N

azywam sie Wolfgang Amadeusz Mozart. Piszę ten list 3 Maja 1791 roku w Wiedniu. Chciałbym opisać wam mój życiorys,  ponieważ czuję, że nadszedł na mnie czas.

urodziłem się w Salzburgu, jako siódme dziecko Leopolda Mozarta oraz Anny Marii z domu Pertl. Miałem starszą o cztery lata siostrę Marię Annę nazywaną Nannerl, która także posiadała uzdolnienia muzyczne.

Pozostała piątka mojego rodzeństwa zmarła w wieku niemowlęcym. W wieku trzech lat, słysząc grę siostry na klawesynie, zabawiałem się wyszukiwaniem tercji na tym instrumencie. Od piątego roku życia uczyłem się gry na klawesynie i skrzypcach, pod kierunkiem swojego ojca. W 1761 roku, w wieku pięciu lat, skomponowałem swoje pierwsze utwory (Andante C-dur KV 1a oraz Allegro C-dur KV 1b). W tym samym czasie wystąpiłem jako tancerz w przedstawieniu Sigismund, Rex Hungariae.

Na chrzcie nadano mi imiona Johannes Chrysostomus Wolfgangus Teofilus, pierwsze dwa na cześć katolickiego patrona dnia urodzenia świętego Jana Chryzostoma, Wolfgang na pamiątkę dziadka ze strony matki, a Teofil na pamiątkę ojca chrzestnego. Przez większość życia posługiwałem się jednak imionami Wolfgang Amadeusz. Wcześniej używałem także wersji włoskiej (Wolfgango Amadeo). W dzieciństwie rodzice używali również zdrobnień Wolferl i Wolfgangerl.

W styczniu 1762 r. udaliśmy się w pierwszą podróż artystyczną do Monachium. Następna podróż rodzinna, rozpoczęta we wrześniu tego samego roku, wiodła przez Pasawę i Linz do Wiednia. W habsburskiej stolicy Wolfgang i Nannerl zaprezentowali się jako klawesyniści zarówno na dworze cesarskim jak i w pałacach arystokracji. W drodze powrotnej zatrzymaliśmy się na dwa tygodnie w Bratysławie i na początku stycznia 1763 r. powróciliśmy do Salzburga.

Zachęcony sukcesem podroży do Wiednia, w czerwcu 1763 r. mój ojciec wraz żoną, ze mną i Nannerl wyruszyliśmy na znacznie dłuższe tournee. Początkowo planowano podróż do wielu miast niemieckich i do Paryża, ewentualne dalsze cele miały zależeć od sukcesu  zwłaszcza materialnego dotychczasowym koncertów. Wraz z Nannerl koncertowaliśmy zatem w Monachium, Augsburgu, Schwetzingen, Moguncji, Frankfurcie n. Menem, Koblencji i Akwizgranie. W październiku 1763 przybyliśmy do Brukseli.

W 1769 zostałem koncertmistrzem kapeli arcybiskupiej.

W latach 1769-1773 trzykrotnie odwiedziłem Włochy. W czasie pierwszego pobytu poznałem w Bolonii G.B. Martiniego i zostałem przyjęty na członka sławnej Accademii Filarmonica. W czasie tej podróży po wysłuchaniu w Kaplicy Sykstyńskiej Miserere Gregorio Allegriego zapisałem ten utwór z pamięci. "Miserere" można go wykonywać tylko w Kaplicy. Papież podziwiał młodego twórcę i nadał mi tytuł kawalera orderu „Złotej Ostrogi.”

W 1773 udałem się z ojcem do Wiednia, w poszukiwaniu posady na dworze wiedeńskim. Spędziłem tam cztery miesiące, ale posady nie uzyskałem. Tym niemniej pobyt w Wiedniu był ważny dla mojego rozwoju, zaznajomiłem się z nowymi kwarterami Haydna. Następną podróż, trzymiesięczną, odbyłem na przełomie lat 1774/1775 do Monachium, gdzie ukończyłem komponować swoją operę komiczną „Rzekoma ogrodniczka” i dyrygowałem jej prapremierą.

We wrześniu 1777 rozpocząłem kolejną podróż po Europie. Ponieważ mój ojciec, Leopold Mozart, nie otrzymał od arcybiskupa dłuższego urlopu, wyruszyłem w towarzystwie swojej matki. Pierwszymi celami podróży były Monachium i Mannheim. Po dłuższym pobycie w Mannheimie pojechaliśmy dalej do Paryża, gdzie spędziłem pół roku. Pobyt w Paryżu był w sumie nieudany. Nie udało mi się zdobyć uznania paryskich ani posady we Francji. Usilnie nakłaniany przez ojca do powrotu do Salzburga, wyruszyłem w drogę, zatrzymując się znowu w Mannheimie i Monachium. Do Salzburga przybyłem wreszcie w styczniu 1779. Podczas podróży paryskiej spotkała mnie także tragedia osobista, w czerwcu 1778 moja matka zachorowała i zmarła, 3 lipca 1778 w Paryżu.

_________________________________________________________________________

Lata 1779 i 1780 Mozart spędziłem w Salzburgu. Wtedy też otrzymałem zamówienie na napisanie wielkiej opery na rozpoczęcie sezonu operowego w Monachium w grudniu 1780. Operą tą był Idomeneo, król Krety. W listopadzie 1780 udałem się do Monachium, aby dokończyć pracę nad dziełem, nadzorować jego próby i dyrygować prapremierą oraz paroma następnymi przedstawieniami. Prapremiera Idomeneo została wprawdzie przesunięta z powodu żałoby po śmierci Marii Teresy 29 listopada 1780, ale w końcu odbyła się 29 stycznia 1781 roku. Na premierę przyjechał do Monachium mój ojciec , a także moja siostra. Korzystając z wyjazdu swego chlebodawcy, arcybiskupa Colloredo, do Wiednia, samowolnie przedłużyłem swój pobyt w Monachium.

Mozart nie miałem trudnego życia. Często otrzymywałem wynagrodzenia za swoją pracę, a gdy już posiadałem, to wszelkie sumy trwonił potem prowadząc ekstrawagancki styl życia. Miałem chęć do zaistnienia w wiedeńskim świecie muzyków, co przyniosło w efekcie dodatkowe dochody. Dużych wydatków przysparzała mi również żona Konstancja Mozart, będąc już szósty raz w ciąży, miała duże problemy ze stopami, co zmuszało ją do częstych i długich wyjazdów do uzdrowiska Baden.

Śmierć przerwała mu pracę nad mszą żałobną Requiem, której nie ukończył. Na prośbę Mozarta dzieło to dokończyli jego znajomi kompozytorzy, Joseph Eybler i Franz Xaver Süssmayr.

Muzyka Kameralna

Na moją muzykę kameralną składa się 26 kwartetów smyczkowych (wśród nich Divertimenti KV 136, 137, 138, które są raczej uwerturami we włoskim stylu) i 6 kwintetów smyczkowych. Cykl trzyczęściowych tzw. Kwartetów Mediolańskich (KV 80 i KV 155-160) jest o tyle interesujący, że utwory te mogą być uznane za prekursorskie w stosunku do późniejszych bardziej rozbudowanych kwartetów smyczkowych. Bardziej rozbudowane stylistycznie są Kwartety Wiedeńskie (KV 168-173), skomponowane w 1773 roku. W Wiedniu słyszałem kwartety Józefa Haydna i byłem pod ich wielkim wrażeniem. Chociaż naśladowałem swoich kolegów artystów, ciągle nie jestem w stanie osiągnąć poziomu Haydna w tym najtrudniejszym ze wszystkich gatunków muzycznych.

Powróciłem do kwartetu we wczesnych latach 1780. po przeniesieniu się do Wiednia i osobistym poznaniu Haydna, z którym się zaprzyjaźniłem. Haydn opublikował właśnie zbiór sześciu kwartetów. Z czasem (1782-1785) ukończyłem sześć kwartetów (KV 387, 421, 428, 458, 464, 465).

Ostatnie cztery kwartety, Kwartety Pruskie (KV 499, 575, 589, 590), napisałem dla króla Prus Fryderyka Wilhelma II są cenione za śpiewny charakter partii wiolonczeli (instrument, na którym grywał sam król).

Mniej liczne kwintety smyczkowe (174, 515, 516, 593, 614) na dwoje skrzypiec, dwie altówki i wiolonczelę niekiedy uznaje się za będące na jeszcze wyższym poziomie niż kwartety. Wśród nich jest Kwintet g-moll (KV 516). Nastrój namiętności i tragedii w tym utworze przypomina Symfonię w tej samej tonacji.

Napisałem wiele innych utworów kameralnych na różne składy instrumentów, takich jak: sonaty i wariacje na fortepian i skrzypce; dwa duety na skrzypce i altówkę KV 423, 424. Kwintet na klarnet i smyczki A-dur (KV 581), Kwintet na fortepian i instrumenty dęte Es-dur KV 452 (Uważam, że jest on najwspanialszy), Kwartet na obój i smyczki F-dur KV 370.

Bardzo oryginalnym moim utworem kameralnym jest Adagio

c-moll i Rondo C-dur na szklaną harmonikę, flet, obój, altówkę i wiolonczelę KV 617 (1791). (Na szklaną harmonikę solo  napisałem natomiast krótkie Adagio C-dur KV 356.)

Muzyka instrumentalna

Twórczość dla zespołów instrumentalnych, obok symfonii, obejmuje divertimenta, nokturny, serenady (m.in. serenadę "Eine kleine Nachtmusik", cassazioni, marsze i tańce.

Swoją utwory orkiestralne pisałem na zespoły smyczkowe (np. wczesne Divertimenti KV 136-138), jak również na instrumenty dęte i rozmaite kombinacje instrumentów smyczkowych i dętych. Tak zwana Gran Partita (Serenada) KV 361 jest moim dziełem na zespół kameralny złożony z dwóch obojów, dwóch klarnetów, dwóch rożków basetowych, czterech rogów myśliwskich, dwóch fagotów i kontrabasu. Posiadam ogromną liczbę tańców z orkiestrą, włączając w to menuety (ponad 100), kontredanse i Deutsche Tänze (albo Ländler, będący pierwowzorem walca). Deutsche Tänze (56 w okresie 1787-1791) zostały napisane głównie na publiczne bale w Wiedniu. W kontredansach, także pisanych głównie w Wiedniu, można znaleźć elementy muzyki programowej, jak Il Temporale KV 535, La Bataille KV 600, Canarino KV 602 itd.

Symfonie

Napisałem około 60 pełnych symfonii (a więc znacznie więcej niż przytaczanych 41 symfonii w tradycyjnych wydaniach). Symfonia No.37 KV 444 została właściwie skomponowana przez Michaela Haydna, zaś ja napisał jedynie powolny wstęp. Niektóre z symfonii (KV 297, KV 385, KV 550) zostały zrewidowane przeze mnieukazaniu się pierwszych wersji.

Tzw. wczesne symfonie (1764-1771), napisane w stylu włoskich uwertur, zbudowane są z następujących części: Allegro-Andante-Allegro, tylko w niektórych z nich pojawił się menuet jako część trzecia, Symfonia No 1, Symfonia No 2. Wyróżnia się trzy cykle Symfonii Salzburskich:

* Symfonie Salzburskie 1772-73, 11 symfonii z tego cyklu napisanych przed trzecią podróżą do Włoch może być podzielonych na dwie grupy: 5 germańskich symfonii koncertowych z menuetami (KV 161a, KV 161b, KV 162, KV 162b, KV 173dA), każda trwająca ok. 20-25 minut; 6 włoskich symfonii w stylu uwertury bez menueta (KV 135, KV 141a, KV 161a, KV 162, KV 162b, KV 173dA), każda trwająca ok. 8-9 minut.

* Symfonie Salzburskie 1773-75- ten cykl symfoniczny także może być podzielony na dwie grupy, z których bardziej znacząca zawiera 7 germańskich symfonii koncertowych z menuetem (KV 183, KV 185, KV 200-204), a druga tylko jedną symfonię we włoskim stylu (KV 121), napisaną na podstawie uwertury operowej.

* Symfonie Salzburskie 1775-1783 - podczas gdy w okresie od 1770 do 1775 stworzyłem nie mniej niż 36 symfonii, w następnych ośmiu latach powstało ich jedynie 9.

Symfonie postsalzburskie

W 1778 roku przybyłem do Paryża w poszukiwaniu posady godnej mojego talentu, ale takiej właściwie nie znalazłem. Niemniej jednak to w czasie tej wizyty napisałem Symfonię Paryską (KV 297), która jest.

Symfonia No.35 Haffnerowska (KV 385) została skomponowana w 1782 roku na zamówienie z Salzburga, po ostatecznym przeniesieniu się do Wiednia. Pierwotnie zawierała wprowadzający marsz, który później został usunięty, i dwa menuety, z których tylko jeden pozostał w końcowej wersji.

Symfonia No.36 Linzka (KV 425) została napisana w 1783 roku, gdy przejeżdżałem przez to miasto w drodze powrotnej z Salzburga.

Symfonia No.38 Praska (KV 504) powstała w Wiedniu pod koniec 1786 roku, z myślą o wyjeździe do Pragi w styczniu 1787. Jest ona znacznie trudniejsza do wykonania i bardziej zaawansowana konceptualnie niż jakakolwiek z poprzednich symfonii Mozarta.

Końcowa trylogia

Końcowa trylogia symfonii (KV 543, KV 550, KV 551-  Jowiszowa) została ukończona w ciągu trzech miesięcy 1788 roku. Chciałem wydać te utwory razem, jako jedno dzieło, chociaż właściwie pozostały one nieopublikowane. Tylko jedna z nich mogła być publicznie wykonywana w Lipsku w 1789 roku.

Mniej znaną i rzadziej wykonywaną z tych trzech symfonii jest Symfonia No.39 KV 543 Es-dur, być może dlatego, że pomysły, które starałem się zbadać w tym dziele z trudem poddają się przełożeniu na nowoczesne, bardziej potężne instrumenty.

Symfonia No.40 KV 550 g-moll jest jedną z dwóch molowych symfonii (druga to tzw. Mała g-moll KV 183, skomponowana w 1773 roku). Jest ona jedną z najczęściej wykonywanych przeze mnie symfonii. Zespół muzyczny obejmuje szczególnie subtelne instrumenty dęte, z klarnetami dodanymi w drugiej wersji.

Symfonię No.41  KV 551  charakteryzuje pompatyczne nieco użycie z początkiem pierwszej części trąbek i kotłów. Andante cantabile jest głęboko poruszające, a nawet w menuecie można usłyszeć mistrzostwo techniki kontrapunktycznej. Czteronutowy motyw w finale był wielokrotnie używany przeze mnie samego, następujące kolejno, zmienne, przeciwstawiane i łączone motywy, ujęte w formę sonatową, prowadzą do cody, w której pojawia się pięć głównych motywów przeprowadzonych w technice kontrapunktycznej.

Koncerty

Wśród innych prac są Koncert na harfę, flet i orkiestrę, KV 299, wysoce oryginalny dzięki połączeniu wielu instrumentów, Koncert na fagot i orkiestrę KV 191 (1774) i pięć Koncertów na skrzypce i orkiestrę KV 207-211-216-218-219, z których ostatni wyróżnia się pięknem melodii i zręcznym wykorzystaniem technicznych i ekspresyjnych możliwości instrumentu, chociaż Mozart prawdopodobnie nigdy nie przebadał wszystkich możliwości skrzypiec, jak inni kompozytorzy po nim, np. Beethoven i Brahms.

I wreszcie, do gatunku koncertów należy ważny utwór – Symfonia koncertująca Es-dur (Sinfonia concertante) na skrzypce, altówkę i orkiestrę KV 364 (1779), z niezwykłą partią altówki, wykorzystania której tylko jeden przykład był uprzednio znany.

Muzyka sakralna

Muzyka sakralna Mozarta to głównie kompozycje wokalne, chociaż są też przykłady muzyki instrumentalnej, jak 17 Sonat kościelnych (lub organowych) na dwoje skrzypiec, kontrabas i organy, (niektóre także z trąbkami i kotłami) skomponowane między rokiem 1767 i 1780.

Kompozycje sakralne obejmują 19 mszy, wśród nich Weisenhaus Messe c-moll KV 139, pewną liczbę dzieł należących do gatunku Missa Brevis (tzw. msze krótkie), napisanych głównie przeze mnie w Salzburgu (KV 167-192-194-195-220 (Wróbla msza)), Koronacyjna KV 317, Wielka Msza c-moll KV 427 (z nieukończonym Credo i brakującym Agnus Dei) i Requiem d-moll KV 626, napisane w 1791, po 8-letniej przerwie, gdy w ogóle nie komponował mszy, a ukończone przez Franza Xavera Süssmayra po śmierci Mozarta.

Do utworów sakralnych należy szereg kompozycji innego rodzaju, wśród nich Kyrie, ofertoria, antyfony, motety (Exsultate, Jubilate KV 165).

Muzyka sakralna mego autorstwa prezentuje bogatą stylistycznie mozaikę: elementy tematów chorału gregoriańskiego spotykają się z surowymi kontrapunktami, niekiedy pojawiają się elementy operowe.

Opera

W 1767 roku skomponowałem swoją pierwszą operę, jeśli można jej mianem określić scholastyczny dramat muzyczny Apollo et Hyacinthus (KV 38). Zachowując należny szacunek dla tej pierwszej próby, Bastien i Bastienne (1768, KV 50=46b) dała już całkiem inny rezultat. Byłem już zdolny do panowania nad tematem. La finta semplice (1768, KV 51) jest pierwszym podejściem Mozarta do gatunku określanego opera buffa (opera komiczna).

Później, na zlecenia otrzymane w Mediolanie i Salzburgu, powstały pierwsze włoskie opery (opera seria i serenata teatrale: Mitridate re di Ponto (1770, KV 87), Ascanio in Alba (1771, KV 111), Il sogno di Scipione (1771, KV 126), Lucio Silla (1772, KV 135). 

W La finta giardiniera (1774-1775, KV 196), Wróciłem do opery buffa, przewyższając wszystkie poprzednie wzory tego gatunku.

Wesele Figara, pierwsze z trzech wielkich dzieł operowych należących do gatunku opera buffa, które skomponowałem na podstawie libretta Lorenza da Ponte, zostało poprzedzone pewnymi niedokończonymi utworami (Zaide (1779, KV 344), L'oca del Cairo (1783, KV 422) i dramatem muzycznym Il re pastore (1775, KV 208) oraz komedią Der Schauspieldirektor (1786, KV 486).

Wesele Figara (1786, KV 492) zostało oparte na Le marriage de Figaro Pierre'a Beaumarchais, dziele, które było źle przyjęte i rzadko wykonywane we Francji przez swą krytykę wad dominujących klas społecznych (duchowieństwa i arystokracji), przeciwstawionych zdrowemu duchowi Trzeciego Stanu. W Austrii ma opera spotkała się ze sprzeciwem ze strony dworu cesarskiego, chociaż Da Ponte usunął z oryginalnego tekstu najbardziej szokujące fragmenty. Opera została po raz pierwszy wykonana wiosną 1786 roku w wiedeńskim Burgtheater, odnosząc ogromny sukces.

Trylogię librett Da Ponte kontynuowałem w operach Don Giovanni (1787, KV 527) i Cosi fan tutte (1789, KV 588), obu dotykających, chociaż w bardzo różny sposób, tematu miłości między kobietą i mężczyzną.

W swych dojrzałych latach  skomponowałem dwa istotne dzieła należące do gatunku operowego: Idomeneo re di Creta (1780, KV 366) i La clemenza di Tito, (1791, KV 621).

Po wielu latach od swego debiutu w niemieckim dramacie muzycznym, powróciłem do tego gatunku w Uprowadzeniu z Seraju (1782, KV 384) i Czarodziejskim flecie (1791, KV 620). Czarodziejski flet był krytykowany za niedorzeczności libretta Emanuela Schikanedera, które było wielokrotnie przerabiane - pierwsze wykonanie nie odniosło zresztą sukcesu. Tym niemniej muzyka przedstawia elementy o wielkiej jasności i uduchowieniu, łącząc w unikatowy sposób sacrum i profanum.

Ocena [edytuj]

Osobowość moja jako geniusza i cudownego dziecka prowadziła niekiedy do zamieszania i błędnych ocen  muzyki, gdyż wielkość wywodzi się z tego, co wielu określa jako piękno, głębia, ekspresyjność i emocjonalna subtelność, unikatowa wyobraźnia. Żadna z tych charakterystyk nie wydaje się związana czy zależna od faktu, że komponowałem we wczesnym wieku, i miałem cudowną pamięć muzyczną,  potrafiłem komponować w wyobraźni całe dzieła.

Mój dorobek życia to : ponad 600 kompozycji, w tym 20 oper, 68 symfonii, 27 koncertów i 19 mszy.

Dzieła i styl

* Udana naiwność (KV 51)

* Bastien i Bastienne (KV 50)

* Mitrydates, król Pontu (KV 87)

* Asciano w Albie (KV 111)

* Sen Scypiona (KV 126)

* Lucio Silla (KV 135)

* Rzekoma ogrodniczka (KV 196)

* Król pasterz (KV 208)

* Idomeneo, król Krety (KV 366)

* Uprowadzenie z Seraju (KV 384)

* Dyrektor teatru (KV 486)

* Wesele Figara (KV 492)

* Don Giovanni (KV 527)

* Così fan tutte (KV 588)

* Łaskawość Tytusa (KV 621)

* Czarodziejski flet (KV 620)

Oprócz tych oper istnieją także opery niedokończone:

* Zaide (KV 344)

* Gęś z Kairu (KV 422)

* Mąż zawiedziony (KV 430)

Napisałem też muzykę do dramatu heroicznego Geblera - Thamos, król Egiptu (KV 345).

Muzyka fortepianowa

* Koncert nr 5 D-dur, KV 175, który przez wiele lat często sam grał,

* Koncert nr 10 Es-dur, KV 365 / KV 316a**,

* Koncert na fortepian nr 22 Es-dur

* Koncert na trzy fortepiany F-dur KV 242 (Lodron) został skomponowany w 1776 roku, zawierał trzy partie fortepianowe o różnej skali trudności.,

* Sonata in C for Piano Duet KV 521

Szczyt fortepianowej twórczości Mozarta miał kulminację w 17 koncertach fortepianowych, najbardziej znaczących dziełach z wielkiej kolekcji 27 koncertów, nadając mu swobodną budowę, z instrumentem solowym wykorzystującym w pełni swe techniczne możliwości. Wśród nich 15 zostało napisanych w latach 1782-1786, podczas gdy w ostatnich pięciu latach Mozart napisał już tylko dwa kolejne koncerty.