ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE
RESOCJALIZACJA
1. Resocjalizacja- definicja (asocjacja, dysocjacja, reedukacja)
Resocjalizacja- według Czapowa jest to swoista odmiana socjalizacji, czyli procesu przyswajania różnorodnych wzorców kulturowych i społecznych, wartości docierających i oddziałujących na człowieka w stopniu i zakresie wyznaczonym dynamiką i poziomem jego rozwoju oraz charakterem otoczenia w którym ów człowiek tkwi. Jej odmienność jest związana z tym, że przedmiotem oddziaływań jest człowiek już mniej lub bardziej zsocjalizowany.
Resocjalizacja to proces oddziaływań wychowawczych i psychicznych skierowanych wobec jednostki wykazującej trudności w przystosowaniu się do norm i zasad życia społecznego, których nie przyswoiła bądź przyswoiła w niewłaściwy sposób podczas socjalizacji, których skutkiem ma być ustąpienie negatywnych rezultatów poprzedniego okresu socjalizacji i umożliwienie jednostce powrotu do normalnego życia, pracy zawodowej itd. Resocjalizacja nie polega na łamaniu oporu ale na jego kanalizowaniu i/lub ograniczaniu.
Resocjalizacja bywa rozumiana jako: modyfikacja zachowań, zmiana społecznej przynależności, przebudowa emocjonalna, wrastanie w kulturę zaspokajania potrzeb, kształtowanie prawidłowych postaw społecznych, dostosowanie sytuacji życiowych i organizacyjnych do cech charakteru nieletniego, pojmowanego jako zespół sztywnych cech sterowniczych, nawrócenie na wartości wyższego rzędu związane z realizacją ideałów, reintegracja społeczna jednostki, autoresocjalizacja.
Asocjacja= socjalizacja prawidłowa
Kojarzenie wyobrażeń, z których jedno przywołuje na myśl drugie. Funkcja myślowa polegająca na kojarzeniu elementów, ich łączeniu w jedną całość i znajdowaniu związków między nimi. Proces kojarzenia wątków tak by razem przedstawiały całość, zespolenie ze sobą różnych treści tak by pojawienie się jednych spowodowało występowanie drugich (np. światło zielone mówi nam o wolnej drodze).
Dysocjacja= socjalizacja zaburzona
Jeden z najostrzejszych mechanizmów obronnych. Jest to generowanie przez nieświadomość rozmaitych (pozornych lub rzeczywistych) dolegliwości fizycznych w celu uzasadnienia niepodejmowania działań przez jednostkę lub odwrócenia jej uwagi od niechcianych myśli i uczuć. Polega na pojawieniu się objawów uszkodzenia fizycznego lub utraty kontroli, czasowej drastycznej modyfikacji cech osobowości albo poczucia tożsamości, w celu uniknięcia przykrych uczuć i myśli.
Jeden z mechanizmów defrustracyjnych, rozszczepienie aktywności polegające na tym, że myśl, uczucia i działania funkcjonują niezależnie od siebie, nie wiążą się z sobą, np. wykonywanie czynności przymusowych, takich jak bezustanne mycie rąk, mruganie i inne.Krańcowym objawem dysocjacji jest izolacja, która ma miejsce wówczas, gdy ktoś np. opowiada o swoich bardzo przykrych przeżyciach bez śladu emocji.
Ad Mechanizmy obronne, mechanizmy defrustracyjne, w psychologii nieświadome, nawykowe sposoby radzenia sobie z długotrwałymi konfliktami i frustracjami w celu zmniejszenia lęku i poczucia winy, wzmocnienia samoakceptacji. Mechanizmy defrustracyjne pełnią w pewnym zakresie funkcję przystosowawczą, ale mogą też stawać się czynnikami uniemożliwiającymi przystosowanie, gdyż powodują działanie w zniekształconej rzeczywistości.
Reedukacja- jedna z zasad wychowania resocjalizującego. Działalność wychowawcza, ponowna edukacja osoby, która z jakiś powodów utraciła pewne posiadane uprzednio umiejętności czy wiadomości i stała się nieprzystosowana do środowiska społecznego. Wychowanie mające na celu przystosowanie do życia w społeczeństwie młodocianego przestępcy po odbyciu kary lub osób uzależnionych po zakończonym leczeniu, ćwiczenia, które mają przywrócić sprawność fizyczną chorym i rekonwalescentom.
2. Profilaktyka pierwszo, drugo, trzeciorzędowa- adresaci i wykonawcy
Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka.
Działaniami prewencyjnymi obejmuje się szerokie niezdiagnozowane populacje. Profilaktyka pierwszorzędowa ma dwa cele promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych.
W profilaktyce pierwszorzędowej utarła się tradycja, że realizatorami programów są przede wszystkim nauczyciele wspierani przez psychologów, a terenem działań jest głównie szkoła.
Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka.
Celem działań jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych (np. poradnictwo rodzinne i indywidualne, socjoterapia).
W profilaktyce drugorzędowej realizatorami działań są przede wszystkim psychologowie (socjoterapeuci, doradcy rodzinni), a zajęcia prowadzone są najczęściej w poradniach psychologiczno- pedagogicznych i profilaktycznych, klubach lub świetlicach socjoterapeutycznych
Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka. Ma ona na celu przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie. Głównie jest to leczenie, rehabilitacja i resocjalizacja. Im głębszy poziom profilaktyki, tym większe są koszta (konieczność zatrudniania wysoko kwalifikowanych specjalistów, dłuższy czas trwania) i tym mniejsza skuteczność.
W profilaktyce trzeciorzędowej realizatorami programów są lekarze specjaliści,psychologowie, psychoterapeuci, rehabilitanci, pracownicy socjalni, specjaliści z zakresu resocjalizacji itp. Terenem działań są specjalistyczne poradnie i ośrodki, szpitale, zakłady karne, kluby, placówki wychowawcze i resocjalizacyjne.
3. Objawy niedostosowania społecznego
''Objawami i nieprzystosowania społecznego młodzieży są negatywne i nieadekwatne reakcje na wymagania i nakazy zawarte w przypisanych jej rolach społecznych- dziecka w rodzinie, kolegi w grupie rówieśniczej czy zabawowej, ucznia w szkole, pracownika w zakładzie pracy itp.''
Objawami są: nadużywanie alkoholu, uzależnienia lekowe, toksykomania, samobójstwa i zamachy samobójcze, prostytucja, ucieczki z domu, wagary, pasożytnictwo społeczne, notoryczne kłamstwa, werbalna agresja (wulgarność), lenistwo szkolne, nieprzestrzeganie wewnętrznych zarządzeń i przepisów szkoły, uczestnictwo w grupach podkulturowych, lękliwość, zaburzenia koncentracji uwagi , konfliktowość, niszczenie mienia, przywłaszczenie cudzego mienia, stosowanie przemocy, bójki, demoralizacja seksualna, tatuaże oraz inne przestępstwa (włamania, rozboje, wymuszanie, chuligaństwo, gwałty).
4. Stadia nieprzystosowania społecznego wg. Cz. Czapówa
1.) I stadium – poczucie odtrącenia spowodowane niezaspokojoną potrzebą zależności emocjonalnej, reakcja- agresja antyspołeczna, reakcje negatywne, buntownicze, wrogość wobec rodziców i społeczeństwa, brak kontroli emocji, brak koncentracji uwagi, szybie zniechęcanie się do wykonywanych czynności i brak cierpliwości do ich skończenia.
2.) II stadium- postawa wrogości wobec osób znaczących i autorytetów, próby nawiązania kontaktu z osobą nieprzystosowaną spotykają się z niezrozumiałym oporem, odrzucanie wszelkich form ekspresji wyrażających więź uczuciową z innymi ludźmi, zaspokajanie swoich potrzeb poza domem, pierwsze symptomy wykolejenia społecznego np. alkoholizowanie się, wagary, ucieczki z domu, wybryki seksualne.
3.) III stadium- nadawanie autonomii działalności antyspołecznej, która jest źródłem przyjemności i satysfakcji jednostki, nawiązywanie kontaktów z gangami i grupami chuligańskimi, zabawowymi, przestępczymi, grupowa działalność antyspołeczna prowadząca do jawnego, otwartego konfliktu z obyczajem, moralnością lub prawem.
5. Typologia nieprzystosowania społecznego wg Czapówa
Zwichnięta socjalizacja- niedostatki w socjalizacji dziecka – niewłaściwa opieka rodziców lub jej brak, odtrącenie emocjonalne, zaniedbanie społeczne i pedagogiczne
Demoralizacja- negatywny wpływ innej obyczajowości czy kultury na prawidłowo zsocjalizowane dziecko, przewartościowanie wartości tradycyjnych na rzecz nowych , do których jednostka nie potrafi się w pełni dostosować.
Socjalizacja podkulturowa- socjalizacja przebiega prawidłowo jednak jednostka popada w konflikt z normami ogólnospołecznymi z powodu identyfikacji z własną grupą respektująca normy podkulturowe, chuligańskie, złodziejskie, przestępcze. Normy grupy są w opozycji do norm akceptowanych przez społeczeństwo.
6. Pojęcie normy, dewiacji, patologii.
Norma- to ogólnie przyjęta ustalona reguła, zasada, przepis, prawidło. Standard, dyrektywa lub wzór postępowania. Wypowiedzi poczytywane za normy mają rozmaitą postać ale w zależności od przyznawanej im siły zaczynają się od słów ''należy'', ''powinno się'', ''trzeba''.
Norma społeczna reguluje stosunki między ludźmi w rozległym obszarze życia społecznego. Wskazuje, jakie powinności ciążą na jednostce w związku z wypełnianiem rozmaitych ról społecznych.
Rodzaje norm: moralne, prawne, obyczajowe, religijne, techniczne.
Normy wskazują jakie zachowania są pożądane, a jakie nie.
Dewiacja-
Patologia- nauka zajmująca się ogółem zagadnień związanych z chorobami organizmów żywych. Zajmuje się badaniami przyczyn, mechanizmów i skutków chorób.
Patologia społeczna pochodzi od słowa patos cierpienie i logos nauka. Są to stany chorobowe, cierpienie, organizmów społecznych. Ta problematyka stawia pytanie co jest zdrowiem?
7. Zespół uzależnienia od alkoholu- objawy ostrzegawcze
Objawy ostrzegawcze
Fizyczne:
- mocna głowa czyli zwiększona tolerancja na alkohol
- brak wymiotów
- urwany film- palimpsesty
Społeczne:
– szukanie okazji, towarzystwa do picia
– picie w samotności
– ukrywanie się z piciem
– stawianie sobie barier wewnętrznych
8. Klasyfikacja środków uzależniających
pobudzające- krak, kokaina, amfetamina, ekstaza, nikotyna, kofeina
halucynogenne- LSD, marihuana, haszysz
opiaty- opium, morfina, metadon, heroina, pochodzenia roślinnego mak
inhalanty- środki wziewne np. kleje
tłumiące- opiaty w dużej dawce, alkohol, środki nasenne, uspokajające
9. Współuzależnienie inaczej koalkoholizm
Współuzależnienie można określić jako utrwaloną formę funkcjonowania w długotrwałej, trudnej i niszczącej sytuacji życiowej, związanej z patologicznymi zachowaniami partnera. Ogranicza ona w istotny sposób swobodę wyboru postępowania, prowadzącą do pogorszenia stanu i utrudnia zmianę położenia na lepsze. Jest to bardzo głębokie uwikłanie się w chorobę alkoholową osób dorosłych związanych z osobą nadużywającą alkoholu i zdominowanie życia osób współuzależnionych od tej osoby.
Jeżeli w podstawowej jednostce jaką jest rodzina, jedna z osób popadła w uzależnienie od alkoholu całość funkcjonowania rodziny i spełniania przez nią podstawowych funkcji jest zagrożona, a nawet w dużym stopniu uniemożliwiona. Klimat takiej rodziny diametralnie różny jest od rodziny zdrowej, ponieważ w przypadku wszystkich jej członków, pojawiają się niezdrowe uczucia i zachowania, które mają pomóc członkom rodziny przystosować się do zaistniałej sytuacji.Osoby współuzależnione koncentrują się na partnerze z problemem alkoholowym z pominięciem własnych potrzeb. Z powodu problemu alkoholowego u uzależnionego członka rodziny osoba współuzależniona na co dzień żyje z poczuciem niepewności, wstydu, zagrożenia, beznadziejności i ogólnego chaosu, a więc w permanentnym stresie. W sytuacji tej nie potrafi często zorientować się w swoich własnych pragnieniach ponieważ pozostawia je na moment kiedy problem alkoholowy zniknie, a w między czasie skupiając wszystkie swoje wysiłki na osobie uzależnionej i pomocy jej.Osoba współuzależniona obsesyjnie myśli o problemie alkoholika i próbuje zająć odpowiednią do zaistniałej sytuacji wg siebie postawę. W rzeczywistości w postawie osoby współuzależnionej możemy wyróżnić kilka zachowań z których podstawowym jest obsesyjne myślenie o piciu osoby uzależnionej i koncentracja na nim wszystkich swoich myśli, uczuć i działań. Prowadzi to do poczucia współodpowiedzialności za osobę nadużywającą alkohol, pilnowanie jej na każdym kroku, chowanie alkoholu i myślenie wciąż gdzie alkohol mogła schować uzależniona osoba. Także obarczanie siebie winą za niedopilnowanie kiedy osoba uzależniona znów się napije. Drugim ważnym zachowaniem osoby współuzależnionej jest nieustanna huśtawka emocjonalna, od euforii i pewności, że problem da się zwyciężyć, i wiary we wszystkie przyrzeczenia alkoholika dotyczące jego poprawy, po skrajny pesymizm i poczucie beznadziejności oraz niemożliwości wyjścia z obecnej sytuacji. Osoba współuzależniona może na zmianę prowokować kłótnie z alkoholikiem i popadać w dłuższe okresy letargu i obojętności. Na co dzień cechuje ją obojętność w stosunku do siebie i tego co się z nią samą stanie. Na zewnątrz osoba współuzależniona stara się jak najbardziej maskować i bagatelizować problem, także w stosunku do samej siebie poszukuje wyjaśnień problemu, a także jego wagi i często bagatelizuje zachowania alkoholika lub też próbuje znaleźć dla nich racjonalne wyjaśnienie. Z lęku przed opuszczeniem i utratą alkoholika osoba taka rezygnuje z pokazywania własnych uczuć, szczególnie złości i obaw zarówno alkoholikowi jak i pozostałym osobom, a jednocześnie pragnie i oczekuje pomocy ze strony innych osób.
10. System ról w rodzinie z problemem alkoholowym
Rodzic uzależniony- rola prześladowcy, ofiary, pan i władca, kat, ''święta krowa''
Rodzic współuzależniony- role: idealny partner, wspólnik, święty, męczennik
Dzieci:
dziecko-bohater- zwykle najstarsze dziecko, podpora rodziny, mały rodzic, rodzic rodziców, terapeuta rodziny, geniusz perfekcjonista, opiekun, przyjaciel mamy, powiernik, wizytówka rodziny, siłacz, dobrze się uczy, odrzuca własne pragnienia i marzenia
dziecko-kozioł ofiarny- sztandarowa ofiara taty, leń, czarna owca, delegowany pacjent, uzależniony, zastępczy partner, kumpel taty, wspólnik, buntownik, łotr, czuje się gorszy, stwarza problemy wychowawcze, popada w konflikty z prawem,
dziecko niewidoczne- mała królewna, drewniana królewna, śpiący rycerz, zagubione dziecko, śliczne, aniołek, osoba pełna wdzięku, niezauważane przez rówieśników, ma problemy z nawiązywaniem kontaktów rówieśniczych
dziecko maskotka- z reguly najmłodsze dziecko, klown, błazen, osoba poświęcająca się, słoneczko, ma za zadanie rozbawić groźnego rodzica, przegrany, sędzia rodziny, prześladowca
11. Przestępstwa związane z prostytucją
zmuszanie osób do uprawiania prostytucji
stręczycielstwo- nakłanianie do uprawiania prostytucji
kuplerstwo- ułatwianie uprawiania prostytucji
sutenerstwo- czerpanie korzyści majątkowych z uprawiania prostytucji przez inną osobę
zwabienie lub uprowadzenie innej osoby w celu uprawiania przez nią prostytucji za granića tzw. handel żywym towarem
rozpowszechnianie pornografii
mpwjs