praca naukowa S.Chrupczalski - ekonomiczna-analiza-prawa.pdf - libertarianizm i liberalizm - sylwia190996

Ekonomiczna analiza prawa własności

w ujęciu szkoły austriackiej

Szymon Chrupczalski

Kraków, 2008

Wstęp .................................................................................................... 3

Rozdział I. ZałoŜenia ekonomicznej analizy prawa ......................... 4

1.1 Ekonomiczna analiza prawa jako odrębna dyscyplina ................................................ 4

1.2. Historia Ekonomicznej analizy prawa ........................................................................ 6

1.3 ZałoŜenia ekonomicznej analizy prawa ..................................................................... 18

1.4 Główne zagadnienia dotyczące własności ................................................................. 42

Rozdział II. Austriacka koncepcja ekonomicznej analizy prawa 56

2.1 Etyka i efektywność własności prywatnej ................................................................. 56

2.2 Ekonomia opodatkowania .......................................................................................... 66

2.3 Dobra publiczne i koszty zewnętrzne ........................................................................ 77

2.4 Prawa własności a prawa człowieka .......................................................................... 90

2.5 Prawa własności a ochrona środowiska ..................................................................... 99

Rozdział III. Ekonomiczna analiza prawa w praktyce ............... 110

3.1 Problem ochrony środowiska i dóbr wspólnych. Orzeczenie w sprawie katastrofy

tankowca Erika .............................................................................................................. 110

3.2 Problemy prawa podatkowego. Sprawa Optimus S.A. ............................................ 118

3.3 Prawo antymonopolowe i konkurencja. Orzeczenie w sprawie Komisja Europejska

vs. Microsoft Corporation. ............................................................................................. 126

Zakończenie ..................................................................................... 144

Bibliografia ....................................................................................... 146

Wstęp

W polskiej literaturze niewiele jest prac poświęconych ekonomicznej analizie

prawa, a pojawiające się publikacje opierają się przede wszystkim na wynikach badań

szkoły chicagowskiej i metodologii ekonomii neoklasycznej. Autorzy szkoły austriackiej

byli do niedawna zupełnie w Polsce nieznani, dopiero ostatnie lata przyniosły szybko

wzrastającą liczbę tłumaczeń i rodzimych opracowań. Pojęcie ekonomicznej analizy prawa

szkoły austriackiej jest w literaturze światowej praktycznie nieobecne, pomimo istnienia

pełnych naukowych podstaw do podjęcia rywalizacji z innymi nurtami badającymi prawo

z ekonomicznego punktu widzenia. Niniejsza praca jest próbą połączenia austriackiej teorii

ludzkiego działania i sposobu myślenia o systemie prawnym bazującym na prakseologii.

W szczególności poniŜsza praca skupia się na badaniu prawa własności.

Rozdział pierwszy przedstawia historię i podstawy metodologiczne ekonomicznej

analizy prawa. Szczególny nacisk połoŜony jest na opis podstawowych instytucji i

problemów gospodarczoprawnych związanych z prawem własności.

W rozdziale drugim zaprezentowana jest austriacka koncepcja ekonomicznej analizy

prawa. Dotychczas podawanymi wyjątkami od dominacji szkoły neoklasycznej i jej

pochodnych są niemiecka szkoła historyczna ekonomii i polityka gospodarcza

(Staatswissenschaften) oraz amerykański ruchu Critical Legal Studies, który jednak jest

kierunkiem prawnopolitycznym i nie powinien klasyfikowany być jako sposób

stosowania zasad ekonomii w prawie. W samym nurcie austriackim splot prawa i ekonomii

był przedmiotem licznych opracowań, jednak pojęcie ekonomicznej analizy prawa

utrzymane w duchu prakseologii pojawiło się zaledwie kilka razy.

Rozdział trzeci zawiera komentarz do wybranych przepisów oraz orzeczeń sądowych,

związanych z prawem własności w szerokim ujęciu.

Praca nie jest metodyczną prezentacją dorobku szkoły austriackiej ani nie jest

kompleksowym przewodnikiem po zagadnieniu praw własności. Przedstawiona

problematyka dotyczy róŜnych, z pozoru niezwiązanych ze sobą dziedzin prawa, na

przykład prawa ochrony środowiska, praw człowieka, prawa antymonopolowego;

wszystkie je łączy moŜliwość ekonomicznej analizy i spojrzenia przez pryzmat praw

własności.

Rozdział I. ZałoŜenia ekonomicznej analizy prawa

1.1 Ekonomiczna analiza prawa jako odrębna dyscyplina

Ekonomiczna analiza prawa zajmuje się badaniem prawa, opisem instytucji i

zjawisk prawnych wykorzystując do tego narzędzia nauki ekonomii. Istotą jest

postrzeganie nauki prawa jako dziedziny interdyscyplinarnej, która korzysta z dorobku

innych nauk społecznych, oprócz ekonomii są to psychologia czy socjologia 1 .

Ekonomiczna analiza prawa opierająca się na nurcie neoklasycznym ekonomii jest

zastosowaniem koncepcji homo economicus i koncepcji racjonalnego wyboru 2 do analizy

zachowań podmiotów prawa, uŜyciem teorii ekonomii i metod ekonometrycznych dla

badania powstawania, struktury, procesów i wpływu prawa i instytucji prawnych na Ŝycie

gospodarczo społeczne.

Nurt ekonomii austriackiej bazuje na aksjomacie ludzkiego działania i postrzega

ekonomiczną analizę prawa jako naukę o procesie ewolucyjnym tworzącym samorzutny

ład. Nauka ta opiera się na korelacji między logiką prawa i logiką wyboru, czyli w całości

logice (społecznego) działania . Celem jest rozwinięcie następstw istnienia zjawiska

rzadkości dla społeczności ludzkiej 3 . Graficzna interpretacja związku między prawem i

ekonomią przedstawiona jest na rysunku 1, jest to proces transformujący istnienie

rzadkości w ogólny dobrobyt.

1 Stroiński R., Ekonomiczna analiza prawa czyli w poszukiwaniu efektywności , Kwartalnik Prawa

Prywatnego 2002 z. 3, s. 550

2 Kerkmeester H., Methodology: General w Encyclopedia Of Law & Economics , edycja online

http://encyclo.findlaw.com/0400book.pdf

Sima J., The Logic of Social Action: Austrian LawandEconomics , tekst udostępniony:

http://economics.gmu.edu/pboettke/workshop/spring04/GMU_law_economics.doc

Rysunek 1. Logika działania społecznego

Rzadkość

Rozwiązywanie konfliktów

Tworzenie dobrobytu

Logika prawa

(prawo)

Logika wyboru

(ekonomia)

Dobrobyt i pokojowe

współdziałanie

Źródło: Šíma J., The Logic of Social Action: Austrian LawandEconomics

http://economics.gmu.edu/pboettke/workshop/spring04/GMU_law_economics.doc

Jako oddzielna dyscyplina naukowa ekonomiczna analiza prawa powinna określać,

czy zajmuje się pozytywnym opisem prawa, czy sądami normatywnymi. Analiza

pozytywna wyjaśnia zasady prawa z ekonomicznego punktu widzenia, przewiduje efekty

stosowania konkretnych rozwiązań, przez co wyznacza stopień ekonomicznej

efektywności prawa. Byłoby jednak błędem twierdzić, Ŝe ekonomiczna analiza prawa

dystansuje się od normatywnych koncepcji prawnych, takich jak np. pojęcie

sprawiedliwości. Przeciwnie, nurt neoklasyczny wnosi pojęcia nieostre i empirycznie

nieweryfikowalne (choćby koncepcja homo oeconomicus czy pojęcie dobrobytu). Pomimo

to ekonomicznej analizie prawa powinien w pełni przysługiwać status nauki, w

przeciwnym wypadu ta dyscyplina stałaby się odmianą polityki prawa czy polityki

ekonomicznej. Podejście szkoły austriackiej, traktujące ekonomię jako naukę teoretyczną,

o dedukcyjnych podstawach, dla analizy deskryptywnej przyjmuje szereg załoŜeń

apriorycznych ustalonych na podstawie procesu obserwacji i refleksji. JednakŜe wąsko

pojmowana nauka ekonomii nie formułuje sądów wartościujących, a jedynie zalecenia,

jakich naleŜy uŜyć środków dla obranych celów 4 . Przyjmuje się, Ŝe na gruncie ekonomii

nie moŜna sformułować stanowiska etycznego, wedle postulatu nauki wolnej od

wartościowania (wertfrei) Maxa Webera. Jedyne co moŜna uczynić, to wskazać zgodność

albo niezgodność koncepcji czy rozwiązań z określonym wzorem, na przykład moŜna

4 Mises L. von, Ludzkie działanie , Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa 2008, s. 8

praca naukowa S.Chrupczalski - ekonomiczna-analiza-prawa.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: