Buncefield.pdf

ROZPOZNAWANIE ZAGRO¯EÑ

11 grudnia 2005 r. w bazie paliw

Buncefield w Anglii nast¹pi³a seria

wy bu chów i w kon se k wen cji

ogro m ny po ¿ar, któ ry poch³on¹³

21 du ¿ych na zie mnych zbio r ni ków

ma ga zy no wych. W wy ni ku zda rze nia

43 osoby zosta³y ranne.

W pro mie niu trzech ki lo me trów

po wy pa da³y szy by w ok nach,

a k³êby cie mne go gê ste go dymu

unosi³y siê na wysokoœæ pó³

kilometra i przes³oni³y niemal ca³¹

po³udniow¹ Angliê.

Wybuch i po¿ar w ba zie pa liw pod Lon dy nem

Dia be³ przy czai³ siê

w Bun ce field

Diabe³ przyczai³ siê

w Buncefield

dniach 7 – 9 grudnia 2005 r.

w Bru kse li od by³y siê wa r szta ty

po œwiê co ne bez pie cze ñ stwu baz

pa liw i ga zu p³yn ne go. In spe kto -

rzy i eksperci z krajów cz³onko-

wskich Unii Europejskiej (w tym wspó³autor

ar ty ku³u) za j muj¹cy siê pro ble ma tyk¹ za po -

bie ga nia po wa ¿ nym awa riom prze mys³owym

dys ku to wa li o ró ¿ nych aspe ktach zwi¹za nych

z or ga ni zacj¹ sy ste mu bez pie cze ñ stwa we

wspo mnia nych ba zach. Po ru sza no m.in. kwe -

stie oce ny ry zy ka, szko leñ, pro wa dze nia prac

kon ser wacy j nych i re mon to wych, zarz¹dza nia

zmia na mi, kon tro li, pla nów opera cyjno- ratow -

ni czych oraz za bez pie czeñ te ch ni cz nych. Za -

sta na wia no siê na przyk³ad nad za sad no œci¹

wpro wa dze nia obo wi¹zku sto so wa nia w zbio -

r ni kach auto maty cz ne go sy ste mu mo ni to rin gu

po zio mu na pe³nie nia (za po bie ga nie prze le -

wom), czy te¿ nad dopuszczalnoœci¹ „samo-

obs³ugo we go” na pe³nia nia cy stern sa mo cho -

do wych przez ich kie ro w ców, bez ¿ad ne go nad -

zo ru ze stro ny per so ne lu ba zy. W tym kon te k -

œcie za pre zen towa no rów nie¿ ki l ka za ist nia³ych

w ba zach pa liw zda rzeñ nie bez pie cz nych,

prze de wszy stkim wy bu chy, po ¿a ry i wy cie ki.

Wœród nich znalaz³a siê m.in. prezentacja do-

tycz¹ca wy bu chu i po ¿a ru zbio r ni ka z ben zyn¹

w Ra fi ne rii Gda ñ skiej w ma ju 2003 r., za ini cjo -

wane go przez ze spó³ do ko nuj¹cy po bo ru pró -

bek paliwa ze zbiornika. W trakcie tej prezen-

ta cji omó wio no szcze gó³y do tycz¹ce or ga ni za -

cji akcji ra to w ni czej. Wspo mnia no o nie po wo -

dze niu pie r wsze go na ta r cia, spo wo do wa nym

nie do sta t kiem si³ i œro d ków przy by³ych na

mie j s ce zda rze nia w je go pie r wszej fa zie, któ re

cho cia¿ wspo ma ga ne przez sta³¹ in sta la cjê

ga œ nicz¹ pia now¹, nie by³y w sta nie za pe w niæ

wy ma ga nej in ten syw no œci po da wa nia œro d ka

ga œ ni cze go. Na stê p nie scha rakte ryzo wa no dal -

sze dzia³ania, tj. przy jê cie no we go za mia ru tak -

ty cz ne go, po le gaj¹ce go na wypo mpo wy wa niu

ben zy ny z p³on¹ce go zbio r ni ka w ma ksy ma l nej

mo ¿ li wej ilo œci, jed no cze s nych dzia³aniach

w ob ro nie, gro ma dze niu od po wied niej ilo œci

si³ i œro d ków oraz osta te cz nym na ta r ciu,

w trakcie którego wymagana iloœæ si³ i œrod-

ków bê dzie wy sta r czaj¹ca. Pod kre œlo no, ¿e

cho cia¿ przy jê ty za miar ta kty cz ny przy niós³

po wo dze nie akcji ga œ ni czej, to nie mo ¿ na mó -

wiæ o pe³nej sa ty s fa kcji, po nie wa¿ w zda rze niu

zgi nê³y trzy oso by (wszy s cy cz³on ko wie ze -

spo³u do ko nuj¹ce go po bo ru pró bek). W ta kich

mo men tach za wsze po ja wia siê py ta nie, czy

zro bio no wszy stko, aby za po biec tra ge dii. Na

za ko ñ cze nie pre zen ta cji zwró co no uwa gê, ¿e

zda rze nie po wsta³o w cza sie d³ugie go ma jo we -

go weekendu, zaznaczaj¹c, ¿e nie by³a to jedy-

na po wa ¿ na awa ria prze mys³owa zaistnia³a

w po do b nych oko li cz no œciach. Czy ¿ by œwia d -

czy³o to o s³usznoœci porzekad³a „Gdy nie ma

ko ta, my szy ha r cuj¹” ta k ¿e w od nie sie niu do

sy ste mu bez pie cze ñ stwa?

W in nej pre zen ta cji przed sta wi ciel bel gi j -

skie go In sty tu tu Ochro ny Œro do wi ska omó wi³

zda rze nie z 2002 r. – prze pe³nie nie zbio r ni ka

na olej opa³owy w czasie operacji jego

nape³nia nia z bar ki rze cz nej, w wy ni ku nie za -

dzia³ania sy ste mu mo ni to rin gu sta nu na -

pe³nie nia. Wspo mnia ny mo ni to ring nie by³

skom pli ko wa ny, bo od stro ny te ch ni cz nej

sk³ada³ siê z budzika, zaœ od strony organiza-

cy j nej do ty czy³ wie dzy ka pi ta na bar ki na te -

mat cza su trwa nia ope ra cji nape³nia nia.

Awa ria bu dzi ka spo wo do wa³a wy ciek ok.

5000 l oleju do obwa³owania zbiornika oraz

kana³u.

W ko le j nej pre zen ta cji przed sta wio no przy -

pa dek zni sz cze nia dwóch zbio r ni ków na ben -

zy nê w Gan da wie w Be l gii w wy ni ku im p lo zji

(dzia³ania pod ci œ nie nia). Dosz³o do nie go

w tra kcie prac moder niza cy j nych, po le ga -

j¹cych na zast¹pieniu dwóch zaworów bezpie-

cze ñ stwa (je den nad ciœ nie nio wy, dru gi pod ciœ -

nie nio wy) jed nym za wo rem nad ciœ nie nio wo -

-podciœnieniowym. Na okres prac zbiorniki nie

by³y wy³¹czo ne z eks plo a ta cji. Zda rze nie po -

wsta³o pod czas no c ne go za³adun ku auto cy ste -

rny. W dniu poprzedzaj¹cym awariê nie uda³o

siê wy ko naæ ca³ej ope ra cji wy mia ny za wo rów.

Usu niê to za wo ry pod ciœ nie nio we, po zo sta wia -

j¹c je dy nie za wo ry nad ciœ nie nio we. W wy ni ku

* Au to rzy ar ty ku³u nie kwe stio nuj¹ po trze -

by do sko na le nia sy ste mu bez pie cze ñ stwa

ta k ¿e w sfe rze legis lacyj no-na dzor czej, ale

nie mog¹ to byæ dzia³ania prowadz¹ce do

cha o su i nie wy do lno œci sy ste mu. Obe c nie

zarówno w wymiarze krajowym, jak i euro-

pe j skim wi dzi siê po trze bê upro sz cze nia

i har mo ni za cji aktów pra wnych ró ¿ nych

bran¿, czy te¿ ko or dy na cji dzia³añ kon tro l -

nych (zmnie j sze nie li cz by i uci¹¿li wo œci

kon tro li, np. prze pro wa dza nie przez ró ¿ ne

or ga ny wspó l nych kon tro li o po do bnej te -

matyce w tym samym czasie). Z drugiej

strony eksperci s¹ zgodni, ¿e przy du¿ej

ró¿ no rod no œci i obe cnym sto p niu skom pli -

ko wa nia pro ce sów tech nolo gi cz nych rea li -

zowanych w zak³adach przemys³owych

zupe³nie pro s tych re cept w oma wia nym

zakresie nie ma. W wiê kszo œci przy pa d ków

na wet naj le piej opra co wa ny akt pra w ny

nie za gwa ran tu je od po wied nie go po zio mu

bezpieczeñstwa, jeœli w œlad za nim nie

pójd¹ wni kli wa oce na za gro ¿e nia wy stê -

puj¹ce go w da nym obie kcie oraz ade k wa t -

ne do niej dzia³ania zapobiegawcze i opera-

cy j ne.

Przegl¹d Po ¿a r ni czy – 11/2006

Wybuch i po¿ar w bazie paliw pod Londynem

P AWE£ J A NIK , R AFA£ P O RO WSKI

ROZPOZNAWANIE ZAGRO¯EÑ

odp³ywu ben zy ny ze zbio r ni -

ków do auto cy ste r ny oraz

bra ku od po wied nie go za wo ru

w ich wnêtrzu wytworzy³o siê

pod ci œ nie nie, któ re zde fo r mo -

wa³o œciany. Na szczêœcie nie

dosz³o do rozszczelnienia.

Przy to czo ne po wy ¿ej przy -

k³ady oraz pozosta³e przed-

sta wio ne w tra kcie wa r szta -

tów stu dia przy pa d ków nie

po zo sta wia³y cie nia w¹tpli -

wo œci, ¿e ope ra cje zwi¹zane

z maga zy no wa niem ropy na -

fto wej i pro du któw ro po po -

chod nych sta no wi¹ po wa ¿ ne

za gro ¿e nie po¿a rowo- wybu -

cho we oraz œro do wi sko we.

Jednak z drugiej strony,

patrz¹c na skalê tych zda-

rzeñ, mo¿na by³o odnieœæ

wra ¿e nie, ¿e dziê ki za awan -

so wa niu tech nolo gicz ne mu

sto so wa nych obe c nie za bez -

pie czeñ oraz w³aœci we mu

pro wa dze niu dzia³añ ra to w -

ni czych na wet w sy tu a cji po wsta nia za nie -

dbañ ry zy ko zna j du je siê „pod kon trol¹”. Po ¿ar

czy zni sz cze nie jed ne go lub dwóch zbio r ni ków

nie sta no wi prze cie¿ to ta l nej ka ta stro fy. Stra ty

œro do wi sko we i fi nan so we za zwy czaj nie s¹

ma³e, ale w koñcu na biednych nie trafi³o.

Przy pa d ki ofiar œmie r te l nych owszem, zda -

rzaj¹ siê, ale gdzie ich nie ma?

Co prawda oczywiste jest, ¿e przyczyny po-

wsta nia wspo mnia nych zda rzeñ wska zuj¹ na

potrzebê ci¹g³ej dba³oœci (w tym nadzoru)

o prze strze ga nie pro ce dur bez pie cze ñ stwa, za -

rów no od stro ny te ch ni cz nej, jak i orga niza cy j -

nej, ale to przecie¿ truizm, nad którym mo¿na

przejœæ do porz¹dku dziennego. Wszak nigdy

nie do pro wa dzi siê do sta nu ide a l ne go, a w da -

nej chwi li wa ¿ nie j sza ni¿ po dej mo wa nie ko le j -

nych kro ków do sko nal¹cych sy stem bez pie -

czeñstwa mo¿e byæ na przyk³ad chêæ ul¿enia

pro wadz¹cym zak³ady (cho cia ¿ by pod has³em

swo bo dy go spo da r czej) w obci¹¿e niach zwi¹ -

zanych z „nad mie r nym” roz bu do wa niem prze -

pi sów bez pie cze ñ stwa oraz sy ste mu „inspe -

kcyjno -nadzo rcze go”*.

Wspo mnia ne po wy ¿ej wra ¿e nie „kon tro lo -

wa nia ry zy ka” zak³óca³a je dy nie œwia do moœæ

tra gi cz nych zda rzeñ z przesz³oœci, szcze gó l nie

po ¿a ru i wy rzu tu ropy na fto wej w Ra fi ne rii

w Czechowicach-Dziedzicach w 1971 roku, ale

to przecie¿ by³y inne czasy, inny ustrój i inny

po ziom za awan so wa nia tech nolo gicz ne go.

Dzi siaj, w do bie dyna mi cz ne go roz wo ju cer tyfi -

ko wa nych sy ste mów zarz¹dza nia bez pie cze ñ -

stwem, prze wi dy wa nie mo ¿ li wo œci wy st¹pie -

nia po wa ¿ nych za nie dbañ te ch ni cz nych, ja kie

mia³y mie j s ce wów czas 1 , a tak¿e pope³nienia

kar dy na l nych b³êdów ta kty cz nych 2 , które spo-

wo do wa³y œmieræ 37 ra to w ni ków, ob ra ¿e nia

ponad 100 osób, oraz prawie ca³kowite znisz-

cze nie par ku zbio r ni ków, mo g³oby siê wy da -

waæ niedorzeczne. A jednak szybko, bo ju¿ dwa

dni po za ko ñ cze niu wa r szta tów, przysz³o zwe -

ryfikowaæ pogl¹dy w tym zakresie, tzn. stwier-

dziæ s³usz noœæ sta re go po rze kad³a „Li cho nie

œpi” (cho cia¿ w omó wio nym po ni ¿ej przy pa d ku

w³aœci wsze by³oby stwier dze nie „Be stia za sa -

dza siê w nocy, a atakuje o œwicie”). Oto szcze-

gó³y.

Oko³o godziny 6.00 rano w niedzielê

11 grudnia 2005 r. w ba zie pa liw Bun ce field

w Anglii nast¹pi³a seria wybuchów i w kon-

sekwencji ogro m ny po ¿ar, któ ry poch³on¹³

21 du ¿ych na zie mnych zbio r ni ków ma ga zy no -

wych. 43 osoby zosta³y ranne, ale na szczêœcie

nie by³o ofiar œmie r te l nych 3 . W wyniku od-

dzia ³y wa nia pro mie nio wa nia cie p l ne go i fali

nad ci œ nie nia z wy bu chów oko li cz ne kon stru -

kcje bu do w la ne zo sta³y po wa ¿ nie zni sz czo ne.

W pro mie niu trzech ki lo me trów po wy pa da³y

szyby w oknach, a k³êby ciemnego gêstego

dymu unosi³y siê na wysokoœæ 500 m i swym

zasiêgiem objê³y niemal ca³¹ po³udniow¹

Angliê.

Do dzia³añ ratow niczo- gaœ ni czych 12 grud -

nia 2005 r. na mie j s cu zda rze nia za dys pono wa no

ogó³em 46 sa mo cho dów ga œ ni czych, a w dzia -

³aniach ucze st ni czy³o 180 stra ¿a ków. Do uga -

sze nia po ¿a ru zu ¿y to 786 tys. li trów œro d ka

pia no twór cze go i 68 mln li trów wody.

Po ¿ar spo wo do wa³ ogro m ne stra ty ma te -

ria l ne. Same koszty zwi¹zane z oczyszczeniem

wody ga œ ni czej oraz re ku l ty wacj¹ ska ¿o ne go

grun tu sza cu je siê na po zio mie 15-20 mi lio nów

euro.

Cha ra kte ry styka zak³adu

Ba za Ma ga zy no wa Ro py Na fto wej Bun ce field

by³a stra te gi cz nym zak³adem prze mys³u

petro chemi cz ne go w An glii. Na ry sun ku 1

przed sta wio no roz mie sz cze nie zbio r ni ków

i urz¹dzeñ pro ce so wych na te re nie zak³adu,

jak rów nie¿ je go bez po œred nie

oto cze nie.

Zgod nie z wy ma ga nia mi

kwali fika cyj ny mi dy re kty wy

SEVESO II 4 baza zosta³a zali-

czona do grupy zak³adów o du-

¿ym ry zy ku wy st¹pie nia po wa -

¿nej awarii przemys³owej, a co

siê z tym wi¹¿e – musia³a

spe³niaæ okre œlo ne wy ma ga -

nia w za kre sie opra co wa nia

i wdro ¿e nia od po wied nich pro -

ce dur i do ku men tów bez pie -

cze ñ stwa (m.in. sy ste mu za -

rz¹dza nia bez pie cze ñ stwem,

rapor tu o bez pie cze ñ stwie, we wnê trz ne go pla -

nu opera cyjno- ratow nicze go). Na te re nie za -

k³adu dzia³al noœæ pro wa dzi³o ki l ka pod mio -

tów gospodarczych, co zwi¹zane by³o z du¿ym

ry zy kiem wyst¹pie nia tzw. efe ktu do mi na ma

wy pa dek po wa ¿ nej awa rii prze my s³owej.

Awaria potwierdzi³a, ¿e by³o to ryzyko rzeczy-

wi ste.

Pro fil dzia³al no œci zak³adu sta no wi³y g³ów -

nie na stê puj¹ce trzy pro ce sy tech nolo gi cz ne:

do sta r cza nie ben zy ny, pa li wa lo t ni cze go,

ole ju na pê do we go i in nych pa liw za po moc¹ ru -

ro ci¹gów,

maga zy no wa nie tych pa liw w na zie mnych

zbio r ni kach ma ga zy no wych,

dys try bu cja pa liw za po moc¹ ru ro ci¹gów,

nape³nia nie au to cy stern i trans port dro go wy

paliw do od bio r ców w Lon dy nie i po ³ud niowo -

- ws chod niej An glii, w³¹cz nie z miê dzy naro do -

wym lo t ni skiem He a t hrow.

Bry ty j skie Sto wa rzy sze nie Prze mys³u

Petro chemi cz ne go UKPIA ( Uni ted Kin g dom

Pe tro le um In du stry As so cia tion ) og³osi³o,

¿e przed zdarzeniem 11 grudnia 2005 r. baza

Buncefield pokrywa³a oko³o 8 proc. ca³ego

zapo trze bo wa nia krajo we go na pa li wa oraz

20 proc. do staw na te re ny po³udnio wo- ws chod -

niej Anglii. W dniu zdarzenia na terenie

zak³adu znajdowa³o siê ponad 35 milionów

litrów ben zy ny, ole ju na pê do we go i pa li wa lo t -

ni cze go 5 .

Sy stem za bez pie czeñ

Ra po r ty przy go to wa ne w ra mach pro wa dzo ne -

go do cho dze nia nie po œwiê caj¹ zbyt du ¿o mie j -

s ca sto so wa ne mu w zak³ad zie sy ste mo wi za -

bez pie czeñ, kon cen truj¹c siê na ele men tach

isto t nych z pun ktu wi dze nia usta le nia przy -

czy ny po wsta nia wy bu chu i po ¿a ru. W ich

œwie t le wia do mo je dy nie, ¿e w bazie fun kcjo no -

wa³a zak³adowa stra¿ po¿arna, ale brak jest

da nych o si³ach i œro d kach, któ ry mi dys po no -

wa³a. Wia do mo ta k ¿e, ¿e zbio r ni ki by³y wy po -

sa ¿o ne w zin te gro wa ny sy stem mo ni to rin gu

sta nu na pe³nie nia oraz auto maty cz ne go od ciê -

cia dop³ywu pa li wa w ra zie prze kro cze nia

Rys. 1. Roz mie sz cze nie zbio r ni ków i urz¹dzeñ pro ce so wych na te re -

nie zak³adu oraz je go bez po œred nie oto cze nie

Przegl¹d Po ¿a r ni czy – 11/2006

ROZPOZNAWANIE ZAGRO¯EÑ

ma ksy mal ne go dopu sz czal ne go sta nu na -

pe³nie nia. Wspo mnia ne zbio r ni ki chro nio ne

by³y rów nie¿ sta³¹ in sta lacj¹ zra sza czow¹, za -

si lan¹ z po mpo w ni prze ciwpo ¿a ro wej. Te ren

zak³adu moni to ro wa ny by³ za po moc¹ sy ste mu

ka mer prze mys³owych.

Zgodnie z obowi¹zuj¹cym w Anglii prawem

w za kre sie pla no wa nia zago spoda ro wa nia

prze strzen ne go wokó³ te re nu zak³adu wy zna -

czo no stre fê bez pie cze ñ stwa równ¹ 190 m.

W o brê bie tej od leg³oœci w³adze lo ka l ne odpo -

wie dzia l ne za wy da wa nie po zwo leñ na bu do -

wê kon su l to wa³y wszy stkie szcze gó³y do ty -

cz¹ce lo ka li za cji pla no wa nej in wes ty cji z an -

gielsk¹ or ga ni zacj¹ HSE 6 .

Wokó³ terenu zak³adu znajduj¹ siê przede

wszystkim grunty rolne, w promieniu ok. 1 km

nie wy stê puj¹ ¿ad ne obie kty bu do w la ne u¿y te -

cz no œci pu b li cz nej, za mie sz ka nia zbio ro we go

ani obiekty zabytkowe.

pompowania. W ra po r tach brak ja kiej ko l wiek

wzmian ki o re a kcji per so ne lu bazy na ten

fakt. Mo ¿ na za tem do mnie my waæ, ¿e po wy ¿ -

szy szcze gó³ po zo sta³ nie za uwa ¿o ny. Kon se k -

wencj¹ tego by³o kon tynu o wa nie ope ra cji

nape³nia nia.

Ob li cze nia do ko na ne po zda rze niu wska -

zuj¹ jed noz na cz nie, ¿e o go dzi nie 5:20 anali-

zo wa ny zbio r nik by³ ju¿ ca³ko wi cie nape³nio -

ny, a pa li wo – na dal do sta r cza ne z ru ro ci¹gu

– zaczê³o siê przelewaæ do obwa³owania.

W wy ni ku do cho dze nia stwier dzo no, ¿e nie za -

dzia³a³ sy stem za bez pie czeñ, któ re go za da -

niem by³o odciêcie dop³ywu paliwa z ruro-

ci¹gu po prze kro cze niu ma ksy mal ne go dopu -

sz czal ne go po zio mu. Na sku tek tego, w wy ni -

ku ma so we go wy cie ku pa li wa do obwa³owa -

nia (patrz rys. 2), pary benzyny utworzy³y

z po wie trzem mie sza ni nê pali wowo - po wietrz -

n¹, w granicach pomiêdzy doln¹ i górn¹ gra-

nic¹ wy bu cho wo œci (at mo s fe rê wy bu chow¹),

któ ra na stê p nie za czê³a siê sto p nio wo roz -

prze strze niaæ po te re nie ca³ego zak³adu.

W tym mo men cie wa r to zwró ciæ uwa gê na

ki l ka czyn ni ków, któ re sprzy ja³y ufo r mo wa niu

siê at mo s fe ry wy bu cho wej o nie spo ty ka nym

do ty ch czas po ten cja le ener ge ty cz nym. Po pie r -

wsze nale¿y wspomnieæ o fakcie, ¿e podczas

wy cie ku pa li wa z prze pe³nio ne go zbio r ni ka

nr 912 czêœæ cieczy odbija³a siê od deflektora

(p³ytki od bi jaj¹cej) zbio r ni ka, co sprzy ja³o jej

roz py le niu. Do da t ko we roz py le nie spo wo do wa -

ne by³o roz bi ja niem siê stru mie nia pa li wa

sp³y waj¹cego po œcia nie zbio r ni ka o pie r œcieñ

uszty w niaj¹cy zbio r nik (patrz rys. 2).

Po drugie paliwo to zawiera³o oko³o 10 proc.

bu ta nu (pa li wo zi mo we), co wa run ko wa³o

wiêksz¹ prê¿noœæ par w stosunku do paliwa let-

nie go (prê ¿ noœæ par pa li wa le t nie go – 45-70 kPa,

prê ¿ noœæ par pa li wa zi mo we go – 70-100 kPa).

Szy b koœæ pa ro wa nia pa li wa z roz le wi ska by³a

wiêksza, co u³atwi³o uformowanie siê atmo-

sfe ry wy bu cho wej.

Ko lejn¹ oko li cz no œci¹ sprzy jaj¹c¹ two rze -

niu siê at mo s fe ry wy bu cho wej, by³y sta bi l ne

wa run ki atmo sfe ry cz ne (kla sa sta bi l no œci

Pasquilla F) 8 . Dane z dwóch po³o¿onych w po-

bli ¿u bazy sta cji meteo rolo gi cz nych wska zy -

wa³y, ¿e we wcze s nych go dzi nach po ran nych

11 grud nia tem pe ra tu ra po wie trza wy no si³a

oko³o –1,5 0 C, a wi l go t noœæ wzglêd na 99 proc.

W jed nej ze sta cji zare je stro wa no prê d koœæ

wiatru wynosz¹c¹ ok. 3 m/s, w drugiej prêd-

koœæ ta by³a równa zeru. W zwi¹zku z tym dys-

per sja (roz pra sza nie siê) chmu ry by³o bar dzo

po wo l ne.

Po miê dzy 5:50 a 6:00 w wy ni ku zmnie j sze -

nia in ten syw no œci po da wa nia ben zy ny do in -

ne go zbio r ni ka szy b koœæ prze pompo wy wa nia

pa li wa z ru ro ci¹gu do zbio r ni ka 912 wzros³a

z 550 m 3 /h do 890 m 3 /h, do sta r czaj¹c tym sa -

mym je sz cze wiê cej pa li wa do roz prze strze -

niaj¹cej siê chmury. Oko³o 6:00 roz prze strze -

niaj¹ca siê chmu ra oga r nê³a za siê giem pra wie

ca³y teren zak³adu i w tym czasie pojawi³ siê

pierwszy wybuch typu VCE ( Va po ur Clo ud

Ex p lo sion ), za któ rym na stê po wa³y ko le j ne,

wywo³uj¹c w kon se k wen cji ogro m ny po ¿ar,

któ ry tak zni sz czy³ 21 zbio r ni ków ma ga zy -

no wych.

Bez po œred nio po za ko ñ cze niu pie r wszych

czyn no œci do cho dze nio wych jako Ÿród³o ini -

cja cji wy bu chu wska zy wa no zap³on chmu ry

od urz¹dzeñ ele ktry cz nych zna j duj¹cych siê

w po mie sz cze niu ste ro w ni. Jed na k ¿e po wni -

kli wym prze œle dze niu za pi su z ka mer prze -

mys³owych zain sta lo wa nych na te re nie

zak³adu stwierdzono, ¿e tu¿ przed seri¹ na-

Opis zda rze nia

Przy czy na 7 W tra kcie do cho dze nia usta lo no,

¿e powstanie zdarzenia zwi¹zane by³o z prze-

pe³nie niem zbio r ni ka nr 912, prze zna czo ne go

do maga zy no wa nia ben zy ny bezo³owio wej.

W je go wy ni ku nast¹pi³o utwo rze nie mie sza ni -

ny paliwo wo-po wie trz nej i jej dys per sja na te -

re nie nie ma l ¿e ca³ego zak³adu, a na stê p nie

zap³on i seria silnych wybuchów. Cech¹ cha-

ra kte ry styczn¹, o któ rej na le ¿y wspo mnieæ

ju¿ na wstêpie, jest fakt, ¿e powy¿sza sekwen-

cja zdarzeñ by³a ze wszech miar nietypowa

dla sce na riu szy awa ry j nych roz pa try wa nych

w doty ch cza so wych oce nach ry zy ka dla te go

typu obiektów. Po pierwsze do tej pory nie prze-

wi dy wa no mo ¿ li wo œci po wsta nia tak du ¿e go

za gro ¿e nia wy bu cho we go od par ben zy ny, kon -

cen truj¹c siê w wiê kszo œci przy pa d ków na po -

¿a rze roz le wi ska ja ko sce na riu szu repre zenta -

ty w nym. Po dru gie, je œli na wet roz pa try wa no

po ten cja l ne sku t ki wy bu chu, to sto so wa ne

modele ob li cze nio we wska zy wa³y mo ¿ li woœæ

po wsta nia fa li wy bu cho wej o si le co naj wy ¿ej

po wo duj¹cej wy pa da nie okien z bu dyn ków

(2 – 5 Pa), nie zaœ dwa rzêdy wiêkszym

(70 – 100 kPa), jak to mia³o miejsce w analizo-

wa nym przy pa d ku. Zreszt¹ cie ka wych spo -

strze ¿eñ zwi¹za nych z ana liz¹ te go zda rze nia

jest wiêcej. Zatem po kolei.

10 grudnia 2005 r. roz po czê to prze pompo -

wywanie do zbiornika nr 912 (patrz rys. 1)

ben zy ny bezo³owio wej z jed ne go z ru ro ci¹gów

z wy da j no œci¹ oko³o 550 m 3 /h. Oko³o pó³nocy

11 grudnia baza zosta³a zamkniêta i rozpo-

czê to czyn no œci spra w dzaj¹ce. Czyn no œci te

za ko ñ czo no oko³o go dzi ny 1:30 i wtedy nie

zaob ser wo wa no ¿ad nych nie pra wid³owo œci.

Od oko³o 3:00 wska Ÿ nik nape³nie nia zbio r ni -

ka nr 912 przesta³ wykazywaæ zmiany pozio-

mu ben zy ny, po mi mo trwaj¹cego pro ce su

Wnio ski

Au to rzy wspo mi na nych wie lo kro t nie ra -

po r tów (na dal ra po r tów wstê p nych) s¹

bar dzo po wœci¹gli wi w do ko ny wa niu ocen

do tycz¹cych za nie dbañ i man ka men tów,

któ re do pro wa dzi³y do po wsta nia i roz -

prze strze nia nia siê po ¿a ru w ba zie Bun ce -

field. Nie mniej sfo r mu³owa ne przez nich

wnio ski i re ko men da cje mog¹ wska zy waæ,

¿e bra ki i nie pra wid³owo œci, któ re tam

wyst¹pi³y, by³y powa¿ne. Doœæ powie-

dzieæ, ¿e na podstawie wyników prze-

prowa dzo ne go do cho dze nia pod jê to de -

cy zjê o re a li za cji spe cja l ne go pro gra mu

o na zwie „Bun ce field Re spon se Pro gram -

me”, zak³adaj¹ce go w szcze gó l no œci:

u przegl¹d pro ce dur ala r mo wa nia

i ostrzegania,

u pod nie sie nie stan dar dów bez pie cze ñ -

stwa, w tym opracowanie do po³owy

2007 r. nowych wymagañ w zakresie za-

bez pie czeñ, uw z glêd niaj¹cych spe cy fi kê

ba zy Bun ce field,

u przegl¹d po li ty ki w za kre sie pla no wa nia

i zago spoda ro wa nia prze strzen ne go,

u ba da nia w za kre sie sy mu la cji me cha ni -

z mu wy bu chu,

u pod jê cie w po wy ¿szym za kre sie

wspó³pracy z Uni¹ Europejsk¹ i Stanami

Zjed no czo ny mi.

Wœród wnio sków za wa r tych w ra po r cie

wstê p nym zwró co no m.in. uwa gê na ko -

nie cz noœæ prio ryte to we go tra kto wa nia

za po bie ga nia przy pa d kom utra ty szcze l -

no œci przez zbio r ni ki ma ga zy no we, a gdy

to jest nie mo ¿ li we – za po bie ga nia po -

wsta wa niu at mo s fer wy bu cho wych.

Jednoczeœnie pod kre œlo no, ¿e po wy ¿sze

nie umnie j sza po trze by za pe w nie nia

szcze l no œci ob wa³owañ oraz wy ko na nia

od po wied niej ka na li za cji.

Ko le j nym ob sza rem, do któ re go od nie -

sio no wnio ski, s¹ kwe stie pla no wa nia

i zago spoda ro wa nia prze strzen ne go.

Pod kre œlo no, ¿e w ob li czu oma wia nej

awa rii po ja wi³o siê wie le w¹tpli wo œci dla

w³adz lo ka l nych od po wia daj¹cych za pla -

no wa nie prze strzen ne, szcze gó l nie w³adz

w³aœci wych dla mie j s ca zda rze nia. To one

bêd¹ zmu szo ne podj¹æ klu czo we de cy zje

do tycz¹ce spo so bu od bu do wy ba zy oraz

Przegl¹d Po ¿a r ni czy – 11/2006

ROZPOZNAWANIE ZAGRO¯EÑ

Rys. 2. Sche ma ty cz ny ob raz wy cie ku pa li wa ze zbio r ni ka nr 912 na sku-

tek nie za dzia³ania sy ste mu za bez pie czeñ

ni ków utra ci³y szcze l noœæ,

co spo wo do wa³o wy ciek ok.

1000 ton roz two ru pa li wa,

wody ga œ ni czej i œro d ka pia -

no twór cze go na zewn¹trz

zak³adu i ska¿enie gruntu.

Do ty ch czas nie usta lo no je -

sz cze kie run ku prze mie sz -

czania siê wód podziem-

nych, w zwi¹zku z tym nie

wiadomo, w któr¹ stronê

prze mie sz czaæ siê bêd¹ za -

nie czy sz cze nia. Wstê p nie

ocenia siê, ¿e ca³kowite

oczy sz cze nie grun tu bê dzie

mo ¿ li we do pie ro za oko³o

5 – 10 lat, a koszty z tym

zwi¹zane szacuje siê na

10 mi lio nów euro.

Oko³o 12 tys. ton wody gaœniczej usuniêto

z o b wa ³owañ i skie ro wa no do oczy sz cza l ni.

Koszty jej oczyszczenia szacuje siê na 5 – 10

milionów euro.

Zgod nie z wy ma ga nia mi dy re kty wy SEVESO II

zda rze nie, któ re mia³o mie j s ce w ba zie pa liw

Bun ce field, zo sta³o zg³oszo ne do Ko mi sji Eu ro -

pe j skiej jako po wa ¿ na awa ria prze mys³owa.

Dzia³ania ra to w ni czo-ga œ ni cze

Ra po r ty, na pod sta wie któ rych opra co wa no ar -

ty ku³, kon cen tro wa³y siê prze de wszy stkim na

usta le niu przy czy ny po wsta nia zda rze nia.

St¹d sto sun ko wo nie wie le mie j s ca po œwiê co no

w nich de ta lom do tycz¹cym pro wa dze nia

dzia³añ ra to w ni czych. Po ni ¿ej przed sta wia my

szczegó³y, które uda³o siê ustaliæ na podstawie

treœci do stê p nych ra po r tów.

11 grudnia, godz. 6:08 (siedem minut po

ini cja cji zda rze nia) – roz po czê cie orga ni zo wa -

nia szta bu akcji na po zio mie ope ra cy j nym

(tzw. bron ze com mand – do wó dz two br¹zo -

we), które za ko ñ czo no w ci¹gu na stê p nych ki l -

ku na stu mi nut.

11 grudnia, godz. 9:00 – zwo³anie pier-

wsze go po sie dze nia ze spo³u koor dyna cyj ne go

na po zio mie stra te gi cz nym (tzw. gold com-

mand – do wó dz two z³ote); przed mio to wy ze -

spó³ dzia³a³ do 15 grudnia, do godz. 18:30.

12 grudnia, po³udnie – szczyt po¿aru;

w akcji zaanga¿owanych jest 26 pomp, 20 jed-

no stek wspo ma gaj¹cych oraz 180 stra ¿a ków.

14 grudnia – utra ta szcze l no œci ob wa -

³owañ zbio r ni ków, w wy ni ku cze go nast¹pi³

wy ciek za nie czy sz czeñ na te ren zak³adu oraz

poza jego granice.

15 grudnia – in fo r ma cja stra ¿y po ¿a r nej

o u ga sze niu po ¿a ru.

5 sty cz nia 2006 – przekazanie przez stra¿

po¿arn¹ kontroli nad zak³adem zespo³owi do-

cho dze nio wemu.

luty 2006 – za ko ñ cze nie ope ra cji usu wa nia

od pa dów po akcy j nych (wody ga œ ni czej) z ob -

wa ³owañ oraz oczy sz cze nie dróg we wnê trz -

nych.

stê puj¹cych po so bie wy bu chów mia³ mie j s ce

po ¿ar ty pu flash f ire 9 , czy te¿ ma³y wybuch

VCE w po mpo w ni prze ciwpo ¿a ro wej, w po bli -

¿u bu dyn ku fi r my Fu ji. Za pis ten zare je stro -

wa no tu¿ przed zni sz cze niem tych bu dyn ków

oraz ka mer przez fa lê nad ci œ nie nia ge ne ro -

wan¹ przez wybuch. Mo¿na st¹d wyci¹gn¹æ

wnio sek, ¿e po mpo w nia prze ciw po¿a ro wa

zna laz³a siê w stre fie za gro ¿e nia wy bu chem,

a znajduj¹ce siê w niej urz¹dzenia spowodo-

wa³y zap³on mie sza ni ny.

Sku t ki Jak wspomniano ju¿ wczeœniej, w wy-

ni ku wy bu chów i po ¿a ru zni sz cze niu uleg³o

21 zbiorników z paliwem, a 43 osoby zosta³y

ran ne. Po wsta³e w wy ni ku wy bu chu nad ci œ -

nienia o szacowanej wartoœci od 70 do 100 kPa

spo wo do wa³y ta k ¿e do tkli we zni sz cze nia

s¹sia duj¹cych obie któw bu do w la nych. W wy -

ni ku d³ugo trwa³ego od dzia³ywa nia po ¿a ru

oraz œro d ków ga œ ni czych obwa³owa nia zbio r -

M³. bryg. dr in¿. Pawe³ Janik

i kpt. mgr in¿. Rafa³ Porowski

s¹ pra cow ni ka mi Biu ra Roz po zna wa nia Za gro ¿eñ KG PSP

Miê dzy in ny mi brak in sta la cji od gro mo wej, brak

kon tro li po zio mu na pe³nie nia zbio r ni ka, w wy ni ku

cze go do cho dzi³o do sy ste maty czne go prze le wa nia,

brak bez pie cz ni ków og nio wych, nie za mkniê cie w³a -

zów kon tro l nych do zbio r ni ków, nie komp le t na in sta la -

cja ga œ ni cza.

2 Do pro wa dze nie do wy rzu tu p³on¹cej ro py na fto wej

na odleg³oœæ 90 – 250 m, w wyniku zbyt niskiej in-

ten syw no œci oraz przerw w po da wa niu œro d ka ga œ -

ni cze go.

3 First Pro gress Re port on the Bun ce field In ve sti ga tion,

He alth and Sa fe ty Exe cu ti ve, 2006.

4 W Pol sce wy ma ga nia kwa lifi kacy j ne za wa r te zo sta³y

w roz porz¹dze niu wy ko na w czym do usta wy Pra wo

ochro ny œro do wi ska – roz porz¹dze niu mi ni stra go spo -

darki z 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i iloœci

sub stan cji nie bez pie cz nych, któ rych zna j do wa nie siê

w zak³adzie decyduje o zaliczeniu go do zak³adu o zwiê-

kszo nym ry zy ku al bo zak³adu o du ¿ym ry zy ku wyst¹pie -

nia powa¿nej awarii przemys³owej (Dz. U. nr 58,

poz. 535 z póŸn. zm.).

5 Third Progress Report on the Buncefield Investiga-

tion, He alth and Sa fe ty Exe cu ti ve, 2006.

6 He alth and Sa fe ty Exe cu ti ve – or ga ni za cja rz¹do wa

za j muj¹ca siê bez pie cze ñ stwem i hi gien¹ pra cy, bêd¹ca

rów no cze œ nie ko m pe tentn¹ w³adz¹ w za kre sie wy ma -

gañ dy re kty wy SEVESO II.

7 Ini tial Re port on Bun ce field Ma jor In ci dent In ve sti ga -

tion, He alth and Sa fe ty Exe cu ti ve, 2006.

8 Kla sy sta bi l no œci Pa s qu il la to po dzia³ sta nów rów no -

wa gi at mo s fe ry w ce lu wy zna cze nia wspó³czyn ni ków

dys per sji sub stan cji che mi cz nych. Po dzia³ ten za le ¿y od

prê d ko œci wia tru oraz sto p nia nas³one cz nie nia i za -

chmurzenia z podzia³em na noc i dzieñ. Wyró¿nia siê

6 klas stabilnoœci, od A do F.

9 Te r min flash f ire oz na cza gwa³to w ne spa la nie siê

chmu ry sub stan cji pa l nej, bez zna cz ne go przy ro stu ci œ -

nie nia.

s¹siaduj¹cych z ni¹ przedsiêbiorstw.

Przy tej oka zji ko nie cz ne bê dzie wy wa ¿e -

nie kwe stii wie l ko œci ry zy ka oraz ko rzy œci

eko no mi cz nych p³yn¹cych dla spo³ecz -

no œci lo ka l nej z fa ktu fun kcjo no wa nia

obie któw prze mys³owych (zy ski z po da t -

ków, miejsca pracy itp.). W zwi¹zku z po-

wy ¿szym wska za no na po trze bê pi l ne go

opra co wa nia przez HSE po rad ni ka w tym

za kre sie, uw z glêd niaj¹ce go do œwia d cze -

nia z za ist nia³ego po ¿a ru.

W za kre sie dzia³añ ra to w ni czych pod kre -

œlono, ¿e by³y one prowadzone w sposób

im po nuj¹cy. Nie mniej za zna czo no, ¿e

zda rze nie uwi do cz ni³o po trze bê wy pra co -

wa nia efe kty w nych roz wi¹zañ w za kre sie

opera cyjno- ratow ni czym, za rów no

wewn¹trz zak³adu, jak i w wymiarze zew-

nê trz nym. Jed nym ze sfo r mu³owa nych

po stu la tów jest ko nie cz noœæ po pra wy

przy go to wa nia ope racy j ne go grup in ter -

wencyjnych w skali ca³ego kraju, a nawet

w sze r szym kon te k œcie. Wspo mi na siê

te¿ o ko nie cz no œci opra co wa nia prze j rzy -

s tych pro ce dur w za kre sie kie ro wa nia

dzia³aniami o tak du¿ej skali, wyma-

gaj¹cy mi zaan ga ¿o wa nia pod mio tów

szcze b la lo ka l ne go, re gio nal ne go oraz

krajo we go, a ta k ¿e in nych pro ce dur,

np. w ob sza rze info r mo wa nia

i wspó³pracy ze spo³eczeñstwem oraz

badania i mo ni to rin gu po zio mu za gro ¿e -

nia w czasie trwania zdarzenia.

Odnosz¹c siê do ostatniego z omówio-

nych wnio sków, wa r to za uwa ¿yæ, ¿e

awaria w bazie paliw w Buncefield by³a

w osta t nim cza sie dru gim po wa ¿ nym

zda rze niem w Wie l kiej Bry ta nii

(po za ma chach terro ry sty cz nych

w Londynie w lipcu 2005 r.), które wska-

za³o na po trze bê stwo rze nia ponad lo ka l -

nych stru ktur re a go wa nia na za gro ¿e nia.

Wy da je siê, ¿e w tych oko li cz no œciach

po win ni œmy tym bar dziej do ce niæ na sze

osi¹gniê cia, wy pra co wa ne w ra mach

or ga ni za cji i fun kcjo no wa nia krajo we go

sy ste mu ratow niczo- gaœni cze go,

w szcze gó l no œci pro ce du ry uru cha mia -

nia od wo dów ope ra cy j nych oraz pro ce -

du ry kie ro wa nia i ko or dy na cji dzia³añ

ra to w ni czych.

Przegl¹d Po ¿a r ni czy – 11/2006

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: