ISTOTA I DOBÓR INSTRUMENTÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ
Instrumenty polityki pieniężnej są to narzędzia, dzięki którym bank centralny może osiągnąć postawione sobie cele pieniężne.
Dobór wykorzystywanych przez władzę monetarną instrumentów uzależniony jest od:
• celów strategicznych polityki pieniężnej,
• sytuacji gospodarczej kraju, która determinuje kształt doraźnej polityki pieniężnej (polityki ekspansywnej bądź restrykcyjnej),
• stadium rozwoju rynku pieniężnego
Kryteria podziału instrumentów:
• charakter, termin i sposób oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę (obszar polityki pieniężnej –strukturalny, bądź operacyjny –w którym dane instrumenty są stosowane),
• możliwość wyłączania lub wypaczania funkcjonowania mechanizmu rynkowego (pozycja banku centralnego względem banków komercyjnych),
• typ instrumentu (kategoria, na którą wpływa dany instrument),
• obszar oddziaływania (zakres stosowania) instrumentu.
Stosowalność instrumentów we współczesnej polityce pieniężnej otwartych gospodarek rynkowych.
Według tego kryterium można dokonać podziału instrumentów na:
• instrumenty standardowe,
• instrumenty niestandardowe.
Do standardowych instrumentów służących kształtowaniu sytuacji na tym rynku należy zaliczyć przede wszystkim:
• rezerwę obowiązkową,
• operacje depozytowo-kredytowe,
• operacje otwartego rynku.
Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej są narzędziami stosowanymi bardzo rzadko (wręcz wyjątkowo) we współczesnej polityce pieniężnej. Są to głównie instrumenty administracyjne, których używanie zakłócałoby funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Obecnie ich wykorzystanie uzasadnione jest wyjątkową sytuacją, np. kryzysem walutowym
• pułapy (plafony) kredytowe, kontrola emisji, pułapy emisji;
• kontrola dewizowa;
• obowiązek zakupu papierów wartościowych;
• przepisy regulujące stopy procentowe stosowane przez banki komercyjne;
• regulacje jakościowych warunków udzielania kredytów;
• przyjmowanie przez bank centralny depozytów od podmiotów niebankowych.
Instrumenty perswazyjno-informacyjne:
• deklaracje przyjęte przez banki i inne podmiot
• umowy dżentelmeńskie,
• apele banku centralnego –polityka informacyjna banku centralnego,
Narzędzia monetarne NBP:
• rezerwa obowiązkowa,
• kredyt refinansowy (do określonej kwoty w rachunku kredytu, lombardowy, inny),
• przyjmowanie depozytów (otwieranie lokat terminowych banków),
• dyskonto i redyskonto weksli,
• w razie zagrożenia realizacji polityki pieniężnej:
o ograniczenie środków pieniężnych oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców,
o obowiązek utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków wykorzystanych przez banki i krajowych przedsiębiorców.
Rezerwa obowiązkowa jest to zazwyczaj określona część działalności pasywnej banków komercyjnych, np. przyjętych depozytów i wyemitowanych dłużnych papierów wartościowych, które banki te muszą utrzymać w ściśle określonej formie –zazwyczaj środków na rachunku w banku centralnym, gotówki w kasie lub innych określonych przez bank centralny aktywach.
Dodatkowo: funkcja fiskalna
Funkcjonowanie rezerwy obowiązkowej
Etapy wywiązywania się z obowiązku utrzymywania rezerwy
Cechy systemu rezerwy obowiązkowej
• Podstawą naliczania rezerwy są zazwyczaj przyjęte krótkoterminowe depozyty i wyemitowane dłużne bankowe papiery wartościowe.
• Okresy naliczania i utrzymywania rezerwy wynoszą zazwyczaj miesiąc.
• Sposób naliczania rezerwy może być uśredniony lub nieuśredniony. W przypadku uśrednienia dopuszcza się wyznaczanie średnich na podstawie wszystkich dni okresu naliczania rezerwy lub tylko wybranych.
• Sposób utrzymywania rezerwy – uśrednione utrzymywanie rezerwy, oznaczające, że to średnia ze wszystkich lub określonych dni okresu utrzymywania ma być równa rezerwie naliczonej.
• Stosunek okresu naliczania do utrzymywania rezerwy obejmuje trzy możliwe przypadki:
o sposób równoległy;
o sposób częściowo opóźniony;
o sposób opóźniony.
Harmonizacja rezerwy w Polsce z rozwiązaniami Eurosystemu
Element rezerwy obowiązkowej
Obowiązujący system rezerwy obowiązkowej NBP
Konieczne dostosowanie do rozwiązań Eurosystemu
Uwagi
Stopa naliczania
3,5% -dla poszczególnych rodzajów wkładów
0%-środki z tytułu sprzedaży papierów wartościowych z przyrzeczeniem odkupu (transakcje repo)
Wprowadzenie stopy 0%dla depozytów zterminem wymagalności powyżej 2 lat
Stopa rezerwy 3,5%po raz pierwszy miała zastosowanie do rezerwy obowiązkowej podlegającej utrzymaniu od dnia 31 października 2003 r., a stopa 0%od dnia 30czerwca 2004 r.
Stopniowe zmniejszenie stopy rezerwy do 2%
Sposób kalkulacji
Stany zobowiązań banków na koniec każdego dnia danego miesiąca
Zmiana sposobu naliczania rezerwy nie według stanów dziennych, lecz według danych bilansowych na ostatni dzień miesiąca
Wyłączenie standardowe
Kwota naliczonej rezerwy jest pomniejszana orównowartość500tys. EUR
Zwolnienie każdego banku z utrzymywania rezerwy obowiązkowej w wysokości odpowiadającej 100 tys. EUR
Pomniejszenie rezerwy po raz pierwszy miało zastosowanie do rezerwy obowiązkowej podlegającej utrzymaniu od 30 września 2003 r.
Kwota pomniejszenia w Polsce jest znacznie wyższa niż w strefie euro.
Okres utrzymywania
1 miesiąc, od ostatniego dnia następnego miesiąca po miesiącu, za który nalicza się rezerwę, do dnia poprzedzającego kolejny okres utrzymywania rezerwy
Zmiana okresu utrzymywania rezerwy –począwszy od dnia rozrachunku głównych operacji otwartego rynku następujących po pierwszym posiedzeniu Rady EBC
Standard Eurosystemu obowiązuje od marca 2004 r. (wcześniej obowiązywała formuła: od 24 dnia miesiąca do 23 dnia następnego miesiąca). Od tego czasu rozwiązanie polskie oddaliło się od europejskiego.
Oprocentowanie środków
Środki rezerwy obowiązkowej podlegają oprocentowaniu.
Wprowadzono oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej.
Jego wysokość określono odmiennie niż w EBC i nie cała kwota należna z tego tytułu była do 2007 r. przekazywania bankom*.
Przepisy dotyczące oprocentowania środków rezerwy obowiązkowej obowiązują od dnia przystąpienia Polski do UE.
Oprocentowanie to 0,9% redyskonta weksli.
Istota operacji otwartego rynku
• OOR polegają na zawieraniu transakcji pomiędzy bankiem centralnym a bankami komercyjnymi, których przedmiotem jest kupno lub sprzedaż papierów wartościowych lub dewiz
• Inicjator transakcji –zawsze bank centralny
• Przedmiotem operacji otwartego rynku są w głównej mierze papiery wartościowe emitowane przez rząd (bony skarbowe, obligacje skarbowe) oraz papiery emitowane przez sam bank centralny (bony pieniężne, certyfikaty dłużne), również papiery emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego lub przedsiębiorstwa
• Jeden z najczęściej stosowanych instrumentów polityki pieniężnej o charakterze rynkowym
• Instrument oddziaływania pośredniego i instrument kontroli ilościowej
Cele operacji otwartego rynku
• kształtowanie płynności sektora bankowego i przez to jego zdolności do kreacji pieniądza,
• pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom stóp procentowych,
• zwiększanie efektywności działania rynku pieniężnego.
Klasyfikacja operacji otwartego rynku w zależności od ich charakteru (1) i konstrukcji (2)
Klasyfikacja operacji otwartego rynku
...
iwena