slownik liturgiczny.pdf

Słownik liturgiczny

Akolita

posługa udzielana alumnom seminariów duchownych. Potocznie

jest to ministrant niosący świece w czasie procesji.

świeca niesiona przez ministranta obok krzyża w czasie

uroczystych liturgii (na czele procesji) lub podczas czytania

Ewangelii.

Akolitka

długa, biała szata (łac. albus = biały), sięgająca do kostek z

długimi rękawami. Nazwa pochodzi od jej białego koloru,

symbolizuje łaskę chrztu św.

Alba

Ambona

miejsce głoszenia i czytania Słowa Bożego.

Ampułki

naczynia na wino i wodę używane w czasie Mszy świętej.

życzenie uzyskania specjalnej przychylności Bożej dla jednostki,

wspólnoty lub rzeczy przez odpowiednie słowa i towarzyszące im

gesty sakralne.

Błogosła-

wieństwo

przewodniczy czynnościom liturgicznym na mocy władzy

udzielonych święceń.

Celebrans

to osoba odpowiedzialna za przygotowanie i przebieg liturgii,

zwłaszcza, gdy jest ona sprawowana bardzo uroczyście, kieruje

wykonywaniem czynności przy sprawowaniu liturgii.

Ceremoniarz

obok ministrantów światła, którzy niosą w procesji ,,akolitki"

istnieje druga służba ceroferariuszy. Niosą oni krótkie świece

osadzone na drzewcu. Mogą to być także pochodnie.

Chleb ofiarny (zob. hostia).

Chrzcielnica miejsce przechowywania wody chrzcielnej.

Cingulum

Ceroferariusz

pasek służący przepasaniu alby.

(łac. cibo = żywię; ciborium = puchar), zwane potocznie puszką,

służy do przechowywania komunikantów poza Mszą św.,

zazwyczaj ma kształt kielichowaty, jest jednak większe od kielicha

mszalnego.

Cyborium

rzeczy i akty wewnętrzne, które człowiek składa Bogu w czasie

Mszy św. Przede wszystkim są to dary chleba i wina, które

oznaczają wszelką ofiarę człowieka.

Dary ofiarne

pojawiły się w liturgii w wieku XIII, zwracają uwagę wiernym na

zmianę postawy liturgicznej, zwołują lud i wielbią swym

dźwiękiem Boga.

Dzwonki

ołtarzowe

jest to uczta ofiarna Jezusa Chrystusa, która z Jego woli

powtarzana jest codziennie przez chrześcijan na Jego ,,pamiątkę".

Eucharystia

Obok chrztu jest podstawowym sakramentem w życiu Kościoła.

w niej znajdujemy Wesołą Nowinę Jezusa Chrystusa. Jest to

najważniejsza Księga chrześcijan.

Ewangelia

(łac. hairesis = branie dla siebie)uznane przez Kościół za

sprzeczne poglądy religijne głoszone przez pojedyncze osoby lub

grupy społeczne. W Kościele Katolickim herezje były zwalczane

przez inkwizycję (kary),a ich głoszenie groziło sankcjami np.

ekskomuniką.

Herezja

słowo kapłana skierowane do wiernych wyjaśniające usłyszane

czytania biblijne.

Homilia

postać eucharystyczna Ciała Pańskiego, ma postać białych hostii

wypiekanych z ziarna pszenicy i wody.

Hostia

Hymn

uroczysta pieśń śpiewana na cześć Boga lub świętych.

nazwa ta pochodzi od staropolskiego słowa ,,jasła", a są to

przedstawienia teatralne, których treść stanowią wydarzenia

związane z Bożym Narodzeniem. Początek jasełek dał św.

Franciszek z Asyżu, który po powrocie z Ziemi Świętej, chcąc

przybliżyć swoim braciom i mieszkańcom miasta atmosferę

Betlejem, w jednej z grot w pobliżu Greccio w 1223 r. w noc

Bożego Narodzenia ustawił żłóbek z sianem, w nim złożył

prawdziwe dziecko, a wokół zgromadził owce, osła i wołuzwierzęta

towarzyszące przyjściu na świat Jezusa.

Kadzielnica (zob. trybularz).

Kantor

Jasełka

wykonuje śpiewy podczas liturgii, psalmy, pieśni. Prowadzi

wspólny śpiew.

Kielich

mszalny

należy do najgodniejszych naczyń liturgicznych, używany do Mszy

świętej, w nim spoczywa postać eucharystyczna Krwi Pańskiej.

są to pieśni śpiewane w okresie Bożego Narodzenia, wiążące się

tematycznie z narodzeniem Jezusa Chrystusa. Nazwa ,,kolęda"

pochodzi od łacińskiego słowa ,,calendae"pierwsze dni miesiąca.

Chrześcijanie zwyczaj ten wiązali ze świętami Bożego Narodzenia,

a Rzymianie składali sobie podarunki i życzenia. Zwyczaj ten

rozpowszechnił się także w krajach słowiańskich jako ,,chodzenie

po kolędzie". Śpiewane w tym okresie pieśni przyjęły nazwę

,,kolęd". Pierwsze kolędy pojawiły się w XII wieku na terenie

Francji. Pierwsze polskie kolędy miały charakter pieśni ludowych,

a pojawiły się w XV wieku. Z tego okresu zachowało się 10 kolęd,

niestety dziś już nie śpiewanych.

Kolędy

jest skróconą albą o szerokich rękawach, winna oznaczać czystość

duszy.

Komża

(łac. corpus = ciało) lniany lub płócienny, rozkłada się go na

ołtarzu przykrytym białym obrusem.

Korporał

Krzyż

ołtarzowy

zwany też procesyjnym, niesiony na początku procesji w drodze

do Ołtarza i stawiany w jego pobliżu.

jest to mała puszka, w niej przechowuje się Najświętszą Hostię

przeznaczoną do monstrancji.

Kustodia

księga zawierająca fragmenty Pisma Świętego (czytania, psalmy

responsoryjne, aklamacje i ewangelie) odczytywane podczas

Liturgii Słowa we Mszy św.

Lekcjonarz

posługa udzielana alumnom seminariów duchownych. W

zgromadzeniu liturgicznym czyta Słowo Boże i inne teksty w

czasie liturgii i nabożeństw.

Lektor

Łódka

naczynie należące do kadzielnicy (trybularza), zawierające

ziarenka kadzidła.

(łac. ministrare = służyć) pomocnik przy sprawowaniu Mszy

świętej i innych nabożeństw liturgicznych.

Ministrant

jest uroczystym nakryciem głowy biskupa. Składa się ona z dwóch

trójkątów połączonych opaską, dwiema wiszącymi z tyłu taśmami.

W liturgii, w dzisiejszej formie, używana jest od XII w.. Wykonana z

kosztownych materiałów, haftowana srebrem i złotem lub

wysadzana szlachetnymi kamieniami. Modlitwa odmawiana

podczas wkładania mitry nazywa ją hełmem zbawienia. Zaś

symbolika średniowieczna w dwóch jej rogach dopatrywała się

symbolu obu Testamentów: Starego i Nowego.

Mitra

(łac. monstrare = pokazywać) naczynie liturgiczne służące do

ukazywania Ciała Pana Jezusa wiernym, głównie w celu adoracji.

Formy monstrancji zaczerpnięto od form relikwiarzy. Pierwsze

monstrancje powstały w średniowieczu, gdy w 1264 roku

ustanowiono święto Bożego Ciała. Ich kształty przypominają

wieżyczki lub gotyckie kościoły, ale najczęściej mają kształt

słońca otoczonego promieniami, krzyża bądź serca. Te typy

monstrancji pochodzą z baroku i one występują obecnie w

naszych kościołach. Najstarsza polska monstrancja została

ufundowana przez Władysława Jagiełłę jest przechowywana w

Poznaniu w kościele Bożego Ciała.

Mszał rzymski księga dla celebransa, zawierająca modlitwy mszalne na

Monstrancja

wszystkie dni roku liturgicznego.

(łac. navis = okręt)nawiązuje do łodzi św. Piotra, stanowiącej

obraz całego Kościoła ludu Bożego. Apostołowie, a dziś papież i

biskupi wiodą Go po wzburzonych wodach świata do niebieskiej

ojczyzny. Nawa to środkowa część kościoła łącząca przedsionek z

prezbiterium. W zasadzie jest przeznaczona dla wiernych. Ilość

naw w kościołach jest różna: są jedno, dwu, trzy, pięcio- i

siedmionawowe. Nawy oddzielone są od siebie przynajmniej

optycznie kolumnadą, czyli szeregiem kolumn posiadających w

zależności od stylu architektonicznego własne, nawowe

sklepienia.

Nawa

stół na którym składa się Najświętszą Ofiarę, czyli Mszę świętą i

przy którym rozdziela się Ciało Pańskie.

Ołtarz

uroczysta modlitwa odmawiana przez kapłana w imieniu

wiernych.

Oracja

Ornat

wierzchnia szata celebransa.

jest to biała taśma wełniana, szeroka około siedem centymetrów.

Ma ona kształt naszyjnika o dwóch dodanych końcach, z których

jeden opada na piersi, a drugi na plecy. Paliusz zdobi sześć

czarnych krzyżyków. Od V w. nosili go papieże, a od XIII w.

arcybiskupi metropolici. Wręcza im go papież. Paliusz jest znakiem

bardziej rozległej władzy duchowej arcybiskupa metropolity. Jest

też napomnieniem dla niego, aby przekazanej władzy używał na

wzór Chrystusa dobrego pasterza.

Paliusz

(łac. palla = zasłona)niewielki kawałek płótna lnianego,

usztywniony, służy do nakrywania kielicha mszalnego.

Palka

Papież

jest najwyższym zwierzchnikiem i głową Kościoła Katolickiego,

biskupem Rzymu. Według nauki katolickiej Chrystus powierzył

pasterzowanie Kościoła Apostołom, a wśród nich wyróżnił

Szymona, którego nazwał Piotrem, czyli Opoką, stanowiącą

fundament Kościoła i jego jedności. Św. Piotr umarł jako biskup

Rzymu, dlatego biskupi Rzymu są jego następcami. Papież

sprawuje najwyższą władzę w Kościele, a przysługujące mu

uprawnienia składają się na tzw. prymat papieski. Wybierany jest

przez kardynałów zebranych na Konklawe. Obrany Papież

przybiera sobie nowe imię. Jan Paweł II jest 264 papieżem w

historii Kościoła.

gruba świeca z wyrytym krzyżem i pięcioma czerwonymi granami.

Oznaczająca Chrystusa Zmartwychwstałego.

Paschał

Pasek

(zob. cingulum).

ozdobna laska używana przez biskupa jako symbol posługi

pasterskiej otrzymanej od Chrystusa, ma swoją prehistorię jego

prototypu można szukać w starożytności, w lasce służącej do

podpierania się, bądź też do przedłużania zasięgu działania.

Dlatego laskę używano za symbol władzy. (Wj 4,17; Lb 17, 17; Ps

22, 4; 44, 7). Od pastorału biskupa wcześniejsza była laska opata.

Pierwszym opatem, który jej używał, był św. Kolumban (+ 615).

Odtąd szybko się rozpowszechniała. Poza klasztorami używali jej

biskupi, królowie i książęta, jako znaku władzy. Do liturgicznych

insygniów biskupa pastorał zalicza się od XI wieku. Gdy chodzi o

symbolikę pastorału, to jego zakrzywienie u góry oznacza troskę

pasterską biskupa, którym ma odciągać wiernych od zła, jak

pasterz owce, i zaprowadzić do dobra. Środkowa cześć oznacza

podporę i symbolizuje służbę ludowi, umacnianie jego wiary.

Dolna część ostro zakończona oznacza troskę pasterza w

zachęcaniu, napominaniu, a nawet w karceniu. Papież od XI w.

używa pastorału prostego, zakończonego krzyżem

równoramiennym.

Pastorał

pokryty szlachetnym metalem ,,talerzyk", służy do składania na

niej hostii.

Patena

to termin używany przede wszystkim w sztuce kościelnej. Określa

on wizerunek Matki Bożej trzymającej na kolanach ciało swojego

syna zdjęte z krzyża. Najsławniejsza pieta wykonana z białego

marmuru przez Michała Anioła znajduje się w Rzymie w Bazylice

św. Piotra.

Pieta

• stojąca - postawa szacunku wobec Boga Najwyższego

• klęcząca - postawa adoracji i pokory wobec Boga

• siedząca - postawa słuchania

• leżenie krzyżem - znak najgłębszej czci, adoracji i pokuty

Postawy

liturgiczne:

Prezbiterium część kościoła, w której znajduje się ołtarz główny.

Procesja uroczysty pochód religijny połączony ze śpiewem.

Puryfikaterz (łac. purifico = oczyszczam) ręczniczek, którym wyciera się kielich

które miały styczność z Chrystusem Panem albo Świętymi.

Relikwiarz ozdobne naczynie w którym przechowuje się relikwie.

Responsorium powtarzane wersety psalmu stanowiące odpowiedź człowieka na

Słowo Boże.

po spożyciu przez kapłana Krwi Chrystusa.

Puszka (zob. cyborium).

Relikwie (łac. reliquiae = szczątki) kości Świętych Pańskich lub przedmioty,

Rok kościelny

lub liturgiczny

jest wspomnieniem i przeżywaniem zbawczych dzieł Boga

dokonanych głównie przez Jezusa Chrystusa. Rozpoczyna się od I

Niedzieli Adwentu. W ustalonych przez przepisy liturgiczne,

obchodzimy tajemnice Pańskie, począwszy od Wcielenia i

Narodzenia, aż do Wniebowstąpienia i Zesłania Ducha Świętego.

W pozostałe dni rozważamy życie chrześcijańskie, które znajduje

swój kres w dniu powtórnego przyjścia Pana. Dlatego też Rok

Kościelny nazywany bywa również Rokiem Pańskim lub Rokiem

Zbawienia.

śpiew na wyjście Mszy św. wotywnej o Matce Bożej w Adwencie

rozpoczyna się od słów: ,,Rorate caeli desuper",,Spuście rosę

niebiosa z góry". Stąd Mszę św. o Matce Bożej w Adwencie

nazwano Roratami. Początki rorat w Polsce sięgają XIII w. Kościół

na początku tej Mszy św. pogrążony jest w ciemnościach. Pala się

jedynie świece i lampiony. Dopiero po akcie pokutnym, na śpiew

,,Chwała na wysokości Bogu..." zapala się wszystkie światła w

kościele. Dekoracja Rorat przypomina zbliżanie się do uroczystości

Bożego Narodzenia.

Roratka w czasie Rorat pali się obok ołtarza dodatkowa świeca z białą lub

niebieską wstążką. Zwyczaj umieszczania tej dodatkowej świecy

sięga czasów Bolesława Wstydliwego. Za jego panowania na

początku Adwentu ludzie stawali przed ołtarzem katedry i

powtarzali słowa: "Jestem gotów na sąd Boży".

Sanctissimum łacińska nazwa Najświętszego Sakramentu.

Sedilia

Roraty

siedzenia dla celebransa i tych, którzy mu usługują. Znajdują się

w pobliżu Ołtarza.

zespół ludzi, chłopców i dziewcząt, którzy w czasie sprawowania

liturgicznych obrzędów spełniają posługę w sposób określony

przepisami Kościoła.

Służba

liturgiczna

Strój

ministranta

kołnierzyk (pelerynka), komeżka i sutanka.

wąski, długi pas materiału zakładany przez kapłana na szyję

podczas sprawowania Mszy św. , spowiedzi i innych sakramentów

oraz posług liturgiczno-duszpasterskich. Jest znakiem świętej

władzy kapłańskiej. Również diakon może nosić stułę w czasie

tych czynności, lecz zakłada ją przez lewe ramię. Kolor stuły

dobieramy do koloru szat liturgicznych.

Stuła

Szaty

liturgiczne:

ubierane przez biskupa, kapłana oraz ich asystę do sprawowania

liturgii. Pierwsze wieki chrześcijaństwa nie znały ich. Sprawujący

liturgię ubierali zwykłe, chociaż bardziej uroczyste ubrania.

Dopiero pod koniec VII w. celebrans zaczął przywdziewać szaty

liturgiczne. Od czasów papieża Innocentego (+ 1216 r.) przyjął się

zwyczaj używania szat liturgicznych w różnych kolorach, w

zależności od uroczystości czy święta i okresu liturgicznego:

• Biały - symbolizuje światło, czystość, niewinność, radość,

świąteczny nastrój. Używany podczas obchodów

liturgicznych w czasie radosnym

• Czerwony - to znak krwi, walki, męczeństwa a także kolor

ognia. Używany w czasie obchodów liturgicznych

męczenników, w czasie Zesłania Ducha Świętego a także w

święta Pańskie związane z męką Chrystusa

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: