1. Co wniosła starożytność do wiedzy o gospodarowaniu

-Pierwsze wzmianki o bankach sięgają czasów starożytnych. Tzw. domy bankowe istniały w Babilonie (XII w. p.n.e.), starożytnej Grecji i Rzymie. Ówczesne banki funkcjonowały wykorzystując jako produkt weksle i kredyty. Upadek kultury starożytnej przyniósł kres rozwojowi bankowości.

-Termin „ekonomika” (a takze zespół

zagadnien oznaczany tym terminem) wyrasta z klasycznej kultury gr. i wskazuje

na sposób zycia człowieka w srodowisku rodzinnym, w którym ma on

osiagnac spełnienie swych ludzkich potencjalnosci. Jedno z pierwszych uzyc

terminu „ekonomika” odnajdujemy u Ksenofonta z Aten autora ksiegi O gospodarstwie

W dziele tym, rozwazane jest zagadnienie, roztropnego

kierowania gospodarstwem domowym na wsi.

Rozwazania nad e. rozwinał Arystoteles w Polityce oraz Etyce nikomachejskiej,

a takze w Ekonomice (ta ostatnia nie jest uznawana za autentyczne dzieło

Arystotelesa), E. to sztuka gospodarowania wspólnota domowa,

rodzinna, dzieki której realizuje sie zycie cnotliwe; nie sprowadza sie ona

do sztuki zdobywania srodków do zycia, zakłada raczej posiadanie srodków,

które nalezycie uzyte buduja zycie piekne, godziwe i dostatnie. Zdobywanie

srodków wymaga odpowiednich narzedzi, do których starozytni Grecy zaliczali

takze niewolników, stad przedmiotem e. jest takze kierowanie

niewolnikami—takie, aby nie stało w sprzecznosci z natura człowieka wolnego

i natura niewolnika.

-Systematyka ceł Cło, forma podatku, nakładanego przez państwo na towary przywożone z zagranicy (cło importowe), wywożone za granicę (cło eksportowe) lub (do 1921, kiedy zostało zabronione przez Konwencję Brukselską) przewożone przez terytorium danego kraju (cło przewozowe).

Stosowane już w starożytności, było początkowo wyłącznie elementem polityki fiskalnej państwa (zwiększenie dochodów skarbowych

-Gdy jednak pierwotny człowiek,

żyjący dotąd w izolacji i sam zaspakajający wszystkie swoje potrzeby,

zaczął nawiązywać kontakty z innymi i łączyć się w grupy, przyczynił się

do tworzenia wspólnot, w których wypracowane zostają określone układy

współzależności. Odtąd też ten pierwotny człowiek, zamiast zaspakajać

wszystkie swoje potrzeby we własnym zakresie, zaczął określone dobra

wymieniać z innym człowiekiem na te, których nie posiadał, a pożądał.

Pojawia się wówczas gospodarowanie zasobami, które staje się formą

regulowania potrzeb ludzkich. Rozwija się wymiana, której rychło dokonuje

się już w określonych miejscach, koncentrujących zbiorowość podmiotów

gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem wymiany konkretnymi

dobrami. Tworzy się rynek, który coraz bardziej zostaje podporządkowany

wyznaczonym zasadom działania. Jego uczestnicy zobowiązani

zostają do przestrzegania zasad współżycia wyznaczanych przez przewodzącą

tym społecznościom władzę.

2. Istota gospodarki feudalnej

-Samowystarczalny charakter gospodarki feudalnej.
Chłopi wszystkie potrzebne artykuły dla siebie wytwarzali w swoim gospodarstwie. dlatego pieniądze w zasadzie nie były potrzebne. W razie potrzeby wymiana w najbliższym obszarze. Wymiana była tylko potrzebna w odniesieniu do artykułów luksusowych lub tak specyficznych jak sól czy igły. Dlatego też gospodarka we wczesnym średniowieczu była samowystarczalna inaczej zwana zamkniętą. 

-Feudalizm lub system feudalny stanowi jeden z porządków (ustrojów) państwa. Dawniej polegał on na tym, że cesarz przydzielał książętom, później także szlachcie, swoje ziemie jako lenno, ci z kolei przydzielali je swoim zarządcom, a oni poszczególnym chłopom. Feudalizm jako system hierarchicznej zależności jednostek był systemem zdominowanym przez elementy tradycyjne, co oznacza, że władzę w nim z reguły sprawowali ludzie "szlachetnie urodzeni". Oparty był system wzajemnych relacji. Podlegli chłopi mieli obowiązek świadczenia renty feudalnej . Pan feudalny zapewniał chłopom opiekę. Najbardziej istotnymi elementami feudalizmu były: wasalstwo, stosunki lenne, prywatne zamki obronne i rycerstwo.

Rodzaje rent feudalnych:
-pieniężna
-naturalna - część plonów dla seniora
-odrobkowa (pańszczyzna)

3. Czy warunki gospodarowania były lepsze w feudalizmie czy w niewolnictwie?

4. Znaczenie wielkich odkryć geograficznych dla rozwoju gospodarki

Skutki wielkich odkryć geograficznych [edytuj]

·         skutki gospodarcze

o        nowe uprawy i plantacje

o        rozwój handlu narkotykami

o        rozwój techniki morskiej

o        zwiększenie liczby kupców

o        nowe rynki zbytu

o        wzrost cen towarów

o        eksploatacja nowych lądów - nowe źródła dochodów

·         skutki społeczne

o        rozwój oświaty

o        zmiana świadomości mieszkańców Europy

o        odkrycie, że Ziemia jest większa niż przypuszczano

o        potwierdzenie tezy, że Ziemia jest okrągła

·         skutki polityczne

o        niszczenie starych kultur

o        rywalizacja morska

o        rywalizacja lądowa

5. Poglądy Kopernika na rolę dobrego pieniądza w gospodarce

Kopernik opracowywał w latach 1519-1525 pełen nowych myśli traktat o biciu monety (De ratione cudendae monetae), w którym "określił rolę monety wśród skrzyżowań interesów społecznych" i dokonał następujących odkryć naukowych, stwierdzonych następnie doświadczeniem wszystkich krajów:

Kopernik stwierdził naukowo, że moneta podła wypiera dobrą. Jeżeli istnieją przez czas dłuższy obok siebie dwie waluty, lepsza "zniknie" po pewnym czasie (wykupiona przez spekulantów). A zatem musi być w całem państwie jedna i ta sama waluta.

Drugie z jego twierdzeń opiewa, że spodlenie pieniądza jest klęską sprowadzającą upadek państwa. Zaznacza Kopernik, że dewaluacja nie działa wprawdzie na stosunki państwowe w sposób gwałtowny, ale burzy wszelkie porządki państwowe, działając stopniowo, skrycie a złośliwie na wszelkie a wszelkie stosunki społeczne; z razu jest to widocznem tylko dla umysłów bystrzejszych, ale zguba ostateczna nieuchronna, jeżeli się złu na czas nie zapobieży.

Po trzecie twierdzi Kopernik, że mennica nie powinna być uważana za źródło dochodu. Państwo powinno wyrzec się dochodu z mennicy, nie zarabiać na różnicy pomiędzy istotną wartością monety a jej szacunkiem, t. j. wartością obiegową, przez państwo nadawaną. Różnica między wartością a szacunkiem ma być jak najmniejsza; wystarczy tyle, żeby pokryć koszta wyrobu. Chodzi też o to, żeby spekulantom nie opłacało się przetapianie monet; dlatego musi być pewna domieszka aliażu, byle nie większa ponad konieczność.

Po czwarte, poucza wielki polski ekonomista, że zła moneta sprowadza drożyznę i wcale nie dopomaga warstwom uboższym. "Stąd to - pisze Kopernik - owe pospolite i wieczyste skargi, że złoto, srebro, zboże, płaca czeladzi, robocizna rzemieślników i wszystko, cokolwiek jest w użyciu ludzi, zwykłą przekracza cenę. Wszystko bowiem podnosi się lub spada zależnie od jakości pieniądza". Przedający "nic na spadku monety nie tracą, bo częstokroć towary i wyroby swoje według wartości złota sprzedają".

Kopernik twierdzi, że bez dobrej monety nie może być rozwoju państwa ani społeczeństwa. Dochodzi w swych uczonych wywodach aż do tego, iż nietylko handel i rękodzieła muszą upaść przy podłej monecie, ale również nastąpić musi upadek nauk, a nawet musi się obniżyć poziom moralny społeczeństwa. Twierdzi, że wraz z lichym pieniądzem szerzy się w kraju lenistwo! Będziemy mieli jeszcze sposobność przekonać się przy rozważaniu spraw wieku XVII, że Kopernik bynajmniej nie przesadzał! Łatwo zrozumieć, że zły pieniądz osłabia siłę podatkową ludności i więcej państwo straci na ubytku podatków, niż zyska na dochodzie z miennicy. "Nie możliwe jest osiągnąć z bicia złej monety tyle zysku, ile jest straty z jej obiegu przez długie lata" - są słowa Kopernika.

6. Dlaczego Anglia stała się kolebką kapitalizmu?

-Anglia w XVIII wieku była jednym z najbardziej wolnych krajów na ziemi. I to jest główna przyczyna dlaczego właśnie tutaj miała miejsce rewolucja przemysłowa.

-Kapitalizm, anarchizm/socjalizm łączyło kilka wspólnych zasad, które można określić jako:
      - scjentyzm (poleganie na nauce i technologii),
      - uniwersalizm (interwencjonizm i handel światowy),
      - pacyfizm (anty-militaryzm).
 Rzeczywiście, scjentyzm, uniwersalizm i pacyfizm realizowany by w pełni w okresie rozkwitu kapitalizmu (pierwsza połowa XIX wieku), gdy Anglia kolebka kapitalizmu zajęta była głównie ciężką pracą i wymianą handlową na światową skalę i nie prowadziała wojen, które mogłyby spowodować zniszczenie produkcji i handlu.

7. Gospodarka polska w XVI wieku.
-W szesnastowiecznej Polsce nastąpiły stopniowe zmiany w życiu szlachty. Zacznę od przybliżenia wam pojęcia szlachta polska. W Polsce końcem XV w. rycerstwo zaczęło przeradzać się w nową grupę społeczną: szlachtę. Rycerstwo w poprzednich wiekach trudniło się głownie rzemiosłem wojennym co w XV wieku przestało być opłacalne ponieważ zaczęły się zmieniać sposoby wojowania zaczęto używać broni palnej i rycerz na koniu zakuty w ciężką zbroje nie był już takim dobrym żołnierzem. Po za tym istniał jeszcze przyczyna czysto gospodarcza, gdy na zachodzie nastąpił przyrost mieszkańców wzrosło zapotrzebowanie na zboże z czym wzrosły jego ceny, wiec jego produkcja w Polsce i eksport na zachód stała się bardzo opłacalna. Rycerze, wiec zaczęli nabywać ziemie tworząc folwarki i tak właśnie narodziła się szlachta. Od samego początku istniał podział szlachty na cztery warstwy. Magnateria, to najbogatsza cześć. Posiadali oni ogromne majątki ziemskie nazywane latyfundiami. Szlachta średnia, w ich dobrach leżało kilka wsi i kilkadziesiąt hektarów ziemi. Byli na drugim miejscu w hierarchii szlacheckiej. Szlachta zaściankowa, posiadali jedna lub kilka wiosek, nie należeli do najbogatszych, ale posiadali prawa i przywileje równe magnatom. Gołota, czyli szlachta posiadająca tylko swoje prawa i nic poza tym. Nie mają żadnych dóbr ziemskich, ale politycznie są równi pozostałym szlachcicom. Pracowali oni głównie u magnatów jako służba nadworna. Na bywali oni wszyscy(za wyjątkiem gołoty) ziemie używając często przemocy wzglądem chłopów. Karczowali oni lasy, wymuszali od sołtysów oddanie im ziem. Szlachta od samych początków miała silna pozycje w państwie polskim dzięki licznym przywilejom nadawanym im przez króla. I tak kolejne przywileje dawały coraz większą swobodę szlachcie.
Celem tego artykułu jest przedstawienie zmian w życiu szlachty, wiec proszę przyjrzeć poczynaniom szlachty w czasie rozkwitu folwarków pańszczyźnianych. Polska był nazywana „spichlerzem Europy”. Co było spowodowane ogromną ilością eksportowanego zboża z Polski na zachód Europy. Szczególnie magnateria najbardziej skorzystała na tym rozwoju handlu zagranicznego. Za sprawą majątków ziemskich na których uprawiano zboże szybko i skutecznie bogacili się. Fortuny jakie zebrali ich potomkowie posiadali przez ponad trzy wieki! Ogromne majątki jakie zebrali mogli bez obaw wydawać co było zasadniczą zmianą w życiu szlachciców, szczególnie tych zamożniejszych. Prościej mówiąc, zbierali pieniądze i je wydawali. (W tym samym czasie w zachodniej Europie rozkwit przeżywał renesans.)
Skupmy się na razie na magnaterii. Wysyłali oni swoje dzieci na nauki na zachodnie uczelnie, w szczególności do Włoch. Stamtąd przywożą zauważone tam wzory architektury i sztuki. Magnateria chcąc za eksponować swoje bogactwo sprowadzali włoskich architektów i malarzy i artystów. Wielu z nich budowało swe rezydencje w stylu renesansowym, które specjalnie projektowali sprowadzeni architekci. Polscy magnaci stawali się mecenasami sztuki, zbierali oni wokół siebie artystów i myślicieli, co spowodowało rozwój kultury polskiej. Kupowali drogocenne gobeliny i arrasy którymi zdobiono wnętrza rezydencji. (zdjęcie)Rezydencje wyposażano w drewniane mozaiki którymi zdobiono podłogi oraz kupowano szafy, skrzynie i sekretarki. Zaczęto używać szyb które do tego czasu były zupełnie niepopularne. Razem z wzorami architektury do polski przywożono również coraz więcej egzotycznych jak na tamtejsze czasy dla polski owoców i warzyw, np.: kalafior, kapusta włoska, seler. Pojawiły się również słodycze, pasztety i galaretki. Dzięki posiadanym pieniądzom zaczęto kupować materiały, takie jak tkaniny wełniane i lniane oraz gotowe ubrania. Zaczęto ubierać(zdjęcie) się na styl włoski, francuski, niemiecki hiszpański i węgierski. Gdy szlachcic miała piękny pałac, wielu poddanych, zapewnione życie na wysokim poziomie, a pieniądze w dalszym ciągu spoczywały w jego skarbcu zaczynał myśleć o rozrywkach. Obok, w dalszym ciągu popularnych rozrywek takich jak, polowania, występy kuglarzy i uczty, zaczęły się upowszechniać bardziej ambitne zajęcia np.: szlachcice zaczęli czytać książki co wcześniej nie było tak popularne. Bogaci i ambitni magnaci tworzyli własne biblioteki. Mimo, że życie szlachta w dalszym ciągu nazywała się dumnie rycerstwem, ale właśnie z wyżej wymienionych powodów nie zależało im już na sławach jakie mogli uzyskać na wojnach, wręcz przeciwnie dbali niemalże o własne dobra i chcieli żyć w spokoju w swoich pałacach i ciągle się bogacić.

8. Od produkcji nakładczej do i manufaktury do przemysłu

-Manufaktura (zakład przemysłowy)

Manufaktura (śrdnw. łac. manufactura – rękodzieło) – zakład przemysłowy, w którym produkcja złożonego produktu końcowego odbywa się ręcznie i oparta jest na podziale pracy: poszczególne etapy produkcji wykonywane są przez pracowników wyspecjalizowanych w ich wykonywaniu.

Manufaktury dzieli się na rozproszone – gdy produkcja odbywa się w kilku małych, wyspecjalizowanych zakładach podporządkowanych wspólnemu kierownictwu i scentralizowane – gdy wytwórcy zgromadzeni są w jednym miejscu. Ten pierwszy sposób organizacji produkcji nazywa się produkcją nakładczą.

Historia

Pierwsze manufaktury w Europie powstały już w XIII w. we Flandrii i we Włoszech. Były to początkowo manufaktury włókiennicze, wyrosłe wokół miast będących ośrodkami wczesnego kapitalizmu – Brugii, Gandawy, Sieny, Florencji. Wraz z rozwojem gospodarczym kontynentu europejskiego zakres produkcji manufakturowej poszerzał się i objął metalurgię, przemysł zbrojeniowy, szklarski oraz artykuły codziennego użytku, w tym luksusowe, a manufaktury poprzez południowe Niemcy (XIV w.), Francję i Anglię dotarły a pod koniec XVI w. do Polski. W II poł. XVIII w. szereg manufaktur w okolicach Grodna założył Antoni Tyzenhaus, podskarbi króla Stanisława Augusta Poniatowskiego – były to zakłady tkackie, szklarskie i tekstylne. Była to próba ożywienia gospodarczego kraju, jednak zakłady te zajmowały się produkcją artykułów luksusowych i nie stały się zaczątkiem uprzemysłowienia regionu.

Wraz z końcem I Rzeczypospolitej większość manufaktur upadła, natomiast te, które zaczęto zakładać w I poł. XIX w. szybko przekształcały się w fabryki.

Współczesność

Manufaktury nie przeszły jednak całkowicie do historii. W wielu krajach rozwijających się istnieją całe branże przemysłu nadal oparte na różnych wersjach systemu nakładczego. Np. olbrzymia większość produkcji przemysłu odzieżowego w Indiach odbywa się w niewielkich manufakturach.

Manufaktury istnieją też w krajach wysokouprzemysłowionych. Ten system produkcji utrzymuje się zwłaszcza w sektorze dóbr luksusowych (np. produkcja unikalnych serii samochodów, krawiectwo domów mody, jubilerstwo itp.). W manufakturach odbywa się też pewna część produkcji przemysłu "hi-tech", m.in. znaczna część produkcji przemysłu kosmicznego odbywa się metodą ręcznego wytwarzania niewielkich serii unikalnych urządzeń. Podobny charakter ma też produkcja części sprzętu laboratoryjnego i syntezy unikalnych związków chemicznych,które potrzebne są w niewielkich ilościach

-System nakładczy

System nakładczy - forma organizacji pracy, wykształcona pod koniec XIV wieku. Po Wielkich Odkryciach Geograficznych, zastąpiła niewydajny sposób pracy w cechach.

Zleceniodawca dostarczał rzemieślnikom narzędzia i surowce. Po otrzymaniu gotowego produktu mógł go sprzedać po kilkakrotnie wyższej cenie dzięki:

·         obróbce przez mniej kosztownych rzemieślników zreszonych w cechach rzemieślniczych,

·         sprzedaży produktu końcowego, a nie surowców,

·         ograniczeniu ilości pośredników,

·         sprzedaży produktu po cenach narzuconych przez cech.

-Rewolucja przemysłowa na kontynencie europejskim

Cechą charakterystyczną przeobrażeń państw kontynentu było “ściganie lidera”, bowiem do lat 20 XIX. stulecia tylko Anglia doświadczała rewolucji przemysłowej. Implikowało to odnoszenie się do pewnych gotowych wzorów oraz nieuchronne napotykanie konkurencji wyrobów brytyjskich.

Dokonuje się obliczeń opóźnień jakie zanotowały państwa europejskie w połowie XIX w. w stosunku do Wielkiej Brytanii (miernikiem jest zazwyczaj moc maszyn parowych zainstalowanych w poszczególnych krajach); wartości te wynoszą: Niemcy 46 lat, Francja 50, Czechy 53, Austria 55, Rosja 56.

Przyczyn tego stanu rzeczy upatruje się w dłuższym w porównaniu z Anglią panowaniu stosunków feudalnych. Przypomnijmy, w jaki sposób hamowały one przewrót przemysłowy. Przejawiało się to w braku chłonnego rynku wewnętrznego, ograniczenia swobodnego dopływu ze wsi rąk do pracy w przemyśle, sprzyjaniu cechom rzemieślniczym. Droga do rewolucji przemysłowej wiodła zatem przez zmiany poliytyczno-społeczne. Do zdarzeń przełomowych w tej materii zaliczamy:

· Wielką Rewolucję Francuską (1789) oraz reformy napoleońskie,

· zniesienie poddaństwa w Prusach (1807r.), reformy regulacyjne (1808-11) oraz powstanie w 1834r. Niemieckiego Związku Celnego (likwidacja barier celnych i powstanie jednolitego rynku krajowego).

Należy podkreślić, że to rodzące się stosunki kapitalistyczne (upadek cechów, rozwój produkcji nakładczej i manufaktur, wolność osobista chłopa itd.) pozwoliły na przewrót przemysłowy. logiczne odwrócenie tych dwóch zagadnień jest błędem. Rewolucja przemysłowa spełniła jedynie rolę katalizatora już zachodzącego rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Przekształcenia techniczne w krajach Europy Zachodniej napotykały na dwie przeszkody:

· rynek europejski był zarzucony tanimi towarami angielskimi; przedsiębiorcy zatem obawiali się inwestować, gdyż nie mieli pewności czy cena rynkowa oferowanego produktu przyniesie im zysk. Rozwój własnego przemysłu wymagał niejednokrotnie prowadzenia polityki protekcjonistycznej.

· Anglia surowo zakazała eksportu maszyn i wykwalifikowanych sił roboczych - była to celowa polityka rządu angielskiego obliczona na emancypację gospodarczą innych krajów.

Liderem przemian na kontynencie stała się Francja. Jej mechanizacja przemysłu bawełnianego dawała jej drugie miejsce po Anglii w produkcji tkanin. Na trzecim miejscu znalazły się kraje należące do Niemieckiego Związku Celnego. Relacje między tymi państwami podręcznik ilustruje ilością czynnych wrzecion: w latach 1847-60 przemysł brytyjski dysponował 14,5 mln wrzecion, Francja - 3,5 mln., a N.Z.C. - ok. 1 mln.

Przemysł hutniczy na kontynencie później zaadoptował przewrót techniczny. Francja i Niemcy dopiero w latach 40 i 80 zastąpiły wytop surówki przy użyciu węgla drzewnego koksem. Tempo przemian przemysłowych w tamtym okresie dobrze obrazuje produkcja żelaza (żelazo chłonął rozwijający się przemysł jak i dynamicznie rozwijające się kolejnictwo). Tabela porównuje rozmiary produkcji w kilogramach na jednego mieszkańca w podanych latach.

kraj 1770r. 1850r.

Anglia 3,7 105

Francja 2,5 17

Austria 2,9 brak danych

...