CENTRALNA STACJA RATOWNICTWA GÓRNICZEGOw BYTOMIU
SPOSOBY WYKONYWANIA TAM IZOLACYJNYCH PRZECIWWYBUCHOWYCH
BYTOM, styczeń 2006r.
Stosownie do przepisów pkt. 1.31.6. zał. nr 3 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn. 12 czerwca 2002r. w sprawie ratownictwa górniczego (Dz.U. Nr 94 z 2002r., poz. 838) ustala się jak niżej sposoby wykonywania tam izolacyjnych przeciwwybuchowych.
Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A.
dr inż. Zbigniew Baranowski
Bytom, styczeń 2006r.
- 6 -
Sposoby wykonywania tam izolacyjnych przeciwwybuchowych
1. Sposób wykonywania korków podsadzkowych
1.1. Korki podsadzkowe, przedstawione na rys. 1 a i 1 b mogą być wykonywane z zastosowaniem instalacji i urządzeń do podsadzki hydraulicznej i pneumatycznej.
1.2. W zależności od rodzaju podsadzki minimalna długość korka musi wynosić:
1) dla korków z piasku, bez względu na przekrój poprzeczny wyrobiska -15 m,
2) dla korków z popiołów elektrownianych, gipsu i anhydrytu, dla przekroju poprzecznego wyrobiska do 15 m2 - 6 m, a dla przekroju poprzecznego wyrobiska powyżej 15 m2 - 10 m.
1.3. Długość korków podsadzkowych, wykonanych z innych materiałów, należy ustalić na podstawie odrębnych badań określających ich skuteczność.
1.4. W celu wykonania korka podsadzkowego należy wykorzystać nachylenie wyrobiska lub wykonać odpowiednio wytrzymałe zawarcia, ograniczające długość korka, z zachowaniem zasad przewietrzania wyrobisk w warunkach zagrożenia gazowego.
1.5. Z miejsca wykonywania korka podsadzkowego należy usunąć, w miarę możliwości, sprzęt i urządzenia, a przewody elektryczne wyłączyć spod napięcia.
1.6. W razie potrzeby, przed wykonaniem korka podsadzkowego należy zabudować przepusty tamowe w obudowie przeciwwybuchowej, dopuszczone do stosowania, umożliwiające przewietrzanie i komunikację z przestrzenią izolowaną. Zabudowane muszą być również rurociągi do odprowadzenia nadmiaru wody gromadzącej się za korkiem i rurki umożliwiające kontrolę składu i ciśnienia powietrza i temperatury gazów za korkiem.
1.7. Kierownik akcji, uwzględniając stan zagrożenia, musi ustalić sposób bezpiecznego wykonania korka podsadzkowego, z wykorzystaniem wszelkich możliwości zdalnego wykonania prac związanych z podsadzaniem.
1.8. Korki podsadzkowe, z piasku i popiołów, szczególnie wykonane w wyrobiskach poziomych, należy w razie potrzeby uzupełniać podsadzką (po całkowitym odsączeniu się wody podsadzkowej), w celu niedopuszczenia do powstania tzw. „zera podsadzkowego".
1.9. W razie stwierdzenia spękań i nieszczelności górotworu wokół tamy czołowej (stanowiącej zawarcie korka podsadzkowego), należy go uszczelnić substancjami uszczelniającymi.
2. Sposób wykonywania korków wodnych
2.1. Do wykonywania korków wodnych należy wykorzystać wyrobiska górnicze w rejonie pożaru, z miejscami o korzystnym położeniu niwelacyjnym (tzw. muldy).
2.2. W miejscu wykonywania korka wodnego nie mogą znajdować się urządzenia elektryczne pod napięciem oraz nie zaślepione rurociągi.
2.3. Korek wodny powinien być wykonywany zdalnie, po wycofaniu ratowników z wyrobiska na bezpieczną odległość.
2.4. W razie konieczności, w miejscu przewidzianym do wykonania korka wodnego, należy pozostawić odpowiednio zabezpieczone rury, które mogłyby być wykorzystane do kontroli składu i ciśnienia powietrza w izolowanej przestrzeni.
2.5. W razie konieczności, górotwór w rejonie korka wodnego należy uszczelnić, wtłaczając do niego wodoodporne substancje uszczelniające.
2.6. Korek wodny, przedstawiony na rys. 2 musi być tak wykonany, aby długość wyrobiska zalanego do stropu nie była mniejsza niż 15 m.
2.7. Poziom lustra wody powinien znajdować się co najmniej 2 m nad najniżej położonym punktem stropu w muldzie.
3. Sposób wykonywania korków podsadzkowych na bazie tamy organowej z dwustronnymi rozporami
3.1. Korek podsadzkowy na bazie tamy organowej z dwustronnymi rozporami, przedstawiony na rys. 3a i 3b składać się musi z następujących elementów:
1) zawarcia (1) w postaci tamy organowej, obitej od wewnątrz balami o grubości od 50 do 70 mm, z dwustronnymi rozporami, ograniczającego korek od strony ogniska pożaru,
2) zawarcia (2) w postaci typowej tamy podsadzkowej ryglowej,
3) materiału izolującego (3), wypełniającego przestrzeń między zawarciami (1 ) i (2).
3.2. Materiałem izolującym może być gips, anhydryt, glina, bentonit lub inne materiały wiążące, dopuszczone do stosowania w zakładach górniczych na podstawie odrębnych przepisów.
3.3. Zawarcie (1) musi być wykonane z drewna okrągłego, wzmocnione od wewnątrz balami o grubości od 50 do 70 mm, przybitymi do stojaków organowych na styk, oraz rozparte rozporami na ryglach poziomych do stropu i spągu wyrobiska po obu stronach tamy organowej, przy czym odległość między rozporami w każdym rzędzie, w przestrzeni wypełnionej materiałem izolacyjnym, nie może przekraczać 0,5 m (w miejscu przepustu tamowego - 0,8 m).
3.4. W miejscu wykonania zawarcia (1) luźne skały w stropie, spągu i ociosach wyrobiska muszą być wybrane do twardej calizny. Jeśli warunki górnicze uniemożliwiają zabudowanie zawarcia (1) w twardej caliźnie, należy zastosować dodatkowe środki zapewniające szczelność i zwięzłość górotworu.
3.5. Odległość między zawarciami (1) i (2), stanowiąca zarazem długość korka, jest uzależniona od wielkości przekroju poprzecznego wyrobiska w miejscu wykonywania korka i musi wynosić co najmniej:
1) dla przekroju poprzecznego do 5 m2 - 3 m,
2) dla przekroju poprzecznego do 10 m2 - 4 m,
3) dla przekroju poprzecznego do 15 m2 - 5 m,
4) dla przekroju poprzecznego ponad 15 m2 - 8 m.
3.6. Głębokość gniazdek w stropie i spągu wyrobiska, dla postawienia tamy organowej, rygli i rozpór wzmacniających, nie może być mniejsza od średnicy tych elementów.
3.7. Korki podsadzkowe na bazie tamy organowej z dwustronnymi rozporami mogą być wykonywane jako pełne oraz z jednym lub dwoma przepustami.
3.8. Zamknięcia przepustu tamowego muszą być zabudowane od strony rejonu pożaru.
3.9. W celu kontroli składu i ciśnienia powietrza w rejonie pożaru oraz w celu odprowadzenia nadmiaru wody gromadzącej się za korkiem w tamie należy zabudować odpowiednie rurki pomiarowe i rury odwadniające.
3.10. Kierownik akcji może ustalić, w razie potrzeby, sposób wyposażenia korka podsadzkowego przeciwwybuchowego w instalacje do sprawnego gaszenia pożaru.
3.11. Materiał do wypełnienia korka powinien być dostarczany z zastosowaniem urządzeń dostosowanych do lokalnych warunków i z uwzględnieniem konieczności doszczelniania i konsolidacji górotworu wokół tamy.
4. Sposób wykonywania tam z worków wypełnionych materiałami niepalnymi
4.1. Tamy workowe, przedstawione na rys. 4a i 4b, muszą spełniać warunki takie, jak w wypadku korków podsadzkowych.
4.2. Długość tamy workowej może być zmniejszona do 5 m, pod warunkiem że zawarcie tamy od strony rejonu pożaru zagrożonego wybuchem będzie wykonane w postaci tamy organowej.
4.3. W miejscu wykonywania tamy workowej, w stropie, spągu i ociosach wyrobiska nie mogą występować nie wypełnione wyrwy i pustki.
4.4. Tamy workowe należy wykonywać wyłącznie w miejscach, gdzie brak jest możliwości technologicznych wykonania innego rodzaju tam przeciwwybuchowych.
5. Sposób wykonywania tam ze spoiw szybkowiążących
Wariant I – tama przeciwwybuchowa z wrębem na obwodzie wyrobiska - rys.5a.
5.1. Budowę tamy należy rozpocząć od wykonania wrębu na obwodzie izolowanego wyrobiska chodnikowego, w miejscu jej usytuowania na długości 2,0 m dla przekroju poprzecznego wyrobiska w świetle jego obudowy - do 12 m2 i 3,0 m dla przekroju powyżej 12 m2.
5.2. Nie należy rabować elementów stalowych obudowy wyrobiska w miejscu wykonywania wrębu.
5.3. Głębokość wrębu nie powinna być mniejsza od 0,4 m.
5.4. Na krawędziach tego wrębu zabudować należy zawarcia tamowe w postaci tam ryglowych drewnianych obitych od wewnątrz korka płótnem podsadzkowym.
5.5. Przed odeskowaniem zawarć należy zabudować w nich 1 lub 2 lutnie blaszane, kołnierzowe Ф 800 mm wraz z obudową przeciwwybuchową przepustu tamowego – wg zasad montażu określonych instrukcją producenta.
5.6. W trakcie budowy zawarć należy zainstalować dodatkowe urządzenia wymagane zasadami budowy tam takie jak :
- rurociąg umożliwiający pobieranie prób gazowych zza tamy, dla określenia temperatury gazów za tamą oraz stałej kontroli różnicy ciśnień atmosfery pomiędzy polem izolowanym a przestrzenią otwartą,
- rurociąg odwadniający wraz z syfonem,
- rury tłoczne (w tym 1 rezerwowa) do podsadzania tamy,
- rurę odpowietrzającą przestrzeń podsadzoną w trakcie jej wypełniania spoiwem.
5.7. Po wykonaniu zawarć tamowych i zainstalowaniu niezbędnych urządzeń w tamie należy przystąpić do podsadzania przestrzeni pomiędzy nimi spoiwem szybkowiążącym przy użyciu odpowiedniego typu agregatu pompowego, aż do całkowitego wykonania korka.
5.8 Po odczekaniu czasu niezbędnego dla związania spoiwa można przystąpić do zamykania tamy na warunkach określonych w przepisach.
Wariant II – tama przeciwwybuchowa bez wrębu z dodatkowym wewnętrznym zbrojeniem wzmacniającym - rys. 5b.
5.9. Ten wariant tamy powinien być stosowany w przypadkach występowania szczególnie trudnych warunków górniczo-geologicznych w miejscu lokalizacji tamy, uniemożliwiających wykonanie właściwego wrębu na całym obwodzie wyrobiska.
5.10. Budowę tamy należy rozpocząć od wykonania na całym obwodzie wyrobiska, w środku przewidywanego korka, zbrojenia utworzonego z rzędu kotew stalowych, z których każda kotew przypada na 0,5 m obwodu wyrobiska. Długość kotew powinna wynosić nie mniej niż 1,5 m, z tego wystająca z otworu część nie może być krótsza niż 0,5 m. Kotwy mogą być wklejane lub wkręcane.
5.11. Długość wystających prętów kotwiowych poza obrys pierwotnego gabarytu wyrobiska w świetle obudowy nie może być mniejsza niż 0,3 m.
5.12. Do wystających prętów kotwiowych należy zamocować poprzecznie do osi wzdłużnej wyrobiska podwójnie złożone siatki stalowe, które utworzą wraz z kotwami wewnętrzny pierścień zbrojeniowy w spoiwie szybkowiążącym wypełniającym przestrzeń pomiędzy zawarciami tamowymi.
5.13. Po wykonaniu kotwienia należy zabudować dwie tamy drewniane stanowiące zawarcia korka izolacyjnego w odległości od 2 do 3 m (w zależności od przekroju poprzecznego wyrobiska).
5.14. Przed odeskowaniem zabudować 1 lub 2 lutnie blaszane kołnierzowe Ф 800 mm wraz z obudową przeciwwybuchową przepustu tamowego wg określonych w instrukcji producenta zasad jej montażu.
5.15. Pozostałe czynności związane z budową tamy kontynuować zgodnie z zasadami określonymi dla tam w wariancie I.
Wariant III – tama przeciwwybuchowa z wrębem oraz dodatkowym wewnętrznym zbrojeniem wzmacniającym – rys. 5c.
5.16. Sposób budowy tamy jest przydatny do stosowania wówczas gdy w miejscu lokalizacji tamy przeciwwybuchowej wystąpią takie warunki geologiczno-górnicze, które uniemożliwią wykonanie wrębu na całym obwodzie wyrobiska.
5.17. W tych przypadkach można łączyć technologie budowy tamy podane w wariantach I i II (system kombinowany) poprzez częściowe wrębienie na obwodzie wyrobiska (calizna łatwo urabialna) a w miejscu gdzie wykonanie wrębu byłoby utrudnione lub wręcz niemożliwe instaluje się kotwy i siatkę zbrojeniową na zasadach określonych jak dla wariantu II.
5.18. Pozostałe prace przy budowie tamy należy kontynuować zgodnie z zasadami określonymi jak dla wariantu I i II.
6. Sposób wykonywania tam przeciwwybuchowych o innej konstrukcji
6.1. Do zabezpieczania przed przeniesieniem się wybuchu od strony zrobów, zbędnych wyrobisk oraz pól pożarowych, w których mogą wystąpić wybuchowe mieszaniny gazów palnych i może dojść do wybuchu tych gazów, mogą być wykonywane inne rodzaje tam niż określone w pkt. 1, 2, 3, 4 i 5 niniejszych „Sposobów wykonywania tam izolacyjnych przeciwwybuchowych.
6.2. Konstrukcja tych tam powinna być odpowiednio udokumentowana i pozytywnie zaopiniowana przez jednostkę ratownictwa górniczego.
7. Kontrola tam przeciwwybuchowych.
7.1. Kontrolę korków podsadzkowych, korków wodnych i tam z worków wypełnionych materiałami niepalnymi przeprowadza się po ich wykonaniu.
7.2. Kontrolę korków podsadzkowych wykonanych na bazie tamy organowej z ...
kryku83