Edukacja dzieci z.doc

             Strona główna  >  Komunikacja alternatywna

Nauczanie dzieci w dużym stopniu oparte jest na przekazie słownym (w formie pisanej lub mówionej). Stąd rozumienie języka oraz komunikowanie się z drugą osobą są często uważane za kluczowe umiejętności niezbędne do tego, aby możliwa była efektywna edukacja. Nie wszystkie dzieci autystyczne mówią i nie zawsze ich mowa pełni funkcje komunikacyjne. Stąd konieczne jest wypracowywanie alternatywnych form porozumiewania się, które mogą być wykorzystywane m.in. właśnie w procesie ich edukacji. Jedną z takich form jest metoda Wspomaganej Komunikacji. Pomimo pozornej prostoty, jej stosowanie wymaga przestrzegania wielu zasad. Odpowiednio wprowadzana może stać się dla osób autystycznych skutecznym sposobem porozumiewania się z otoczeniem. Stwarza im też możliwość aktywnego uczenia się. W referacie zostaną zaprezentowane podstawowe założenia, zasady stosowania oraz możliwości wykorzystania metody Wspomaganej Komunikacji w procesie edukacji dzieci z autyzmem.

Wprowadzenie

Metoda Wspomaganej Komunikacji, czy tez Ułatwionej Komunikacji (z ang. Facilitaded Communication) jest od lat wykorzystywana w terapii dzieci i dorosłych osób z autyzmem. Od momentu jej pojawienia się na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, budzi wiele kontrowersji. Dotyczą one stopnia samodzielności wypowiadania się osoby wspomaganej. Pozorna prostota tej metody powodowała (i powoduje nadal) poczucie, że może być ona stosowana praktycznie przez każdą chętna osobę (rodzica, terapeutę) w stosunku do każdego niemówiącego dziecka. W opracowaniu tym spróbuję odnieść się do różnych mitów i przekonań, które przez lata nagromadziły się wokół metody UK. Swoje rozważania będę odnosiły do dzieci i dorosłych osób z autyzmem, choć niektóre z nich równie dobrze mogłyby dotyczyć pracy z dziećmi z innymi problemami rozwojowymi.

Zaburzenia komunikacji w autyzmie

Autyzm dziecięcy jest całościowym zaburzeniem rozwoju. Dotyka wszystkich obszarów funkcjonowania dziecka. Jednym z najbardziej znaczących problemów obserwowanych u tej grupy dzieci są deficyty w zakresie komunikowania się z otoczeniem. Deficyty te są jakościowe i według Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD-10 powinny przejawiać się przynajmniej w jednym z następujących obszarów:

1.              opóźnienie lub zupełny bark rozwoju mówionego języka, które nie wiążą się z próba kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się;

2.              względny niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej (na jakimkolwiek występującym poziomie umiejętności językowych), w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby;

3.              stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystanie słów i wyrażeń;

4.              brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie („na niby”) lub zabawy naśladującej role społeczne.

Problemy komunikowania się dzieci autystycznych nie dotyczą tylko porozumiewania się z rodzicami, czy terapeutami. Mają ogromny wpływ na możliwość prowadzenia z nimi edukacji. W konsekwencji ograniczają autystom szansę na choćby częściowo samodzielne się dorosłe życie. W oczywisty sposób wpływają na kształtowanie się ich poczucia tożsamości oraz relacji z otoczeniem.

Analiza doniesień z literatury, jak również moje dwunastoletnie doświadczenie w pracy z dziećmi autystycznymi wskazują, że wypracowanie komunikowania się autysty z otoczeniem jest ogromnym krokiem na drodze wychodzenia z choroby i umożliwia bardziej efektywne prowadzenie terapii. Sami rodzice kładą duży nacisk na mowę dziecka. Niektórzy z nich uważają, że jeśli dziecko zacznie mówić to znikną wszystkie pozostałe problemy. Tymczasem w praktyce tylko część dzieci z autyzmem zaczyna mówić, a spośród nich tylko niewielka część posługuje się mową do komunikowania się z innymi osobami. U mówiących dzieci z autyzmem często obserwujemy echolalie, problemy z prawidłowym nazywaniem, doborem słów, składnią itp. Ich wypowiedzi są mało rozbudowane, czasem są to po prostu pojedyncze słowa. W tej sytuacji wydaje się więc, że metoda Wspomaganej Komunikacji może stanowić rozwiązanie niektórych z tych problemów.

O czym należy pamiętać rozpoczynając z autystą pracę metodą Wspomaganej Komunikacji?

·              Metoda UK nie jest metodą terapii autyzmu, umożliwia jedynie wyeliminowanie lub zmniejszenie problemów w komunikowaniu się autysty z otoczeniem.

·              Przed rozpoczęciem pracy tą metodą konieczne jest podjęcie próby uruchomienia innych alternatywnych sposobów porozumiewania się, w szczególności gestów. Chodzi o to, aby nie ograniczać·              możliwości komunikowania się autysty z otoczeniem jedynie do metody UK. Wszystkie alternatywne sposoby porozumiewania się zwiększają bowiem możliwości dziecka, pozwalają na pełniejszy kontakt i relacje z otoczeniem.

·              Aby wprowadzenie do pracy z dzieckiem lub dorosłą osobą z autyzmem metody Wspomaganej Komunikacji zakończyło się sukcesem, konieczne jest zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa, okazanie zaufania. Niezbędne jest także istnienie u autysty motywacji do kontaktu.

·              Osoby autystyczne mają problemy z wykonywaniem celowych ruchów. Potwierdzają to liczne badania prowadzone na świecie. W efekcie osoba autystyczna może rozumieć·              polecenie, chcieć·              je wykonać·              , ale samo działanie może być·              zablokowane. Problemy mogą dotyczyć·              rozpoczęcia ruchu, przerywania („zamrożenia”) wykonywania czynności, zakończenia podjętego działania. Dotyk może pomóc osobie autystycznej rozpocząć·              lub kontynuować·              świadome wykonywanie ruchu. Dlatego tak ważna jest w przypadku metody UK ocena stopnia i rodzaju wspomagania, którego potrzebuje autysta.

·              Istotne jest także uświadomienie sobie, że prawdopodobnie nasza dotychczasowa wiedza o dziecku jest niepełna. Ze względu na obserwowane w autyzmie liczne stereotypie, problemy z odbiorem i integracją bodźców sensorycznych, rozumieniem i uzewnętrznianiem emocji, problemy w porozumiewaniu się z otoczeniem itd., dziecko autystyczne najczęściej nie jest w stanie w pełni ujawnić·              posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności. Stąd często dzieci z autyzmem oceniane są przez otoczenie jako upośledzone. W chwili, gdy autysta zacznie się z nami porozumiewać·              metodą UK może się okazać·              , że jego rozumienie sytuacji, samoświadomość·              , wiadomości są większe niż przypuszczaliśmy. Dla wielu rodziców i terapeutów uświadomienie sobie, że dziecko ma znacznie większe możliwości niż przypuszczali, jest niezwykle trudne, bo powoduje konieczność·              dokonania przewartościowań, zmiany dotychczasowego stosunku do dziecka, metod postępowania, a często także poradzenia sobie z poczuciem winy, że nie docenili oni dziecka.

·              W pracy metodą UK trzeba zawsze pamiętać·              o przestrzeganiu pewnych zasad i reguł, niezależnie od stopnia zaawansowania posługiwania się tą metodą. Pozwoli to na uniknięcie wielu błędów. Wyeliminuje rozczarowania. W niektórych sytuacjach pozwoli na zwolnienie tempa pracy, danie wystarczającej ilości czasu autyście na pokonywanie kolejnych etapów na drodze do samodzielnego komunikowania się.

·              Pracy metodą UK nie można traktować·              jako posłannictwa. Nie każdy rodzic, terapeuta może z niej korzystać·              . Nie każde dziecko jest w stanie skorzystać·              z takiej metody wspomagania w komunikowaniu się. Każde dziecko posługujące się metodą UK może osiągnąć·              inny poziom samodzielności w porozumiewaniu się. Nie można oczekiwać·              , że każda osoba autystyczna zacznie pisać·              zupełnie samodzielnie, ale należy do tego dążyć·              .

·              Praca z osobą autystyczną metodą UK wiąże się nierozerwalnie z nawiązaniem z ...