vad_chemia.pdf

CHEMIA

UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW

źródło: Wikipedia.org

WAŻNE POJĘCIA

Rozpuszczanie – proces mieszania się dwóch substancji, prowadzący do otrzymania roztworu.

Roztwór nasycony – roztwór, którego stężenie nie ulega zmianie po wprowadzeniu kryształu substancji rozpuszczo-

nej.

Roztwór nienasycony – roztwór, w którym można rozpuścić więcej substancji niż rozpuszczono.

Rozpuszczalność - masa substancji, jaka jest potrzebna do nasycenia 100g rozpuszczalnika w danej temperaturze.

Efekt ebulioskopowy – zjawisko polegające na tym, że roztwór ma wyższą temperaturę wrzenia niż czysty rozpusz-

czalnik.

Efekt krioskopowy – zjawisko polegające na tym, że roztwór ma niższą temperaturę krzepnięcia niż czysty rozpusz-

czalnik. Stężenie procentowe to zawartość gramów substancji rozpuszczonej w 100g roztworu.

VADEMECUM GIMNAZJALISTY | CHEMIA

strona z 3

Reguła mieszania – masa roztworu wyjściowego jest odwrotnie proporcjonalna do różnicy stężeń roztworu wyjścio-

wego i końcowego.

Sączenie (iltracja) – oddzielenie osadu od roztworu metodą przepuszczenia roztworu z osadem przez porowatą

przegrodę, która zatrzymuje osad, a przepuszcza roztwór.

Dekantacja – metoda rozdzielenia osadu od roztworu polegająca na zlewaniu cieczy znad osadu.

Sedymentacja – powolne opadanie cząsteczek substancji stałej rozpuszczonej w cieczy, wywołane siłą ciężkości.

Destylacja – metoda rozdzielania ciekłych mieszanin polegająca na wykorzystaniu różnicy temperatur wrzenia po-

szczególnych składników. Podczas ogrzewania składniki zostają skroplone i zebrane do osobnych naczyń.

Krystalizacja – proces tworzenia się i wzrost kryształów w roztworach nasyconych podczas ich ochładzania lub od-

parowywania rozpuszczalnika.

Rozwarstwianie – wytworzenie dwóch niemieszających się ze sobą warstw cieczy.

Denaturacja – wydzielanie się gazu z roztworu nasyconego.

Mieszanina jednorodna – mieszanina, której składników nie można rozróżnić wzrokowo ani za pomocą przyrządów

optycznych.

Mieszanina niejednorodna – mieszanina, której składniki można rozróżnić wzrokowo.

Stężenie – zawartość substancji rozpuszczonej w umownej ilości roztworu.

SUBSTANCJE CHEMICZNE

Substancje chemiczne – są to wszystkie związki i pierwiastki chemiczne. Wyróżnia się około 10 mln związków. Cha-

rakteryzują się zespołem cech (właściwości), które pozwalają odróżnić jedne od drugich. Wyróżnia się właściwości

izyczne i chemiczne.

Właściwości izyczne:

• stan skupienia – stały, ciekły, gazowy; stan skupienia jest charakterystyczny dla danej substancji w określonych

warunkach otoczenia (ciśnienie, temperatura )

• temperatura wrzenia

• temperatura topnienia

• zabarwienie

• zapach

• gęstość

• masa

• objętość

Właściwości chemiczne:

• rozpuszczalność w rozpuszczalnikach (np. benzyna, woda)

• zdolność jednej substancji do reagowania z drugą substancją

• brak tej zdolności w stosunku do trzeciej substancji

Pierwiastki chemiczne – substancje proste, których nie da się podzielić na prostsze, mają charakterystyczne właś-

ciwości i mogą się łączyć w cząsteczkę. Pierwiastki mogą występować w stanie wolnym w przyrodzie, np. tlen, azot,

węgiel.

Związki chemiczne – substancje złożone z co najmniej z 2 pierwiastków. Związkami węgla zajmuje się chemia or-

ganiczna, związkami innych pierwiastków – chemia nieorganiczna. Aby powstał związek chemiczny, musi zajść

reakcja pomiędzy substratami, które ten związek tworzą.

SUROWCE MINERALNE

Pierwiastki lub związki chemiczne występujące w przyrodzie w sposób naturalny. Wnętrze skorupy ziemskiej skrywa

nieprzebrane bogactwo surowców mineralnych: węgiel, ropę naftową, gaz ziemny, rudy metali. Ich poznanie i wyko-

rzystanie miało istotny wpływ na rozwój cywilizacji .

W epoce kamiennej z surowca mineralnego – kamienia – wytwarzano pierwsze prymitywne narzędzia , które wyko-

rzystywano w życiu codziennym . Kiedy opanowano technikę wytopu metali z rud, powstały pierwsze narzędzia me-

VADEMECUM GIMNAZJALISTY | CHEMIA

strona z 3

talowe. Zastosowanie narzędzi doprowadziło do rozwoju prymitywnego rolnictwa, które zapoczątkowało przemiany

środowiska naturalnego.

Na przestrzeni wieków odkrywano coraz to nowe surowce mineralne i doskonalono sposoby ich przetwarzania.

Jednym z najważniejszych surowców jest węgiel. Złoża węgla niekrystalicznego powstały poprzez powolne zwęgla-

nie szczątków organizmów żywych, roślinnych lub zwierzęcych, zamieszkujących świat przed milionami lat. Główne

wykorzystanie węgla to pozyskiwanie energii w procesie jego spalania.

Odmiany węgla krystalicznego to grait i diament.

Grait stosowany jest we wkładach do ołówków, elektrodach w suchych bateriach, jako poślizgowy środek smarujący,

do produkcji elementów grzejnych pieców oraz do budowy termoodpornych elementów pojazdów kosmicznych.

Diament ze względu na swoją twardość znalazł zastosowanie w narzędziach skrawających (wiertła diamentowe).

Oszlifowany diament to brylant, ceniony jako kamień jubilerski.

Innym surowcem mineralnym o szerokim zastosowaniu jest ropa naftowa. Powstała ze szczątków drobnych roślin

i zwierząt, zamieszkujących niegdyś ciepłe morza. Wydobywana ze złóż jest następnie poddawana procesowi raina-

cji, której produktami są benzyna i olej napędowy , główne paliwa samochodowe.

Najstarszym znanym człowiekowi minerałem jest krzemionka – główny surowiec do produkcji wielu rodzajów

szkła.

Wykorzystanie niezwykłych własności kwarcu przy konstruowaniu pierwszego radia stworzyło podstawy rozwoju

radiotelekomunikacji, a później opracowanie układów scalonych spowodowało szybki rozwój przemysłu elektronicz-

nego.

Wiele surowców mineralnych znajduje zastosowanie w budownictwie. Do budowy dróg wykorzystuje się m.in. żwiry

– luźne skały osadowe, wydobywane w kopalniach odkrywkowych. Cement powstały przez wypalanie zmielonego

wapienia i iłu służy jako spoiwo do zapraw budowlanych. Illit – minerał ilasty służy do produkcji cegieł. Innym surow-

cem mineralnym jest kaolinit, wykorzystywany w przemyśle ceramicznym.

Kolejnym minerałem, który ma zastosowanie w tej dziedzinie jest gips. Szczególnie cenioną jego odmianą jest alaba-

ster, stosowany jako materiał do wyrobu przedmiotów ozdobnych.

Wśród surowców mineralnych bardzo ważnych dla człowieka należy wymienić chlorek sodu – sól kuchenną. Oprócz

jej wykorzystania bezpośrednio do spożycia sól jest doskonałym środkiem konserwującym; stosowana też w rolni-

ctwie i hodowli zwierząt oraz w licznych procesach w przemyśle chemicznym.

Inne surowce mineralne pozyskiwane przez człowieka to rudy metali, z których w procesie hutniczym otrzymuje

się metale, charakteryzujące się specyicznymi właściwościami izycznymi. Wykorzystanie metali: miedź stosowana

jest do wyrobu przewodów elektrycznych oraz blach miedzianych; cynk służy do produkcji farb cynkowych oraz do

impregnacji drewna; żelazo z węglem tworzy stal, która ma zastosowanie niemal we wszystkich dziedzinach gospo-

darki.

Większość metali występuje w postaci związków wchodzących w skład rud, tylko nieliczne, jak np. złoto, srebro

i platyna (tzw. metale szlachetne ) występują w stanie wolnym.

VADEMECUM GIMNAZJALISTY | CHEMIA

strona 3 z 3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: