1.pole elektromagnetyczne
to zmienne pole elekt. i zmienne pole mag. Są od siebie zależne. Pole to może się rozchodzić z prędkością światła i nazywa się je falą elektomag. która niesie ze sobą energie.
2. sztuczne źródła p.elektomag.
Do sztucznych źródeł PEM tego zakresu zaliczyć można:- generatory promieniowania rentgenowskiego- sztucznie wytwarzane izotopy- urządzenia medyczne wykorzystujące „bomby kobaltowe”- lampy sterylizacyjne pracujące w paśmie nadfioletu- reaktory atomowe
3. Promieniowanie
Promieniowaniem nazywamy zjawisko polegające na wysyłaniu i przezywaniu energii na odległość.
4. Promieniowanie niejonizujące –nie wywołuje jonizacji ośrodka przez które przechodzi.
Źródła tego pola dzieli się na naturalne i sztuczne.
Promieniowanie jonizujące- określa się wszystkie rodzaje promieniowania, które
wywołują jonizację ośrodka materialnego, tj. oderwanie przynajmniej jednego elektronu od
atomu lub cząsteczki. Za promieniowanie elektromagnetyczne jonizujące uznaje się
promieniowanie, którego fotony mają energię większą od energii fotonów światła
widzialnego.
5. Widmo fal elektromagnetycznych
Fale elektromagnetyczne można podzielić ze względu na częstotliwość lub długość,
taki podział nazywa się widmem fal elektromagnetycznych. Obejmuje ono fale
(jonizujące-prom kosmiczne, prom rentgenowskie0,01nm – 10nm, prom gamma< 0,01nm,
niejonizujace- podczerwone: 0,7µm – 1mm. widzialne 0,4µm – 0,7µm, mikrofale1mm –
1m, TV, radiowe10m – 2000m
6. Zagrożenia biologiczne prom. podczerwonych:
-termiczne oparzenia siatkówki oka, oparzenia skóry
7. Ryzyko biologiczne promieni UV:
-starzenie się skóry, zmarszczki, zapalenie rogówki, czerniak, zaćma
8. Siwert (Sv)- jest to jednostka równoważnika pochłoniętej dawki promieniowania jonizującego. Przyjmuje się, że 1 Gy odpowiada Q Sv promieniowania. Gdzie Q jest to współczynnik szkodliwości biologicznej dla danego rodzaju promieniowania. 1mSv=0,001Sv
9. Graniczna dawka promieniowania dla mieszkańca Polski wynosi 2,4 Sv
10. Promienie X odkrył Roentgen w 1895 a w 1901 dostał Nobla.
11. Rad i polon został odkryty przez Marie Skłodowską-Curie i jej męża Piotra.
12. 1903 r. Maria Skłodowska - Curie zostaje laureatką Nagrody Nobla z Fizyki za odkrycie
promieniotwórczości i pierwiastków promieniotwórczych.
1911 r. przyznanie Marii Skłodowskiej - Curie Nagrody Nobla z Chemii za odkrycie
nowych pierwiastków i otrzymanie radu w stanie czystym.
13. Działanie promieniowania jonizującego na kom:
a) bezpośrednie – zderzenie cząstki prom z nicią DNA, wysokie LPE, uszkodzenie DNA
90%
b) pośrednie – oddziaływanie produktów radiolizy wody (wolnych rodników) znajdującej
się w jądrze kom z DNA ( niskie LPE, uszkodzenie DNA70-90%)
14. Wolnym rodnikiem- nazywamy at., cząt. w których pojawił się niesmarowany elektron.
Powoduje to dużą reaktywność wolnego rodnika. Zachowują się one jako biologiczne
pociski-uszkadzają wszystko w co uderzają: DNA, lipidową błonę kom., białka o
istotnym znaczeniu biolog.
15.Uszkodzenie popromienne polega na :
uszkodzeniu podwójnej nici DNA, uszkodzeniu pojedynczej nici DNA, uszkodzeniu
zasad (purynowej lub pirymidynowej) W efekcie końcowym powstawanie mutacja
punktowa, uszkodzenie chromosomu (aberracje chromosomalne),efekt letalny
16. Biologiczne skutki napromieniowania:
1) somatyczne
a)wczesne- choroba promienna, miejscowe uszkodzenie skóry
b)odległe- zaćma, aberracje chromosomowe, niepłodność, nowotwory złośliwe
2) genetyczne- mutacje genowe(dominujące, recesywne) aberracje chromosomowe w
kom
17. Śmierć mitotyczna- śmierć kom związana z przejściem przez mitozę, może nastąpić przy
pierwszej, drugiej lub trzeciej próbie podziału komórkowego. Przyczyna śmierci
mitotycznej są zaburzenia morfologiczne chromosomów zwane aberracjami
chromosomowymi.
Śmierć interfazalna- czyli przed podziałem kom. występuje w dowolnej fazie cyklu.
Zachodzi w ciągu kilku lub kilkudziesięciu godz. po napromieniowaniu. Głowna
przyczyna uszkodzenie met. kom.
18. Konsekwencje ekspozycji na prom jonizujące:
a) efekt stochastyczny- efekt, którego część występowania ( a nie nasilenie) ulega
zwiększeniu ze wzrostem dawki( np.. wyst. choroby nowotworowej, mutacji). Są to
zjawiska probabilistyczne. Nie istnieje dla nich dawka progowa i nie wiadomo kiedy i u
kogo się pojawią.
b) efekt niestochoastyczny (deterministyczny)- efekt, w którym zarówno częstość jak i
stopień nasilenia ulegają wzrostowi wraz z dawka prom. Można dla nich określić dawkę
progową. Należą do nich wszystkie drobne znane powikłania po radioterapii.
19. Ostra choroba popromienna- to zespól zmian ogólnoustrojowych wyst. po
napromieniowaniu całego ciała (lub większej jego ciała) dużą dawką promieniowania.
Mniejsze dawki uszkadzają tylko bardziej promienioczułe. Dawki:
<1Sv- objawy kliniczne nie wysterują
1-2Sv- niewielkie objawy kliniczne
2-4Sv- ciężkie objawy kliniczne
4-6Sv- dawka śmiertelna dla 50% napromieniowanych
6-10Sv- przeżycie nieprawdopodobne
10-30Sv- uszkodzenie ukł pok. z objawami krwiotwórczymi
50Sv- zespół ośrodkowo-mózgowy
20/21. Średnia dawka letalna ( LD 50)- dawka prom powodując śmierć połowy osobników
populacji. Dla człowieka wynosi 4 Gy do 8 Gy.
22. Nowotworem- nazywamy nieprawidłową tkankę, która rozrasta się nadmiernie i w
sposób nieskoordynowany z sąsiadującymi tk.
Transformacja genetyczną- nazywa się przekształcenie kom. prawidłowej w
nowotworową.
23. Telomer- fragment chromosomu, który zabezpiecza go przed uszkodzeniem podczas
kopiowania. Telomer skraca się podczas każdego podziału komórki odliczając czas do jej
śmierci.
Telomeraza - enzym rybonukleoproteinowy, którego zadaniem jest dobudowanie
brakującego (w związku z tzw. problemem replikacji końca) terminalnego odcinka nici
3'-5' DNA (tak zwanej nici opóźnionej). Telomeraza występuje w intensywnie
dzielących się komórkach, a jej aktywność zmniejsza się z wiekiem. To zmniejszenie
aktywności łączy się ze starzeniem się komórek. W komórkach nowotworowych
aktywność telomerazy zwykle jest podwyższona i zapewnia ona im Nieśmiertelność .
Komórki nowotworowe dlatego są nieśmiertelne, że ich telomery nie ulegają skróceniu
dzięki nadmiernej aktywności enzymu telomerazy dlatego one mogą się dzielić w
nieskończoność
24. Czynniki prowadzące do powstania nowotworów: egzogenne i endogenne.
25. Egzogenne czynniki mutagenne:
Czynniki chemiczne – związki alikujące, analogi zasad azotowych, benzen, aniony dymu
tytoniowego, azbest, radon, pestycydy, arsen
Czynniki fizyczne – promieniowanie jonizujące, nadfiolet, prom słoneczne
Czynniki biologiczne – wirusy, brodawczak, toksyny, bakterie, Helicobacter Pyroli,
retrowirusy, mykotoksyny
26. Endogenne czynniki mutagenne:
Reaktywne formy tleny(RFT) , wolne rodniki
27. Zmiany epigenetyczne- to zmiany ekspresji genów, których nie da się wytłumaczyć
zmianom sekwencji DNA. Są to pewne czynniki zatopione w mieszaninie białek i innych
związków chem, które otaczają, podtrzymują i lepią się do DNA. Utrudnia to
transkrypcję. Nie pozostają na zawsze a błędy epigenetyczne mogą wywoływać wady
wrodzone.
28. Grupa genów biorąca udział w powstaniu nowotworów:
onkogeny – w warunkach fizjo pobudzają prawidłowy wzrost kom. Ich mutacja lub
nadekspresja prowadzi do stymulacji wzrostu mimo braku fizjo. sygnałów
wzrostu kom. (RAS, ERB, MYC)
geny supresorowe- g.s transformacji nowotworowej w warunkach fizjo zatrzymują cykl
kom lub prowadzą apoptozę. Zmutowane promują poliferazę (P53) i (RB)
geny mutatorowe- odpowiedzialne za naprawę DNA, kontrolują częstość mutacji w
innych genach.
29. Onkogeny- RAS, ERB, MYC, BLC2
30. Geny supresorowe- P53, RB BRCA1;2, APC
31. Etapy kancerogenezy:
Inicjację - przemianę normalnej komórki do rakowej wskutek mutacji.
Promocję - namnażanie i selekcję komórek zainicjowanych
Progresję - ekspansję rakowatej linii komórek poprzez inwazję miejscowych tkanek i
metastazę na odległe organy.
32. Nowotwór łagodny- utworzonym z tkanek zróżnicowanych i dojrzałych, o budowie mało
odbiegającej od obrazu prawidłowych tkanek. Jest dobrze ograniczony, rośnie wolno, nie
daje przerzutów, a po należytym jego usunięciu jest całkowicie wyleczalny
Nowotwór złośliwy- nowotwór o skłonności do odrywania się komórek. Komórki nowotworów złośliwych nie trzymają się miejsca, w którym powstały. Potrafią oderwać się od rosnącego guza, dotrzeć do naczyń krwionośnych i zawędrować wraz z krwią lub chłonką w odległe miejsce organizmu, gdzie dają początek nowemu guzowi. W przypadku choroby nowotworowej powstanie nowych guzów, tzw. przerzutów, może doprowadzić do śmierci
33. Klasyfikacja TNM – system służący do określania stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu. System ten składa się z dwóch części:
1. klasyfikacji TNM, którego nazwa pochodzi od pierwszych liter słów: Tumor - guz , Nodus - węzeł , Metastases - przerzuty . W oparciu o długoletnie badania przeżywalności, na podstawie tych trzech parametrów określanych w skali rangowej dla kilkudziesięciu lokalizacji narządowych i rodzajów histologicznych nowotworów, wyznacza się:
2. ogólny stopień zaawansowania choroby nowotworowej. Wyznaczenie go w sposób globalny określa rokowanie (niezależnie od lokalizacji i rodzaju nowotworu), umożliwia porównawcze badania epidemiologiczne nad skutecznością wczesnego wykrywania nowotworów.
34. Badanie histopatologiczne- bada i rozpoznaje zjawiska mikroskopowe zachodzące w
komórkach oraz tkankach organizmu przy różnego rodzaju schorzeniach. Badanie
histopatologiczne materiału tkankowego ma duże znaczenie w rozpoznawaniu chorób
nowotworowych, wielu schorzeń zapalnych i zwyrodnieniowych. Przedmiotem badania
histopatologicznego są usunięte chirurgicznie narządy lub części narządów oraz
specjalnie pobrane wycinki tkankowe w trakcie zabiegów chirurgicznych.
Badanie endoskopowe- Badania endoskopowe polegają na wprowadzaniu do wnętrza ciała pacjenta sondy endoskopu (część endoskopu zawierająca światłowód do oświetlenia badanego pola, obrazowód - przekazujący obraz z wnętrza badanego narządu oraz kanał narzędziowy służący do wprowadzenia specjalnych narzędzi służących do pobierania materiału do badań i wykonywania zabiegów).
Badanie cytologiczne- metoda diagnostyczna w medycynie, polegająca na badaniu pod mikroskopem świetlnym komórek pobranych przyżyciowo. Badanie cytopatologiczne jest wykorzystywane zwłaszcza w diagnostyce wczesnych postaci chorób nowotworowych, a także w ocenie zaburzeń hormonalnych monitorowaniu postępu leczenia i innych.
35. Badania obrazowe w diagnostyce nowotworów: zdjecie Rtg, mammografia, USG,
tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, PET, scyntygrafia.
36. Najczęściej stosowane metody leczenia nowotworów: chirurgia, radioterapia,
chemioterapia, terapia celowana.
37. Leczenie radykalne- usuniecie zmiany nowotworowej z zachowaniem
radykalności mikroskopowej i makroskopowej, leczenie mające na celu trwałe wyleczenie
najczęściej kwalifikuje się pacjentów z zaawansowaniem miejscowym lub regionalnym,
bez przerzutów odległych
Leczenie paliatywne- zakłada, że z uwagi na zaawansowanie kliniczne
lub złośliwość nie ma możliwości trwałego wyleczenia, ma na celu usunięcie zmian powodujących duże dolegliwości u chorego lub ratuje czasowo życie np. usuniecie zmian powodujących niedrożność, krwawienie (amputacja kończyny)
38. 3 metody radioterapii onkologicznej :
teleterapia- sposób leczenia nowotworów poprzez ...
everrgreen_