Przedimek.pdf

Przedimek

Przedimek ( łac. articulus ) – część mowy

występująca przed rzeczownik iem (także

przed konstrukcją rzeczownikową, a

niekiedy również przed przymiotniki em lub

liczebniki em użytym rzeczownikowo),

wskazująca na jego kategorię określoności

lub nieokreśloności.

Odmianą przedimka jest rodzajnik , który

oprócz kategorii określoności lub

nieokreśloności rozróżnia jeszcze kategorię

rodzaju gramatycznego.

Występowanie przedimków w

różnych językach

Przedimki dzielą się na określone i

nieokreślone. W niektórych językach (np.

walijskim , hebrajskim czy esperanto)

występują jedynie przedimki określone.

Przedimki w tłumaczeniach na język polski

zwykle są pomijane. Wynika to z braku tej

części mowy w polszczyźnie.

Przedimki w językach Europy przedimek określony i nieokreślony jedynie

przedimek określony przedimek nieokreślony i określony po rzeczowniku jedynie

przyimek określony po rzeczowniku brak przedimka

Pomimo to, określoność bądź

nieokreśloność może być do pewnego stopnia wyrażana w języku polskim poprzez zastępcze użycie zaimków, w

szczególności zaimków wskazujących, lub też poprzez zmiany w szyku zdania. [1]

Zaimki wskazujące

To z nich stopniowo wyewoluował rodzajnik określony w innych językach europejskich [2] więc też podobnego

procesu można oczekiwać w języku polskim i innych językach słowiańskich. Tendencję tą potwierdza częstotliwość

ich użycia, np ten jest najczęściej występującym słowem w języku polskim, podobnie jak the w angielskim.

Pamiętasz tego punka , którego widzieliśmy któregoś dnia ? [ang. Do you remember the punk we saw the

other day ?]

Czy pamiętasz (ten) obraz , który Andrzej dostał ode mnie na Boże Narodzenie ? [ang. Do you

remember the picture , which Andrew got from me at Christmas ?]

W językach europejskich znaczenie wyróżniające i emocjonalne zaimków wskazujących częściowo pokrywa się ze

znaczeniem rodzajników określonych do dziś.

Przedimek

Szyk zdania

W szczególności jest to możliwe dla dopełnienia, poprzez umieszczenie go bliżej początku bądź końca zdania. W

przypadku języka mówionego może to być dodatkowo wzmocnione intonacja. W zdaniu (1) rzeczownik mężczyzna

jest nieokreślony, co podkreśla jego końcowa pozycja w zdaniu.

(1) Widziałem jak do pokoju wchodził mężczyzna . [ang. I saw a man coming into the room.]

W (2a) i (2b) rzeczownik mężczyzna jest już wyraźnie określony, n.p. jest to ten sam mężczyzna ze zdania (1).

Podkreśla to pozycja bliższa początkowi zdania.

(2a) Kiedy wszedłem zobaczyłem, że mężczyzna stal przy oknie. [ang. When I entered I saw that the

man was standing by the window.]

(2b) Kiedy wszedłem zobaczyłem, że ten mężczyzna stał przy oknie. ( → dodatkowo podkreślając przy

użyciu rodzajnika określonego)

Dla porównania, umieszczenie owego rzeczownika na końcu zdania sugerowałoby nieokreśloność.

(2c) Kiedy wszedłem zobaczyłem, że przy oknie stał mężczyzna . [ang. When I entered I saw that by the

window stood a man .]

(2d) Kiedy wszedłem zobaczyłem, że przy oknie stał jakiś mężczyzna . ( → z dodatkowym

wzmocnieniem jakiś )

W poniższych przykładach natomiast użycie rodzajnika sugeruje co innego niż szyk zdania. W efekcie takiej

sprzeczności zdania te brzmią stylistycznie nieelegancko:

(2e) Kiedy wszedłem zobaczyłem, że przy oknie stał ten mężczyzna .

(2f) Kiedy wszedłem zobaczyłem, że jakiś mężczyzna stał przy oknie.

Przedimek w języku angielskim

W języku angielskim rozróżniamy trzy rodzaje przedimków:

• a/an – nieokreślone;

• the – określony;

• zerowy .

a/an – przedimki nieokreślone

W języku angielskim przedimek nieokreślony występuje w dwóch formach:

• a – gdy dany wyraz wymawiamy rozpoczynając go spółgłoską , np.: a cat ([jakiś] kot); a room (pokój) itp.

Stosujemy go również, gdy wymawiamy dany wyraz zaczynając od spółgłoski lub półsamogłoski, chociaż

piszemy go rozpoczynając samogłoską w polskim rozumieniu (w języku polskim zapis literowy wyrazu

odpowiada najczęściej głoskom), np.: a university (wymawiamy juni... ).

• an – stosujemy, gdy dany wyraz wymawiamy zaczynając od samogłoski , np.: an article , an orange , an hour

(wymawiamy au ɘ )

Przedimek

Zastosowanie

Przedimków a/an używamy wyłącznie przed rzeczownikiem policzalnym w liczbie pojedynczej,

• gdy mówimy o danej rzeczy lub osobie po raz pierwszy – pozostaje ona dla rozmówcy bliżej nieokreślona.

• Stosujemy je szczególnie często po czasowniku to be (być) – mówiąc o reprezentowaniu jakiejś większej

kategorii (ktoś/coś jest kimś/czymś).

• Używamy ich także zamiennie ze słowem one , np.: an hour/one hour [godzina], ale three hours ' (bez a/an!).

Szczególnie przed określeniami ilości lub liczby używa się a/an zamiast one , np.: a half [jedna druga, połowa]; a

couple [para, dwa], a dozen [tuzin].

• Dzięki przedimkom tym możemy również określić miarę bądź częstotliwość . a/an oznacza wtedy tyle co per [na,

przez], np.:

once a day [raz dziennie, raz na dzień];

twice a month [dwa razy w miesiącu, na miesiąc];

two times a year [dwa razy do roku, rocznie].

An apple a day [(jedno) jabłko dziennie].

the – przedimek określony

Przedimek określony the jest najpopularniejszym słowem angielskim. Stosuje się go do określenia czegoś, co w

danej sytuacji jest jednoznaczne, o czym była mowa wcześniej. Gdy więc mówi się o czymś/kimś po raz pierwszy,

rzeczownik ten poprzedzony jest nieokreślonym a/an . Jeżeli jednak wspomina się o czymś/kimś znowu, zamiast

nieokreślonego a/an należy użyć the . Np.:

He sold a house . [(on)Sprzedał ( jakiś )dom.]

It was quite silly to sell the house now, but he did it. (To było trochę głupie sprzedawać ( ten ) dom teraz,

ale sprzedał go .)

(Zauważmy, że z obu zdań nie wynika, że to był jego dom. W pierwszym zdaniu mamy informacje o

tym, że pewien dom został sprzedany, a w drugim mowa, że głupio było sprzedać dom, o którym mowa

w zdaniu pierwszym.)

Zastosowanie

• gdy mowa o rzeczy wspomnianej wcześniej;

• w sytuacji, kiedy mowa o konkretnej rzeczy (chociaż wspomniano o niej po raz pierwszy), np.:

Don't the roses look lovely? (Czy te róże nie wyglądają uroczo? → mowa o konkretnych różach)

Excuse me, which way is the center ? (Przepraszam, w którą stronę jest centrum ? → chodzi o centrum

danego miasta)

• kiedy powszechnie wiadomo, o jaką rzecz chodzi, np.:

The Earth moves round the Sun . [Ziemia kręci się wokół Słońca.] (Nie ma innej Ziemi ani innego

Słońca. Porównaj też The Beatles etc.)

• kiedy rzeczownik opisany jest dodatkowymi słowami, które wskazują na konkretną rzecz, np.:

The bicycle John bought last week has been stolen. [Rower, który John kupił w zeszłym tygodniu,

został skradziony.]

• gdy mowa o rzeczy, która generalnie była już wspomniana (która jest składnikiem rzeczy wspomnianej), np.:

It's a fine bicycle, but the brakes don't work. [Rower jest w porządku, ale ( jego ) hamulce nie działają.]

• jeśli mówimy o rzeczach, które są jedyne, np.:

Przedimek

This is the only pair of gloves I have. [To jest jedyna para rękawiczek jaką mam.] (uwaga na "an only

child" = jedynak; "the only child" = jedyne dziecko /w jakimś miejscu, w jakiejś sytuacji, w jakiejś

grupie itp./)

• mówiąc o mediach generalnie: the theatre , the press , the radio , the internet , itp.

Przedimek zerowy

W niektórych sytuacjach mówimy o tzw. przedimku zerowym. Mamy do czynienia z jego "występowaniem" (przed

rzeczownikiem fizycznie nie znajduje się wtedy nic) w przypadku liczby mnogiej i nazw własnych. Istnieją tu jednak

liczne wyjątki.

Przedimek w języku francuskim

W języku francuskim występuje rodzajnik .

Przedimek języka niemieckiego

W języku niemieckim występuje rodzajnik.

Przedimek w esperanto

W języku esperanto istnieje jedynie przedimek określony (esp. la difina artikolo ) la . Pierwsza reguła w Fundamento

de Esperanto z 1905 r. brzmi: "Przedimka nieokreślonego nie ma; jest tylko określony la , wspólny dla wszystkich

rodzajów, przypadków i liczb." [3]

Ludwik Zamenhof n ie sprecyzował dokładniej zasad jego użycia, mówiąc jedynie, że jest używany tak jak w

językach narodowych .

Poprawne zastosowanie przedimka sprawia trudności szczególnie tym, w których języku ojczystym nie istnieją ani

przedimki, ani rodzajnik i – w tym również Polakom. Poza tym szczegółowe reguły stosowania przedimków i

rodzajników w poszczególnych językach narodowych różnią się, a niekiedy są nawet sprzeczne,

(np. Lubię muzykę : ang. I like music. – fr. J'aime la musique. – niem. Ich mag Musik. – węg. Szeretem a zenét. )

(np. cały świat : ang. the whole world – fr. tout le monde – niem. die ganze Welt – węg. az egész világ – różna

pozycja przedimka).

Dlatego z biegiem czasu formułowano coraz bardziej szczegółowe wskazówki, kiedy używać słówka la w języku

esperanto.

Bardzo ogólną zasadę można podać następująco: Rzeczownik należy poprzedzić przedimkiem la , gdy:

– mówimy o czymś już wspomnianym, znanym, zdefiniowanym,

– mówimy o czymś jedynym, jedynym w swoim rodzaju.

(A więc przedimek zastępuje po prostu wyrazy: ten, ten określony i powinien być stosowany tylko wtedy, gdy po

próbnym podstawieniu zamiast niego wymienionych wyrazów, sens wypowiedzi nie zmienia się.)

Mi vidis la kuraciston. – Widziałem (wiadomo, którego) lekarza.

Mi vidis kuraciston. – Widziałem (jakiegoś) lekarza.

W pierwszej połowie XX w. obszerniejsze omówienie stosowania przedimka la można było znaleźć w

podręcznikach:

Fruictier-Grenkamp, Kompleta Gramatiko kaj Vortfarado (Kompletna gramatyka i słowotwórstwo) [1930]

oraz

Kálmán Kalocsay, Lingvo, Stilo, Formo (Język, styl, forma) [1931].

Przedimek

"Przedimek nieokreślony w języku esperanto nie istnieje. Jednak spotyka się wyraz unu (jeden) , używany w tym

znaczeniu.

Jest to, jeśli nie błędem gramatycznym, to przynajmniej stylistycznym, popełnianym pod wpływem języka

ojczystego.

W przypadku rzeczywistej konieczności można użyć iu (któryś) – gdy chodzi o coś/kogoś wydzielonego z pewnej

grupy – lub ia (jakiś) – gdy chodzi o coś/kogoś zupełnie niezdefiniowanego. [...] Nie można jednak powiedzieć * Li

estas unu bona homo , tak jak należałoby powiedzieć w języku niemieckim: Er ist ein guter Mensch ." [Kalocsay,

Sintakso]

Kilka lat później węgierski lekarz, Kálmán (Kolomano) Kalocsay oraz francuski językoznawca, prof. Gaston

Waringhien (wieloletni prezydent Akademio de Esperanto) wydali wspólnie Plena Gramatiko de Esperanto (Pełną

gramatykę esperanta) [1935], która, wielokrotnie poprawiana i uzupełniana, stała się po latach Plena Analiza

Gramatiko de Esperanto (Pełną gramatyką opisową esperanta) [1985]. Użyciu przedimka poświęcono tam już

znacznie więcej miejsca.

W niedawno wydanej książce – w całości dostępnej w Internecie w języku esperanto Plena Manlibro de Esperanta

Gramatiko [4] (Pełny podręcznik gramatyki esperanckiej) [2005], której autorem jest Szwed, członek Akademio de

Esperanto, Bertil (Bertilo) Wennergren, przedimek la zajmuje już wiele stron. [5]

Przedimki w języku węgierskim

W języku węgierskim występują przedimki określone (węg. határozott névelő ) a / az oraz przedimek nieokreślony

(węg. határozatlan névelő ) egy . Przedimek określony a używany jest przed wyrazami rozpoczynającymi się

spółgłoską, natomiast az – przed wyrazami rozpoczynającymi się samogłoską.

Przedimki określone występują w liczbie pojedynczej i mnogiej, przedimek nieokreślony – tylko w liczbie

pojedynczej ( egy oznacza również jeden ).

Poprawne użycie przedimka określonego:

• Przedimkiem określonym a / az poprzedzamy rzeczowniki, nazywające przedmioty / osoby już nam znane, np.

Elolvasztam a könyvet. (Przeczytałam/em (tę) książkę.)

• Nie używamy przedimka określonego przed imionami i nazwiskami osób, np. Kiss Péter, Kovács István, János,

Géza .

Jeżeli jednak imię lub nazwisko poprzedzone jest przydawką, zawsze stawiamy przed całą frazą przedimek

określony, np. a nagy Kossuth (wielki Kossuth), az öreg János (stary János).

• Nazwy zjawisk atmosferycznych i zwierząt zawsze poprzedzamy przedimkiem określonym, np. a Villám

(błyskawica), a Juh (owca).

• Przed nazwami krajów i miast, występującymi bez przydawki, nie stawiamy przedimka określonego, np.

Lengyelország (Polska), Moszkva (Moskwa), Sándorfalva (wieś Sándorfalva).

• Przedimek określony stawiamy zawsze przed nazwami rzek, jezior, mórz i gór, jak również przed wszystkimi

nazwami geograficznymi, poprzedzonymi przydawką, np. a Visztula (Wisła), a Balaton (jezioro Balaton), az

Északi-tenger (Morze Północne),

a Mátra (góry Mátra), a napos Spanyolország (słoneczna Hiszpania), a szép Pécs (piękny Pécs).

• Przedimek określony ma często wartość uogólniającą, np. A jó kutya mindig éber. (Dobry pies jest zawsze

czujny.)

Poprawne użycie przedimka nieokreślonego:

Przedimek nieokreślony egy ( jakiś, pewien ) stosuje się w następujących wypadkach:

• jeżeli mamy na myśli jakąś jedną nieokreśloną osobę lub przedmiot, np. Olvasztam egy könyvet. (Czytałam/em

jakąś książkę.),

Volt egyszer egy ember. (Był raz pewien człowiek.), Egy gyerek lépett be az ajtón. (Jakieś dziecko weszło do

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: