Języki Obce w Szkole nr. 2002-06.pdf

•

angielski

•

francuski

•

hiszpañski

•

³aciñski

•

niemiecki

Nr 6/2002

grudzieñ

Rok XLVI 6

•

rosyjski

235

ISSN 0446-7965

•

w³oski

Spis treści

Od redakcji .............................................. 3

Zuzanna Dziegielewska – Problematyka

nauczania jêzyka i przedmiotów

niejêzykowych w klasach dwujêzycznych

– licea z jêzykiem francuskim .................. 79

J. J. Fernández Delgado – Hiszpañskie

Sekcje Dwujêzyczne w Polsce.

TeraŸniejszoœæ i przysz³oœæ ....................... 83

Barbara Czarnecka-Cicha – Nowa

matura w klasach dwujêzycznych ............ 86

JE˛ZYK I KULTURA

Bartosz Poluszyński – Wspó³czesny œwiat,

Europa i Polska a jêzyki i polityka jêzykowa

w XXI wieku ............................................. 5

Barbara Głowacka – Kilka refleksji na

temat wielojêzycznoœci ............................ 15

Andrzej Wierus – O ironio... ................. 20

PODSTAWY GLOTTODYDAKTYKI

Wioletta Piegzik – Nauczanie ku

dwujêzycznoœci ....................................... 23

Jan Iluk – Problemy kszta³cenia

dwujêzycznego w Polsce ......................... 27

Marek Dudek – Kwalifikacje nauczycieli

w nauczaniu bilingwalnym ...................... 37

Wojciech Gorczyca – Wzorzec, który ³¹czy 41

INFORMACJE

Małgorzata Multańska – Nauczanie

dwujêzyczne w Polsce – stan prawny ...... 89

Małgorzata Multańska – Szko³y

z klasami dwujêzycznymi ........................ 91

Z BADA ´

Marzena Będkowska-Obłąk – Efektywnoœæ

rozwoju kompetencji gramatycznej

w nauczaniu dwujêzycznym .................... 95

Jacek Rysiewicz – Czy nowa matura

z jêzyka angielskiego mo¿e zast¹piæ

pisemny egzamin wstêpny na filologiê

angielsk¹ w IFA UAM w Poznaniu? ....... 101

Iwona Maria Strachanowska

– Interkulturowi czy bilingwalni? ........... 107

METODYKA

Magdalena Michalak – Przygotowanie

do nauczania w klasach dwujêzycznych

– jêzyk obcy w wieku wczesnoszkolnym .. 46

Izabela Bawej – Nauczanie jêzyka

obcego w klasach dwujêzycznych ............ 55

Ewa Lipińska – O nieprzydatnoœci pisania

,,z powietrza’’ i kluczowej roli etapu

wstêpnego i koñcowego w procesie pisania 58

Monika Grabowska – O potrzebie

obcowania z dzie³em literackim w nauczaniu

dwujêzycznym ........................................ 65

SZKOŁA PODSTAWOWA, GIMNAZJUM

Katarzyna Kozłowska – Autentyczna

komunikacja na lekcji jêzyka obcego.

Niemo¿liwe? ........................................ 114

Ewa Marszałkowska – Doceñ swoje

dziecko – forma zebrañ z rodzicami ...... 118

Jolanta Żurek – Nauczanie dwujêzyczne

w gimnazjum ....................................... 120

Elżbieta Dąbrowska – Lekcja chemii nie

tylko w jêzyku polskim ......................... 122

Z PRAC INSTYTUT ´ W

Jan Iluk – Nauczanie dwujêzyczne w Polsce

na tle miêdzynarodowych rozwi¹zañ

organizacyjnych ...................................... 68

Małgorzata Multańska – Nauczanie

dwujêzyczne w polskim systemie oœwiaty 77

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI

Iwona Janowska – Nauczanie/uczenie siê

jêzyka w klasach dwujêzycznych. Cele,

treœci, metody ... .................................. 125

Monika Grabowska – Typy tekstów

– æwiczenia dla klas dwujêzycznych

francusko-polskich ................................ 133

Danuta Gryca – O poezji ..................... 140

Anna Popielewicz, Anna Gorczyńska

– Kola¿ dekadencji i intelektu – secesja . 142

Inez Łuczywek – Historia i literatura

na lekcjach jêzyka angielskiego ............. 148

Stanisława Żurakowska – Warto by³o... 202

Krystyna Szelągowska – Kilka uwag

o nauczaniu dwujêzycznym historii ........ 205

Angel Arribas Martin – Matura w sekcji

dwujêzycznej z jêzykiem hiszpañskim

2001–2002 .......................................... 207

Piotr Rochowski – Szkolnictwo dwujêzyczne

na pograniczu polsko-niemieckim .......... 208

SPRAWOZDANIA

Monika Grabowska – Wykorzystanie

techniki wideo na lekcjach jêzyka obcego. 210

Monika Szczucka-Smagowicz

– Dwujêzycznoœæ z perspektywy ucznia .. 216

Małgorzata Multańska – Miêdzynarodowy

projekt MOBIDIC .................................. 218

Magdalena Olpińska – Edukacja

dwujêzyczna: przedszkole, szko³a podstawowa

i œrednia. TeraŸniejszoœæ i przysz³oœæ ...... 220

Grażyna Migdalska – Jak to siê zaczê³o? 225

Grażyna Migdalska, Monika

Szczucka-Smagowicz – A jak jest

dzisiaj...? .............................................. 229

MATERIAŁY PRAKTYCZNE

MATURA

Pisemny egzamin dojrza³oœci 2002 z jêzyka

angielskiego dla klas dwujêzycznych ...... 156

Egzamin maturalny 2002 z jêzyka

angielskiego dla klas dwujêzycznych ...... 163

Pisemny egzamin dojrza³oœci 2002 z jêzyka

francuskiego dla klas dwujêzycznych ..... 177

Egzamin dojrza³oœci 2002 z jêzyka

hiszpañskiego dla klas dwujêzycznych .... 178

Pisemny egzamin dojrza³oœci 2002 z jêzyka

niemieckiego dla klas dwujêzycznych .... 181

Egzamin maturalny 2002 z jêzyka

niemieckiego dla klas dwujêzycznych .... 188

RECENZJE

Ewa Moszczyńska – Kszta³cenie

nauczycieli w kontekœcie integracji

europejskiej .......................................... 234

Iwona Stryczek – Nauczanie bilingwalne.

Modele, koncepcje, za³o¿enia metodyczne 235

Sambor Grucza – Edukacja dwujêzyczna 237

Ewa Moszczyńska – O jêzyku .............. 241

CZYTELNICY PISZĄ

Ewa Dźwierzyńska – Kilka uwag

o nauczaniu jêzyków obcych w klasach

dwujêzycznych. .................................... 200

SPIS TREŚCI ROCZNIKA ..................... 243

Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli

ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Maria Gorzelak – redaktor naczelna i redaktor dzia³u jêzyka angielskiego,

Marek Zaj¹c – redaktor dzia³u jêzyka francuskiego, hiszpañskiego i w³oskiego, Gra¿yna Czetwertyñska

– redaktor dzia³u jêzyka ³aciñskiego, Hanna Bawej-Krajewska – redaktor dzia³u jêzyka niemieckiego,

Miko³aj Timoszuk – redaktor dzia³u jêzyka rosyjskiego.

Prenumerata: Renata Dziêcio³ – tel. (4822) 621 30 31 wew. 313.

ADRES REDAKCJI: Centralny Oœrodek Doskonalenia Nauczycieli, Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa,

Tel. (48 22) 621 30 31 wew. 410, fax 621 48 00, 622-33-46, E-mail: jows

ul. Sk³adowa 9, 15-399 Bia³ystok

Nak³ad 2300

codn.edu.pl Internet: www.codn.edu.pl

Redakcja nie zwraca nadesłanych artykułów i zastrzega sobie prawo do dokonywania formalnych zmian

w tekstach artykułów; nie odpowiada za treść wydrukowanych reklam.

Ilustracje: Maja Chmura,

Sk³ad i ³amanie: PHOTOTEXT, ul. Platynowa 4, 00-808 Warszawa

Druk i oprawa:

Od Redakcji

Szanowni Państwo

Zamykamy rok 2002 kolejnym numerem specjalnym – tym razem o nauczaniu dwujêzycz-

nym. Zdecydowaliœmy siê na ten temat, bo wydaje nam siê tematem chwili. Wkraczamy do Europy,

w której jesteœmy jednym z wiêkszych krajów, a chcemy w niej byæ te¿ krajem znacz¹cym. Do

zaoferowania mamy wiele – nasz¹ wiedzê, wielowiekowe doœwiadczenia, nasze obyczaje, tradycje,

kulturê i nasze polskie wady i zalety. Z tym ca³ym baga¿em polskoœci chcemy uczestniczyæ w ¿yciu

codziennym Europy i mieæ poczucie przynale¿noœci do europejskiej kultury i tradycji. By jednak

dzieliæ siê z innymi i czerpaæ od nich musimy nauczyæ siê porozumiewaæ. Do tego zaœ s³u¿y jêzyk.

Jak pisze Bartosz Poluszyñski w pierwszym artykule tego numeru, 53% Europy jest ju¿ niemal

dwujêzyczna, a 26% deklaruje znajomoœæ co najmniej dwóch jêzyków obcych. Wielojêzycznoœæ staje

siê w Europie czymœ naturalnym i umo¿liwia odnalezienie siê w danej kulturze, a wiêc w ¿yciu

codziennym, w szkole, w pracy – w innym kraju ni¿ kraj ojczysty. Nabywamy kompetencjê

wielojêzyczn¹ i wielokulturow¹ pozwalaj¹c¹ nam na skuteczne dostosowywanie siê do nowych

sytuacji komunikacyjnych, na kszta³towanie nowoczesnego pogl¹du na œwiat, na innoœæ i na

ró¿norodnoœæ. Ten temat podejmuje Barbara G³owacka w drugim artykule tego numeru. Ona te¿,

podobnie jak B. Poluszyñski sk³ania siê ku tezie, ¿e wiek XXI to wiek humanistyki, w którym maj¹

byæ promowane wartoœci humanitarne i nieustanny rozwój oœwiaty, kultury i nauki. To wiek

spo³eczeñstwa wiedzy. Ta zaœ, jest dostêpna dla tych wszystkich, którzy polubi¹ intelektualn¹

zabawê. A taka mo¿e byæ nauka jêzyka. Poznawanie jego niuansów i subtelnoœci, odkrywanie jego

bogactwa i ukrytych znaczeñ mo¿e byæ pasjonuj¹ce. Nawi¹zuje do tego artyku³, trzeci w tym

numerze, Andrzeja Wierusa. Pokazuje on nam, ¿e jêzyk kryje w sobie wiele treœci, niezrozumia³ych

dla kogoœ, kto wyuczy siê tylko s³ówek i struktur. Jezyk to równie¿ odzwierciedlenie zwyczajów,

norm i zachowañ czêsto znanych tylko jego rodowitym u¿ytkownikom. Ucz¹c siê go, mo¿emy siê

nim intelektualnie bawiæ, poznawaæ jego subtelnoœci, czerpaæ z nich radoœæ i zaczynaæ lepiej

rozumieæ tych, dla których jest on jêzykiem ojczystym.

Te trzy artykuly wstêpne okreœlaj¹ nasze przes³anie tego numeru. Jeœli chcemy czynnie

uczestniczyæ w ¿yciu krajów europejskich musimy znaæ nie tylko jêzyk komunikacji, ale wiedzieæ, ¿e

wielojêzycznoœæ sta³a siê elmentem kultury ogólnej, a wychowanie miêdzykulturowe odpowiedzi¹

na rzeczywistoœæ wielokulturow¹ spo³eczeñstwa. Nauczyciele jêzyków obcych zaœ s¹ w samym

centrum konstruowania tej rzeczywistoœci.

Nauczanie dwujêzyczne ma wiele znaczeñ. Jest to na przyk³ad kszta³cenie dziecka, którego

rodzice s¹ ró¿nych narodowoœci, to równie¿ kszta³cenie dzieci, mieszkaj¹cych na pograniczu i to

równie¿ specyficzny system nauczania, w którym uczy siê poszczególnych przedmiotów pos³uguj¹c

siê dwoma jêzykami, ojczystym i obcym. Temu ostatniemu poœwiêcony jest ten zeszyt, choæ jest

w nim równie¿ artyku³ Iwony M. Strachanowskiej o studentach obcokrajowcach (s. 107) i Piotra

Rochowskiego o szkolnictwie na pograniczu polsko-niemieckim (s. 208).

Nauczanie dwujêzyczne nie ma d³ugiej historii, ale od kilkudziesiêciu lat istniej¹ w Polsce

szko³y z tak zwanym wyk³adowym jêzykiem nauczania. One da³y pocz¹tek nauczaniu dwujezycz-

nemu, a jak to siê wszystko zaczê³o przeczytacie Pañstwo w artykule Gra¿yny Migdalskiej (s. 225).

Kiedyœ takie szko³y by³y elitarne. Dzisiaj wydaj¹ siê byæ sprostaniem wymogom rzeczywistoœci.

Informacje o tym, co do tej pory wypracowano w Polsce i na œwiecie w teorii i praktyce nauczania

dwujezycznego s¹ w³aœciwie w ka¿dym artykule. Wybitnym znawc¹ tematu jest prof. dr hab. Jan

Iluk, którego dwa obszerne artyku³y drukujemy (s. 27, s. 68) i który wiele nam pomóg³ przy

tworzeniu tego zeszytu. Literatury o nauczaniu dwujêzycznym w zasadzie nie ma wiele. W Polsce

ukaza³y siê dwie ksi¹¿ki, których zamieszczamy obszerne recenzje i w ostatnich dziesiêciu latach

nauczanie w klasach dwujêzycznych jest

niezwykle czasoch³onne – zarówno dla ucznia, jak i dla nauczyciela. Powstaje tym samym wiele

pytañ. Na przyk³ad: czy warto jest prowadziæ klasy dwujêzyczne? Czy absolwent klasy dwujêzycznej

ma równe szanse startu na studia? Czy jest wystarczaj¹co dobrze przygotowany z przedmiotów

nauczanych dwujêzycznie, w których i tak musi byæ wolniejsze tempo, a wiêc i tym samym

w mniejszym zakresie opanowany lub gorzej utrwalony materia³? Czy nauczyciel, który niezbyt

dobrze zna jêzyk obcy mo¿e w nim nauczaæ w klasie dwujêzycznej. Czy przyniesie tym wiêcej

szkody, czy po¿ytku? Jak pogodziæ sens stawiania powy¿szych pytañ z korzyœciami, które s¹

wynikiem nauczania dwujêzycznego? Uczniowie s¹ bardziej otwarci, potrafi¹ lepiej rozumieæ teksty,

dok³adniej je analizowaæ, wyci¹gaæ wnioski, dostrzegaj¹ w nich wiêcej problemów, s¹ bardziej

dociekliwi, z wiêksz¹ wyobraŸni¹ i lepiej przygotowani do komunikowania siê z drugim cz³owie-

kiem.

W nauczaniu dwujêzycznym w Polsce s¹ ró¿ne podejœcia i ró¿ne doœwiadczenia. Przyk³adem

mo¿e byæ matura. Celowo podajemy tak du¿o zestawów maturalnych. Egzamin maturalny okreœla

efekt koñcowy – poziom opanowania jezyka, do którego siê zmierza w klasach dwujêzycznych.

Drukowaliœmy równie¿ matury dwujezyczne w numerze 5/2000.

Staraliœmy siê przedstawiæ z³o¿onoœæ nauczania dwujêzycznego i pokazaæ, jak sobie z tym

radzimy w naszych szko³ach. Chcieliœmy równie¿ pobudziæ do chwili refleksji – mo¿e w³aœnie

w klasach dwujêzycznych nale¿y upatrywaæ przysz³oœci naszego systemu kszta³cenia. Biała Księga

sugeruje naukê czêœci przedmiotów w jêzyku obcym. Mo¿e niejeden nauczyciel zastanowi siê, czy

nie chcia³by uczyæ w³aœnie w takich klasach.

Nauczanie dwujêzyczne powoli zaczyna wypracowywaæ sobie w³aœciwe formy. Choæ na razie

jest ró¿ne w ró¿nych szko³ach to jednak ³¹czy je jedno – wspaniali nauczyciele i ich wspaniali

wychowankowie, którzy niezwykle szybko nabywaj¹ ³atwoœæ pos³ugiwania siê jêzykiem obcym. To

oni s¹ sukcesem swoich nauczycieli – entuzjastów i pasjonatów – dziêki którym wkraczaj¹ w œwiat

doros³ych wyposa¿eni w sprawnoœci i umiejêtnoœci, które pozwol¹ im sprawnie funkcjonowaæ

w nowej rzeczywistoœci.

Maria Gorzelak

i Zespół Redakcyjny

ukaza³o siê na naszych ³amach kilka artyku³ów na ten temat (miêdzy innymi, Jadwigi Przybylskiej-

Gmyrek, Moniki Szczuckiej-Smagowicz, Teresy Granicy i Agnieszki Dybowskiej). Tym bardziej wiêc s¹

cenne artyku³y przes³ane nam przez nauczycieli, ucz¹cych w klasach dwujêzycznych.

Ka¿dy artyku³ to w³aœciwie jednostkowe doœwiadczenie. Ka¿dy nauczyciel uczy tak jak uwa¿a,

¿e powinien uczyæ. Nie ma jednolitych standardów, jednej podstawy programowej jest improwiza-

cja, spontanicznoœæ i du¿a ¿ywio³owoœæ, twórczoœæ i innowacyjnoœæ. Nie spotka³am jednak ucznia,

który narzeka³by, ¿e jest w klasie dwujêzycznej – zw³aszcza teraz, gdy znajomoœæ jêzyków sta³a siê

wymogiem rzeczywistoœci. Spotka³am natomiast uczniów przepracowanych, chwilami nawet udrê-

czonych nauk¹, ale mimo to zadowolonych. Uczenie siê

JĘZYK I KULTURA

Bartosz Poluszyński 1)

Opole

Współczesny świat, Europa i Polska a języki i polityka

językowa w XXI wieku

Współczesny świat a języki

tek dzia³ania szeregu etnicznych, religijnych,

kulturowych lub obyczajowych czynników,

powoduj¹c tym samym stopniowe zuba¿anie

kulturowego dziedzictwa ludzkoœci. Eksperci

szacuj¹, ¿e w przeci¹gu najbli¿szego stulecia

przynajmniej po³owa z jêzyków obecnie u¿y-

wanych na œwiecie zaniknie zupe³nie 3) , g³ów-

nie z powodu ekonomicznego, politycznego

i kulturowego zdominowania jêzyków mniej-

szoœciowych przez silniejsze i bardziej ,,pre-

sti¿owe’’ jêzyki œwiata.

Okreœlenie danego jêzyka mianem

światowego nie jest spraw¹ prost¹, a stwier-

dzenie tego statusu wy³¹cznie na podstawie

kryterium liczby osób pos³uguj¹cych siê da-

nym jêzykiem jest mylne: jêzykiem chiñskim,

na przyk³ad, w³ada ponad miliard osób, hin-

di – ponad 400 milionów, a indonezyjskim

– 175 milionów, ale ¿aden z tych jêzyków

nie posiada przecie¿ rangi jêzyka œwiatowego

ze wzglêdu na geograficzn¹ izolacjê i wy³¹cz-

nie regionalne znaczenie. Uznanie ,,œwiato-

woœci’’ danych jêzyków mo¿e nast¹piæ jedy-

nie na podstawie spe³nienia przez nie wiêk-

szoœci, lub najlepiej wszystkich, z ni¿ej wy-

mienionych kryteriów stosowanych przez

ogólnoœwiatowe organizacje miêdzynarodo-

we (wszystkie cytowane w: Kubiak 2002:4-5,

tu po edycji autora):

Nasz¹ planetê Ziemiê zamieszkuje

obecnie ju¿ ponad szeœæ miliardów miesz-

kañców, którzy u¿ywaj¹ – wed³ug ró¿nych

Ÿróde³ – od szeœciu do siedmiu tysiêcy ró¿no-

rakich jêzyków. Dok³adne okreœlenie liczby

jêzyków stosowanych we wspó³czesnym

œwiecie jest nie³atwe, gdy¿ bardzo trudno

jest precyzyjnie okreœliæ, co jest stricte jêzy-

kiem, a co jedynie jego wariantem lingwis-

tycznym. Jednak¿e zaledwie kilkoma z jêzy-

ków (np. angielskim, chiñskim czy hiszpañ-

skim) pos³uguj¹ siê setki milionów u¿ytkow-

ników na ca³ym œwiecie, a ogromna wiêk-

szoœæ jêzyków znana jest dos³ownie kilku ty-

si¹com, setkom lub nawet kilkudziesiêciu

osobom w pewnych lokalnych spo³eczno-

œciach. Fachowe Ÿród³a statystyczne podaj¹,

¿e w rzeczywistoœci a¿ 96% jêzyków œwiata

u¿ywane jest zaledwie przez 4% ludzi 2) ,co

œwiadczy o ich wy³¹cznie regionalnym, mar-

ginalnym dla reszty œwiata, znaczeniu. Nie-

wiele ponad 250 jêzyków œwiata (z kilku

tysiêcy!) posiada pismo i tylko 150 z nich ma

wiêcej ni¿ jeden milion u¿ytkowników.

Jednoczeœnie ka¿dego roku a¿ kilka-

dziesi¹t jêzyków œwiata znika zupe³nie wsku-

1) Autor jest wyk³adowc¹ jêzyka angielskiego w Studium Jêzyków Obcych Politechniki Opolskiej i doktorantem Uniwer-

sytetu Opolskiego.

2) Dane pochodz¹ z broszury Krajowego Komitetu Europejskiego Roku Jêzyków 2001 w Polsce pt. Europejski Rok Języków

2001 w Polsce. Języki – bogactwem Europy , s. 22.

3) Wszelkie œlady jêzyka mog¹ zagin¹æ w ci¹gu tylko dwóch pokoleñ, jeœli nie wychowuje siê dzieci w tym jêzyku, gdy¿

zachowanie jêzyka jest niemo¿liwe bez miêdzypokoleniowego przekazu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: