

wewnątrz sekrety. Gdy wślizgnąłem się do środka, stwierdziłem, że

jaskinia rzeczywiście była świątynią, i ujrzałem wyraźne ślady

pozostawione przez rasę, która żyła tu i odprawiała rytuały, zanim

jeszcze miejsce to stało się pustynią. Prymitywne ołtarze, kolumny i

nisze, wszystkie osobliwie niskie, nie były puste. Choć nie

dostrzegłem żadnych rzeźb ani fresków, stało tu wiele pojedynczych

kamieni, obróconych tak, by nadać im symboliczne kształty. Ta

cyzelowana komnata rzeźb była dziwnie niska, trudno mi było bowiem

wyprostować się, nawet na klęczkach, pomieszczenie okazało się jednak

tak wielkie, że blask mej pochodni nie był w stanie oświetlić go

całego.

W kilku kątach wstrząsnęły mną dziwne dreszcze, niektóre bowiem

ołtarze i głazy sugerowały zapomniane rytuały przeraźliwej,

odrażającej i niewyjaśnionej natury. Zastanawiałem się, jacy ludzie

mogli wybudować i odwiedzać ową świątynię. Gdy ujrzałem już wszystko,

co znajdowało się w środku, ponownie wypełzłem na zewnątrz ogarnięty

gorączkowym pragnieniem ujrzenia tego, co skrywały inne świątynie.

Nadeszła noc, lecz pewne rzeczy, które ujrzałem, sprawiły, że ma

ciekawość przemogła lęk i nie uciekłem przed długimi, księżycowymi

ciemnościami, mrożącymi mi krew w żyłach, gdy pierwszy raz ujrzałem

zapomniane miasto. W świetle zmierzchu oczyściłem kolejny otwór i z

nową pochodnią wpełzłem do środka, by odkryć dalsze kamienie o

niejasnym dla mnie znaczeniu i symbole, które wcale nie okazały się

bardziej czytelne niż te oglądane w poprzedniej świątyni.

Pomieszczenie miało równie niski strop, ale nie było tak rozległe,

kończyło się wąskim przejściem otoczonym z dwóch stron niewyraźnymi,

tajemniczymi relikwiami. Nimi się właśnie zainteresowałem, gdy

rozległ się poszum wiatru i parskanie mego wielbłąda na zewnątrz.

Przerwałem swe badania i wydostałem się na zewnątrz, by sprawdzić, co

tak przestraszyło to biedne zwierzę.

Księżyc świecił jasno nad prymitywnymi ruinami, skąpując swym

blaskiem gęstą chmurę piasku, którą zdawał się przywiewać silny, acz

słabnący wiatr z jakiegoś miejsca na powierzchni klifu, na wprost

mnie. Wiedziałem, że to ten chłodny, piaszczysty wiatr spłoszył

mojego wielbłąda, i już miałem odprowadzić go w bezpieczniejsze

miejsce, gdy uniósłszy wzrok, stwierdziłem, że na szczycie klifu

wcale nie było wiatru. To mnie zdumiało i potwornie zaniepokoiło, ale

natychmiast przypomniałem sobie gwałtowne, miejscowe burze piaskowe

zaobserwowane wcześniej o świcie i zmierzchu, i uznałem to za całkiem

normalne zjawisko. Musiało pochodzić z jakiejś szczeliny w skale,

połączonej z jaskinią, i obserwując wzburzony piach, usiłowałem

dojrzeć jego źródło. Wkrótce odkryłem, iż brał swój początek z

czarnego otworu świątyni znajdującej się dość daleko na południe,

niemal niewidocznej z miejsca, w którym stałem. Mimo zacinającego

piasku pomaszerowałem ku tej świątyni, która, gdy się zbliżyłem,

okazała się dużo większa od pozostałych, a jej wejście w mniejszym

stopniu niż w innych zasypane było zwałami zbitego piachu.

Wślizgnąłbym się do środka, gdyby nie przeraźliwa siła lodowatego

wichru, który omal nie zgasił mej pochodni. Wiatr wypływał z

szaleńczą siła przez ciemne wejście, zawodząc jak opętany, po czym

burząc piasek i podrywając go w górę, całymi tumanami wdzierał się w

głąb osobliwych ruin. Niebawem wichura osłabła i piasek zaczął

opadać, lecz wrażenie, że wśród widmowych kamieni coś się czaiło, nie

ustało i kiedy spojrzałem na księżyc, wydawało mi się, że jego tarcza

faluje, jakbym patrzył na jego odbicie we wzburzonej wiatrem

powierzchni stawu. Bałem się bardziej, niż mógłbym to wyjaśnić, lecz

nie na tyle, by stłumić me pragnienie odkrycia nowych cudów, toteż

kiedy tylko wiatr ustał, wszedłem do ciemnego pomieszczenia, skąd się

wydostawał.

Ta świątynia zgodnie z moimi przypuszczeniami była większa od

odwiedzanych dotychczas i musiała być zapewne naturalną jaskinią,

jako że szalały w niej wiejące z jakichś odległych miejsc wiatry.

Mogłem stanąć tu całkiem wyprostowany, ale zauważyłem ,że kamienie i

ołtarze również tutaj były tak samo niskie jak w tamtych świątyniach.

Na ścianach i suficie po raz pierwszy spostrzegłem ślady sztuki

artystycznej pradawnej rasy, osobliwie malowane zawijasy, z których w

wielu miejscach odpadła farba. Na dwóch ołtarzach dojrzałem z

narastającym podnieceniem labirynt cyzelowanych, meandrycznych

płaskorzeźb. Uniósłszy pochodnię, przekonałem się, że kształt sufitu

również był zbyt regularny, aby mógł być dziełem natury, i

zastanawiałem się, kim byli prehistoryczni kamieniarze, którzy się

tutaj kiedyś mozolili. Ich zdolności inżynieryjne musiały być

przeogromne.

Wtem jaśniejszy blask fantastycznego płomienia ukazał mi to, czego

szukałem - otwór wiodący do odleglejszych czeluści, skąd napływał ów

srogi wiatr - i ogarnęła mnie słabość, kiedy ujrzałem małe, wspaniale

obrobione drzwiczki osadzone wprawnie w litej skale. Wsunąłem do

środka rękę z pochodnią i ujrzałem czarny tunel, którego sklepienie

opadało nisko wraz z obniżaniem się kondygnacji licznych wąskich,

małych i bardzo stromych schodów. Zawsze będę widział je w mych

snach, bo udało mi się poznać ich znaczenie. Wtedy jeszcze nie

wiedziałem, czy mam je nazywać schodami czy jedynie oparciem dla stóp

na opadającej ostro w dół stromiźnie. W moim umyśle pojawił się

natłok szaleńczych myśli, a słowa i ostrzeżenia arabskich proroków

zdawały się napływać przez pustynię z krain, które znamy, ku

zapomnianemu miastu bez nazwy, którego śmiertelnicy poznać się nie

odważają. Mimo to zawahałem się tylko przez chwilę, zanim wszedłem do

środka i zacząłem schodzić ostrożnie po stromych wąskich schodach.

Jedynie w przeraźliwych koszmarnych wizjach wywołanych gorączką lub

narkotykiem można sobie wyobrazić zejście podobne do mojego. Wąskie

przejście ciągnęło się bez końca niemal pionowo w dół niczym gardziel

jakiejś upiornej, nawiedzonej studni, a pochodnia, którą trzymałem

nad głową, nie była w stanie rozjaśnić nieznanych czeluści, ku którym

podążałem. Straciłem poczucie czasu i zapomniałem spojrzeć na

zegarek, choć z przerażeniem myślę o odległości, jaką musiałem

pokonać. Po drodze zwróciłem uwagę na nieznaczne wahania kierunku i

pochyłe zejścia. W pewnej chwili dotarłem nawet do długiego,

niskiego, poziomego tunelu, gdzie musiałem się wcisnąć nogami do

przodu, trzymając zapaloną pochodnię w wyciągniętej ręce. Tunel nie

był dość wysoki, aby można w nim klęknąć. Potem znowu były strome

schody i opuszczałem się coraz to niżej i niżej, bez końca, gdy w

pewnej chwili moja pochodnia zgasła. Wtedy jednak nie zwróciłem na to

uwagi, bo kiedy sobie to uświadomiłem, wciąż trzymałem rękę nad

głową, jakby żagiew nadal się paliła. Byłem dość niezrównoważony, z

uwagi na mój instynkt i pragnienie poszukiwania rzeczy dziwnych czy

niezbadanych, które uczyniło ze mnie wędrowca, badacza odległych

prastarych i zakazanych miejsc.

Gdy tak stałem pośród ciemności, mój umysł rozbłysnął fragmentami

zdobytych przeze mnie informacji, otworzył się kuferek z zawartością

wszystkiego co tajemne, diabelskie i złowrogie. Przypomniałem sobie

fragmenty tekstów szalonego Araba Alhazreda, apokryficznych koszmarów

Damasciusa i niesławnych cytatów delirycznego Image du Monde

Gauthiera de Metza. Powtórzyłem osobliwe urywki i szeptałem do siebie

o Afroarabie i demonach, które płynęły z nim w głąb Oxus, później zaś

powtarzałem bez końca zdanie z jednej z opowieści Lorda Dunsany'ego -

o "nie rozbrzmiewającej echem czerni otchłani". Gdy zejście stało się

zdumiewająco strome, śpiewnie wyrecytowałem fragment z Tomasza

Morusa, aż lęk nie pozwolił mi powiedzieć nic więcej:

W otchłani gardziel zmroczną czerń

Jak wiedźmi kocioł wypełniony

Wywarem jadzim i zdradliwym

W księżyca blasku uwarzonym

Wejrzałem, aby się przekonać

Czy nogę na wykrocie stawię

I wtedym zoczył w głąb otchłani

A cóżem ujrzał, to wyjawię

Jak oko sięgnąć me zdołało

Postrzegłem lśniące gładzią ściany

Czarną jak miazmat co Domena

Śmierci na brzeg wypluwa ją skalany.

Czas przestał istnieć, kiedy moje stopy znów stanęły na twardszym,

równym podłożu i znalazłem się w miejscu o nieco wyższym sklepieniu

niż w dwóch mniejszych świątyniach, znajdujących się teraz gdzieś

nieopisanie wysoko nad moją głową. Nie mogłem stanąć, lecz swobodnie

ukląkłem wyprostowany i po ciemku zacząłem brnąc na klęczkach to w

tę, to w drugą stronę. Niebawem zorientowałem się, że znalazłem się w

wąskim przejściu, którego ściany zdobiły drewniane przeszklone

szafki. Ich widok w tym prastarym, odrażającym miejscu zdziwił mnie

niepomiernie, a po mych plecach przeszły zimne ciarki, gdy

uświadomiłem sobie, co mogło to oznaczać. Szafki stały po obu

stronach korytarza w regularnej od siebie odległości, podłużne i

płaskie, ohydne, przypominające kształtem i wielkością trumny. Gdy

spróbowałem poruszyć kilka z nich, okazało się, iż były mocno

przytwierdzone do podłoża.

Korytarz był, jak stwierdziłem, długi, toteż ruszyłem nim naprzód,

a gdyby ktoś ujrzał mnie wtedy sunącego chwiejnie pośród ciemności,

widok ten z pewnością zmroziłby mu krew w żyłach. Od czasu do czasu

krążyłem od ściany do ściany, aby sprawdzić otoczenie i upewnić się,

że pod ścianami wciąż znajdowały się rzędy skrzyń. Człowiek jest

przyzwyczajony do myślenia wizualnego, toteż prawie zapomniałem o

ciemności i wyobraziłem sobie bezkresny korytarz z drewna i szkła,

tak wyraziście, jakbym go ujrzał na własne oczy. I wtedy, w chwili

niemożliwej do opisania emocji, naprawdę go zobaczyłem.

Nie potrafię stwierdzić, kiedy moja wyobraźnia zlała się w jedno z

widzialną rzeczywistością, jednak przede mną pojawiła się w pewnej

chwili narastająca stopniowo poświata i zacząłem postrzegać słabe

zarysy korytarza i skrzyń, ujawnianych mi przez osobliwą

fosforescencję. Przez krótką chwilę było dokładnie tak, jak wszystko

sobie wyobraziłem, jako że poświata była bardzo słaba. Kiedy jednak

ruszyłem w kierunku światła, okazało się, jak wielce się omyliłem.

Ten korytarz nie był reliktem topornym jak świątynie w mieście

powyżej, lecz pomnikiem najwspanialszej i egzotycznej sztuki. Bogate,

żywe i fantastycznie śmiałe płaskorzeźby i freski tworzyły ciąg

ściennych malowideł, których linii i barw opisać nie sposób. Skrzynie

wykonane były z dziwnie złocistego drewna z wiekami ze szkła, a

wewnątrz znajdowały się zmumifikowane truchła istot wykraczających w

swej groteskowości poza wszelkie najśmielsze wyobrażenia, jakie mogą

narodzić się w naszych koszmarach.

Opisanie tych okropieństw jest niemożliwe.

Były to istoty gadzie, niekiedy spokrewnione zapewne dalece z

krokodylem, innym znowu razem z foką, przeważnie jednak nie

przypominały żadnych stworzeń znanych biologom czy paleontologom na

całym świecie. Nie były większe od niskiego człowieka, a ich łapy w

osobliwy sposób przypominały delikatne ludzkie dłonie i stopy.

Najdziwniejsze były jednak ich głowy, o konturach łamiących wszelkie

znane biologii zasady. Istot tych z niczym nie można było porównać. W

jednym trwającym mgnienie oka przebłysku przyszły mi na myśl

skojarzenia z kotem, buldogiem, mitologicznym satyrem oraz

człowiekiem. Zróżnicowanie było ogromne. Czyż sam Jowisz nie miał tak

szerokiego i sterczącego czoła, niemniej jednak rogi, brak nosa i

szczęka jak u aligatora umiejscowiły te istoty poza wszelkimi

ustalonymi w biologii kategoriami. Przez chwilę zastanawiałem się nad

realnością tych mumii, na wpół podejrzewając, iż były to sztuczne

bałwany, niebawem jednak stwierdziłem, że mogły one istotnie należeć

do jakiegoś prehistorycznego gatunku, który istniał w czasach, kiedy

zapomniane miasto tętniło jeszcze życiem. Ich groteskowość podkreślał

fakt, że większość z tych istot miała na sobie bogato zdobione szaty

z najprzedniejszych materiałów, skrzące się złotem, drogimi

kamieniami i nieznanymi lśniącymi metalami.

Te pełzające istoty musiały być bardzo ważne, skoro zajmowały

pierwsze miejsce wśród tych zdobionych freskami ścian. Artysta z nie

mającym sobie równych kunsztem nakreślił je w ich świecie, gdzie

miały własne miasta i ogrody urządzone specjalnie dla ich potrzeb, ja

zaś nie mogłem oprzeć się pokusie by stwierdzić, że ich obrazkowa

historia była alegorycznym odzwierciedleniem historii i rozwoju rasy

oddającej im cześć. Istoty te, jak powiedziałem sam sobie, były dla

mieszkańców zapomnianego miasta tym, czym wilczyca dla Rzymu i czym

są dla Indian niektóre z totemowych bestii.

Z tej perspektywy mogłem, aczkolwiek z pewnymi niedogodnościami,

śledzić cudowną epicką historię owego miasta bez nazwy, opowiedzieć o

wielkiej portowej metropolii, która dominowała nad światem, zanim z

odmętów oceanu wyłoniła się Afryka, oraz jej zaciętą walkę, gdy morze

cofało się i pustynia postępowała coraz dalej w głąb żyznego ongiś

lądu. Widziałem jej wojny i triumfy, kłopoty i porażki, a potem

rozpaczliwą walkę z pustynią, kiedy tysiące mieszkańców miasta,

ukazanych tu alegorycznie jako groteskowe jaszczury, zostało

zmuszonych. By ryć tunel w głąb ziemi, wiercić korytarze w skałach w

przedziwny, cudowny wręcz sposób do innego świata za sprawą i namową

kierujących nimi proroków. Było to zarazem niezwykle fantastyczne,

jak i realistyczne, a związek tego, na co patrzyłem, z przeraźliwą

drogą, którą przebyłem, nie pozostawiał żadnych wątpliwości.

Rozpoznałem nawet korytarze.

Gdy się tak skradałem korytarzem ku jaśniejszemu światłu, ujrzałem

ostatnie epizody utrwalonej na murach epopei - pożegnanie rasy, która

zamieszkiwała w zapomnianym mieście i dolinie wokół niego przez

dziesięć milionów lat; ludu, którego dusze obumarły, gdy zmuszony

został opuścić miejsca znane od tak dawna. Miejsca, gdzie przybyli

się osiedlić jako nomadowie we wczesnej młodości Ziemi, wykuwając w

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: