WYKŁAD IV
Zakłócenia procesów emocjonalnych
è TYPY ZABURZONEGO NASTROJU
1) OBNIŻONY NASTRÓJ
dłużej utrzymujący się ujemny ton emocjonalny i ujemne zabarwienie uczuciowe wszystkich przeżyć
NASTRÓJ DEPRESYJNY
NASTRÓJ DEPRESYJNO-DYSFORYCZNY
NASTRÓJ DYSTYMICZNY
Rozpacz, smutek, przygnębienie, niemożność i bezsilność, niezdolność do odczuwania radości i przyjemności
Żal, rozżalenie, zniechęcenie, rozdrażnienie, a nawet złość
Termin
wieloznaczny
- Niska samoocena
- Niska ocena własnej przeszłości
- Niska ocena przyszłości
- Ujemna ocena swojej pozycji
- Ujemna ocena poprzedzających wydarzeń
- Ujemna ocena sytuacji i możliwości jej rozwiązania
Przewlekła subdepresja
2) PODWYŻSZONY NASTRÓJ
wybitnie dodatni ton i zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć
NASTRÓJ MANIAKALNY
NASTRÓJ EUFORYCZNY
NASTRÓJ MORIATYCZNY
NASTRÓJ EKSTATYCZNY
Równomierne wzmożenie podwyższonego nastroju z odczuciami uniesienia, radości - ekspansywny, utrzymujący się
- Zawyżenie samooceny
- Zawyżenie przeszłości
- Zawyżenie przyszłości
Płytkie wzmożenie nastroju, z dominowaniem wesołości, pogody ducha, szczęścia i samozadowolenia (np. skłonność do żartowania)
Odmiana euforii ze szczególnie nasiloną wesołkowatością i tendencją do dowcipkowania, błaznowania i niewyrafinowanych żartów
Wzmożenie nastroju z odcieniem ekstazy, odczucia podniosłości sytuacji i wydarzeń oraz własnego w nich udziału
3) LĘK
nastrój, w którym dominuje odczucie silnego zagrożenia lub zatrważającej zmiany wywodzących się z nieznanego, nierealnego źródła
WZBUDZENIE PSYCHICZNE
WZBUDZENIE RUCHOWE
WZBUDZENIE WEGETATYWNE
WYOBRAŻENIA POZNAWCZE
Trudność skupienia, rozluźnienia, zaśnięcia, wzmożona czujność, drażliwość
Wzmożone napięcie mięśni, niepokój, drżenie, dygotanie, męczliwość, „miękkie nogi”
Tachykardia, hipertonia, zasłabnięcie, zawroty głowy, trudności przełykania, suchość śluzówek, nudności, parcie na mocz i stolec, pocenie się, mrowienie, uderzenia gorąca
- Dotyczące przeżywanego zagrożenia (bliskość śmierci, choroba, psychiczny rozpad, utrata kontroli nad świadomością lub zachowaniem)
- Dotyczące zmiany (niejasna, zaskakująca, przerażająca – własnej osoby, otoczenia)
Przejawy dezadaptacyjnego (nawet destrukcyjnego) lęku:
à LĘK UOGÓLNIONY
długotrwale utrzymujące się napięcie lękowe o różnej, lecz mało zmieniającej się intensywności
à LĘK NAPADOWY
krótkotrwałe, powtarzające się epizody o bardzo dużym nasileniu przeżywanego lęku
à LĘK W POSTACI FOBII
nawykowe unikanie sytuacji lękorodnych, kojarzonych z obawą wystąpienia objawów nasilonego lęku (lęk antycypacyjny)
4) ZŁOŚĆ - DYSFORIA
nastrój, w którym dominuje negatywnie przeżywane wzbudzenie związane z poczuciem ograniczenia lub zablokowania (frustracji) możliwości realizacji własnych celów
PRZEKONANIA
Drżenie, napięcie, niepokój lub pobudzenie, wrogie odgłosy i gesty
Bladość, suchość śluzówek, tachykardia, wzrost ciśnienia, przyspieszenie oddechu
- O pokrzywdzeniu
- O upokorzeniu
Przejawy dezadaptacyjnej (destrukcyjnej) złości:
Ø ZŁOŚĆ UOGÓLNIONAdługotrwale utrzymujący się nastrój nacechowany złością, drażliwością, rozżaleniem z mniej jaskrawymi przejawami agresji, raczej werbalnymi niż czynnymi. Często łączy się z przygnębieniem i bezradnością (nastrój dysforyczno-depresyjny)
Ø WYBUCHY ZŁOŚCIgwałtowne, intensywne, krótkotrwałe wyładowania złości z czynną agresją lub autoagresją
*** Zachowania uprzedzające reakcje ze strony otoczenia, np. wymuszanie krępowania lub izolowania, stereotypie ruchowe (uderzanie głową, stukanie palcami), czasem związane z samouszkadzaniem
è DYNAMIKA STANÓW UCZUCIOWYCH
ZOBOJĘTNIENIE (apatia, stępienie)
Ilościowe ograniczenie lub brak przeżywania uczuć (otępienia, zaburzenia schizofreniczne – NIE neurastenia i depresja)
SPŁYCENIE (sztywność, bladość)
Zatracanie intensywności, amplitudy, modulacji, zabarwienia reakcji emocjonalnej na wydarzenia, wypowiedzi, osoby i okoliczności (zaburzenia schizofreniczne )
ZUBOŻENIE (uproszczenie, prymitywizacja)
Uzyskiwanie względnej przewagi bardziej elementarnych uczuć związanych z zaspokajaniem potrzeb biologicznych nad uczuciami bardziej złożonymi i wysublimowanymi, związanymi z zaspokajaniem potrzeb społecznych (schizofrenia, zespoły organiczne)
ZALEGANIE
Tendencja do długotrwałego utrzymywania się stanów uczuciowych w małej- lub niezmienionej postaci
LEPKOŚĆ
Niemożność oderwania się od uczuć, przejścia nad nimi do porządku (np. padaczka)
CHWIEJNOŚĆ
Nadmierna zmienność, niestałość, nietrwałość nastroju (zmiany organiczne)
NIETRZYMANIE
Tendencja do wyzwalania gwałtownych i intensywnych reakcji uczuciowych pod wpływem błahych bodźców
è WYSYCENIE UCZUCIAMI INNYCH PRZEŻYĆ
SYNTYMIA
Oznacza proporcjonalność, spójność, zbieżność przeżyć i zachowań z towarzyszącymi im emocjami (w stanie zdrowia i w stanie zaburzeń psychicznych)
HIPERTYMIA
Tendencja do ekspresji uczuciowej o cechach przesady, nadmiaru, zbytniej intensywności (stany podwyższonego nastroju, niektóre zaburzenia osobowości, wpływ substancji psychoaktywnych)
HIPOTYMIA, ATYMIA
Ograniczenie lub brak ekspresji uczuciowej (zaburzenia depresyjne, stany wyczerpania, zaburzenia organiczne)
PARATYMIA
Rozmijanie się ujawnianej i oczekiwanej ekspresji uczuciowej – jest niedostosowana do sytuacji i wzbudza odczucia niezrozumienia, zaskoczenia, niezwykłości lub dziwaczności (schizofrenia)
KATATYMIA
Życzeniowe przekształcanie się przeżyć lub zachowań pod wpływem nastawień emocjonalnych (oczekiwań, nadziei, obaw)
emotivelamb