1. Pedagogika pozytywistyczna
· racjonalne myślenie
· przewidywanie
· August Comte i John Stuart Mill
Orientacja pozytywistyczna związana jest z powstaniem nowej formy myślenia o edukacji, zwanego naukowym, obok istniejącego już myślenia potocznego i filozoficznego.
Istotą orientacji pozytywistycznej w pedagogice jako dyscyplinie naukowej jest dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej, przydatnej do przewidywania tego, co na pewno się zdarzy(może się zdarzyć, dobrze by było, aby się przydarzyło), czyli wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia racjonalne, tzn. skuteczne przewidywanie i projektowanie działań, zmierzających do osiągnięcia określonych celów, które gwarantują opanowywanie wszelkiej żywiołowości i czynienie przez to świata bardziej przewidywalnym oraz uporządkowanym. Pedagogika uprawiana w orientacji pozytywistycznej oferuje wytwarzanie takiej wiedzy, która pozwala w sposób pewny przewidywać zachowania ludzi.
Odmiany pozytywizmu:
· empiriokrytycyzm
· neopozytywizm
· Oba mówią o doświadczeniu, jako przedmiocie badań naukowych
2. Pedagogika kultury
Przedmiotem pedagogiki kultury jest proces kształcenia oparty na oddziaływaniu dóbr kultury na człowieka, co prowadzi do rozwoju jednostki oraz tworzenia nowych wartości kulturowych.
Rodowód pedagogiki kultury jako określonego nurtu pedagogicznego sięga końca XIX w. i dotyczy wielkiego przełomu w podejściu do nauk humanistycznych, dokonanego przez niemieckich filozofów kultury. Fundament pedagogiki kultury stanowią: filozofia kultury i teoria wartości.
Słabą stroną tego nurtu było to, że interpretowała ona kulturę w sposób oderwany od rzeczywistości materialnej i społecznej nadając jej cechy idealnego świata i dlatego zasadniczo służyła kształceniu elity.
Przedstawiciele:
· Wilhelm Dilthey, Wilhelm Windelband i Henryk Rickert, a w Polsce Bogdan Suchodolski
· łączy się z heglowską teorią rozwoju ducha
3. Biologizm
Jego powstanie wiązało się z fascynacją naukami przyrodniczymi, które zdominowały naukę końca XIX wieku. Biologizm opierał się na założeniu, że rozwój człowieka jest zdeterminowany biologicznie i czynniki socjologiczne i kulturowe nie mają na niego wpływu. Zgodnie z tą teorią wraz z rozwojem fizycznym człowieka następuje równoczesny rozwój emocjonalny, intelektualny i społeczny. Konsekwencją takich poglądów było powstanie koncepcji wychowania pielęgnacyjnego, polegającego na biernym poddawaniu się prawom natury i stwarzaniu warunków dla uzyskania równowagi między środowiskiem a naturalnym potrzebami dziecka. Podważano sens wszelkich planowych działań wychowawczych.
4. Pedagogika naturalistyczna
Istota koncepcji – naturalistyczna koncepcja wychowania utożsamia proces wychowania jednostki ludzkiej z procesem jej naturalnego, fizycznego i psychicznego, spontanicznego rozwoju i wzrostu. Naturalny “rozwój od wewnątrz” sił fizycznych i psychicznych jednostki jest to przeciwstawiony wszelkiemu ”urabianiu od zewnątrz”.
· U podstaw naturalistycznych kierunków w pedagogice leżało nieuzasadnione naukowo przekonanie, że natura dziecka jest z gruntu dobra i że jego indywidualność przedstawia największą wartość, wychowanie zaś i kultura jako narzucone wpływają niekorzystnie na umysł i wrodzone zdolności człowieka
· Geny całkowicie determinują rozwój człowieka, który odbywa się według pewnych faz, następujących po sobie zawsze w taki sam sposób
Krytyka
· Skrajne teorie naturalistyczne nie są naukowo uzasadnione, ponieważ: nieuzasadnione są przekonania, jakoby natura dziecka była z gruntu dobra i wartościowa, tak jak nieuzasadnione są również przekonania przeciwne, leżące u podstaw różnych koncepcji religijnych, że natura człowieka z urodzenia już jest zła, grzeszna.
· Nieuzasadnione jest zdeterminowanie biologiczne, jakie przyjmuje naturalizm pedagogiczny. Rozwój osobnika nie jest wyznaczony wyłącznie przez czynniki odziedziczone.
Dodatkowo:
· poglądy J.J. Rousseau stanowiły oparcie dla założeń p. naturalistycznej
· przedstawiciele: Stanley Hall, Ellen Key a w Polsce Janusz Korczak
5. Pedeutologia
Jest to dział pedagogiki zajmujący się nauczycielem. W założeniu miała to być nauka badająca samokształcenie, czy też doskonalenie się nauczycieli. Dziś jest to jedna z dynamicznie rozwijających się części pedagogiki i obejmuje nie tylko samokształcenie nauczycieli, lecz także badania nad:
· cechami osobowości nauczycieli (wychowawców) i wpływem tych cech na proces kształcenia i wychowania
· rolą społeczną nauczyciela (wychowawcy) - oczekiwaniami społecznymi wobec nauczycieli, trudnością roli społecznej itp.
· efektywnością kształcenia jako wynikiem pewnej pracy nauczyciela.
6. Psychologizm pedagogiczny
Przeważnie kładł nacisk na nauczanie, ale niewiele zajmował się zagadnieniami wychowania charakteru.
· Rozwój dziecka powinien się odbywać przy współżyciu ze środowiskiem społecznym i wraz z sytuacjami w tym środowisku spotykanymi przez postępowanie uznawane przez dziecko zgodnie ze wzorem i wymaganiami środowiska.
· Ważne jest by dziecko żyło w radosnej atmosferze pełnej troski a nie w poczuciu doznawanej opieki i pomocy tak, aby stale odczuwało życzliwość i miłość otoczenia tak, aby to „radosne życie” powinno je otaczać we wszystkich okolicznościach jego życia.
· Wychowanie charakteru nie było jednak pomijane w teorii psychologizmu, chociaż właściwie nie było ono jego troską jak nauczanie.
· Przedstawicielem personalizmu jest S. Hessen.
· Psychologia nie tylko jest tu uważana za naukę pomocniczą pedagogiki, ale staje się wprost pedagogiką. Psychologizm pedagogiczny zwraca się szczególnie przeciw pedagogice tzw.: „szkoły tradycyjne” stworzonej przez Herberta i herbartystów.Powstanie psychologizmu pedagogicznego spowodowały rozszerzające się i pogłębiające badania nad rozwojem psychicznym dziecka.
· Nurt ten przeciwstawiał się tradycyjnej koncepcji szkoły, głosząc wychowanie odpowiednie do potrzeb psychicznych i możliwości intelektualnych ucznia. Uważano, że zmuszanie ucznia do przyswajania rozległej wiedzy teoretycznej jest bezcelowe i należy koncentrować się na rozwoju indywidualnych cech psychicznych poszczególnych dzieci. Dwoma głównymi postulatami psychologizmu było: indywidualizowanie procesu nauczania i przyjęcie, że ośrodkiem procesu dydaktycznego jest uczeń, a nie nauczyciel.7. Behawioryzm
Według behawiorystów środowisko steruje człowiekiem manipulując karami i nagrodami. Tak więc zachowanie jest funkcją układu zewnętrznych bodźców. Głównym zadaniem tego kierunku było poznanie struktury osobowości człowieka. Wiedza o strukturze osobowości i o popędach pozwala wyjaśnić i korygować ludzkie działania. Zgodnie z podstawowymi założeniami tego prądu – zasadnicze znaczenie przywiązuje się do wychowania, którego wynikiem powinny być wszystkie pożądane reakcje jednostki. U podstaw tych teorii leży teza o środowiskowym uwarunkowaniu postępowania człowieka.
Głównym schematem badawczym behawioryzmu jest schemat bodziec – reakcja. Behawioryści korzystali z odkryć J.P.Pawłowa
· twórcą był amerykański psycholog J.B.Watson
8. SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY
Podstawą socjologizmu było uznanie człowieka za istotę społeczną, która musi podporządkować się regułom życia zbiorowego i przyjętym normom. Wychowanie i kształcenie powinno być więc ściśle połączone z socjalizacją, aby przygotować jednostkę do funkcjonowania w organizmie społecznym. Nurt ten optował za wyrabianiem w uczniach karności i zdyscyplinowania, krytykował za to indywidualizm, uznając go za źródło nieładu. Nie oznaczało to jednak całkowitego odrzucenia indywidualności każdego wychowanka, a jedynie takie pokierowanie jego osobistymi predyspozycjami, aby mogły być rozwijane i wykorzystane w ramach systemu społecznego.Fakt przynależności człowieka do pewnej grupy czy klasy społecznej zmuszał do podjęcia problematyki wychowania z punktu widzenia socjologii. Pedagogika socjologiczna dostrzegała trafnie, że każda jednostka ludzka jest związana historycznie ze swoim środowiskiem społecznym i że ta więź społeczna ma duże znaczenie dla jego moralnego i psychicznego rozwoju.Koncepcja ta opierała się na determinizmie środowiskowym, a mianowicie na przekonaniu, że każdy osobnik żyjący jest określony przez zewnętrzne warunki życiowe, warunki środowiskowe, od których jest ściśle uzależniony.
· Przedstawiciele: Emil Durkheim, Paul Natorp, a w Polsce – Stanisław Karpowicz, Florian Znaniecki
9. PRAGMATYZM - którego najgłośniejszym przedstawicielem stał się William James, sprowadza się do uznania za kryterium prawdziwości naszych myśli i koncepcji tego czy są one skuteczne i wiodą do sukcesu w działaniu. Teoria ta stała się podstawą nauczania w szkole Deaweya czy Kreschensteinera (szkoły pracy). Przykłady pragmatyzmu pedagogicznego można odnaleźć także w koncepcjach behawiorystycznych. Na podkreślenie zasługuje tu zwłaszcza tzw. operacjonizm B. Skinnera. Operacjonizm traktuje zachowanie się człowieka jako wynik oddziaływania nań otoczenia. Opiera się na operacjonalizmie, teorii, która uważa, że znaczenie pojęć jest zdeterminowane nie przez to, co słyszymy czy widzimy, lecz przez to, jakich operacji dokonujemy za pomocą tych pojęć.
10. INDYWIDUALIZM I SUBIEKTYWIZM - jest konsekwencją wychowania swobodnego pochodząca od wewnątrz dziecka i wolnego od wszelkiego „urabiania” a więc działania do „zewnątrz” Dziecko posiada wrodzone predyspozycje swojej psychiki, które powinny się rozwijać „spontanicznie” zewnętrzne ingerencje nie są potrzebne.
11. AKTYWIZM jest również podstawową konsekwencja idei wolnego wychowania. Dziecko jest istotą działającą. Działanie musi być dostosowane do środowiska, w którym żyje. Przesadny aktywizm prowadził do ograniczenia rzeczowej wiedzy i zastępował czynności umysłowe czynnościami ruchowymi. Potępiono uczenie z książek jako werbalne i bierne. aby nauka przybierała formę zabawy.
12. LIBERALIZM - psychologiczny prowadził do zmiany podręczników szkolnych. Stawały się one coraz grubsze wypełnione szczegółami. Zamiast pomagać uczniowi mąciły jego myślenie. To, co miało ułatwić naukę, stawało się dla niej zbędne i szkodliwe.
13. EKSPERYMENTALIZM PEDAGOGICZNY – Praca pedagogiczna nauczyciela winna być równocześnie pracą badawczą psychologii rozwoju dzieci. Nauczyciel powinien przede wszystkim poznawać jego przebieg i zależnie od niego w sposób indywidualny kierować każdym uczniem. Postępować tak jak lekarz. Taki pogląd na wychowanie jest właściwym eksperymentowaniem i ono stanowi najważniejszą część pracy dydaktycznej nauczyciela.
14. Wychowanie pielęgnacyjne
Rozumiano je jako bierne poddawanie się prawom natury, uznawanie zasad fizjologicznych postaw, funkcjonowania organizmu a w konsekwencji jako przystosowanie się do istniejącej rzeczywistości bez jakichkolwiek prób jej modyfikowania.
15. Pedologia
Neguje możliwość kształtowania osobowości w toku wychowania, jednostronnie podkreśla priorytet dziedziczności lub środowiska naturalnego w procesie intelektualnego i psychofizycznego rozwoju człowieka.
karrverde