Janicki Carmina.txt

KLEMENS JANICKI

CARMINA

Tower Press 2000
Copyright by Tower Press, GdaOsk 2000
QUERELA REIPUBLICAE
REGNI POLONIAE�
ANNO MDXXXVIII CONSCRIPTA�
�
QUERELA REIPUBLICAE
Desine Romanos narrare, Polone, tumultus
Et plenas misera seditione dies!
Nascuntur graviora domi magnisque resurgunt
Viribus in proprium praecipitanda caput.
In partes sum scissa duas pluresque, quod unum
Exitio multis gentibus ante fuit.
Utque vetusta aevi dimittam exempla prioris,
Hoc solo cecidit Pannonis ora malo.
Sed nil vicini terrent documenta pericli
Nec terret natos proxima flamma meos.
Privatis inhiant rebus, sua commoda quisque
Venatur, tamquam sit mea vita nihil,
Quae nunc ad summam vergit prolapsa ruinam,
Ni divum celeri restituatur ope.
Nec tamen hostili iaceo prostrata lacerto;
In me turba suas armat amica manus.
In celsa praeter meritum quos sede locavi,
Custodes nostrae constituique rei,
Iura quibus, quibus est legum commissa potestas,
Quos feci in populo numinis esse loco,
Quos a sorde patrum evexi, quos vellere nostro
Ornavi et titulos divitiasque dedi,
Hi me praecipitant, pro numina sancta deorum!
Hoc meriti pretium grande piumque fero.
O mea nobilitas (nam quid te praeter in istis
Aemmnis possum iure vocare memn?),
Sola meae superes cupida et studiosa salutis;
Vix tamen auxilio iam potes esse mihi.
Libertas oppressa tua est, quam sanguine et armis
Et virtute patres ememere tui.
Ut tamen hanc repares, pereas quam tota, ruinam,
Dum licet, utendum est hac ratione tibi:
Nil temere et petulanter agas, modus optima virtus,
Cunctaque sub recto discute iudicio.
Commodius leviore meum sanabitur ulcus
Fomento; apponas si violenta, nocent.
Quis legatorum novus heu furor iste tuorum?
Dicendus furor est ni magis ille tuus.
Discessere, fui cum defendenda per illos;
Sic ego sum diris sola relicta lupis.
Excusant factum adversi improbitate senatus.
Sed tamen haec causa est non satis aequa mihi,
Cum sit rex, qui me multis feliciter annis
Consilio iusta sustinuitque manu,
Quo nihil in toto melius neque mitius orbe.
O servent illum tempora longa mihi!
Cum restent aliquot proceres, quos publica tangunt
Commoda et officii qui meminere sui,
Horum praesidio poteras tentare saluti
Et tempestati consuluisse meae.
Si nil proficeres, satis esset amica voluntas;
Parva gravis mmium sed tibi visa mora est.
Atque utinam non sic temeraria coepta fuissent
Horum, qui causam deseruere meam!
Non ego tam saevos subiissem maesta dolores,
Nec quererer casum non procul esse meum,
Nec mihi cernenti varios consurgere luctus
Terreret iustus cor animumque metus.
Ecce furit Valachus, saevis evertitur armis
Russia et in vinclis, caedibus, igne iacet.
Aspiceres cuperem, quae sit plangentis imago
Germanae et facies, dure Polone, tuae.
Ducitur in tergum miseris constricta catenis
Deque suo trahitur non reditura solo,
Squalida, turpis, inops, laceris miseranda capillis,
Deiciens victum sanguinolenta caput.
Nec quemquam morbus redimit, nec sexus et aetas,
Hostis inexpleto cuncta furore metit.
Ille vocat frustra natum, frustra ille parentem,
Implorat frostra vincta puella virum.
Pignora ab uberibus iugulantur rapta nec ullum
Invenias vacuum strage, cruore locum.
Tecta cremata ruunt et opes sudorque coloni,
Quadrupedum rapitur, pellitur omne genus.
Nam taceo (lacrimis vocem et prohibente dolore),
Quingenti nuper cum cecidere viri,
Martigenae iuvenes, fortissima pectora, pugna
Milia qui adversa sustinuere decem.
Sed periere tamen numero superante doloque,
Hostis enim occultis stabat in insidiis.
Nil te tanta movent, o turba domestica, quae nil
Curas privatam praeter avaritiam.
Omma parva putas, quae sunt mea, maxima cum sint,
In quibus et vitae est summa caputqe tuae.
Tene fore incolumen speras post funera matris,
Quae te fecundis sustinet uberibus?
Tune decus, leges et libera iura tenebis
Dissidio graviter niinc labefacta tuo?
Sed tibi vera odiosa nimis; nam vera loquentes
Despolias titulls despoliasque bonis.
Vera loqui timeo, ne forte novissima primis
Eveniant miserae deteriora mihi.
Magne Pater, qui colla iugis onerata malignis
Ut depressa leves exoneresque, vocas,
Ad te confugio supplex, me turbine in isto
Eespice et afflictis pomge rebus opem!
Tu libertates, tu iura, tropaea dedisti
Ante mihi; nisi ades, mmc ea fracta ruunt.
Da proclinatae pia fulcimenta ruinae
Illustraque meum pneumatis igne genus!
Consilium Regis moderare et vota senatus
Et sanos scissi fac animos populi!
Hosque, mei qui sunt iustissima causa doloris,
De caelo missi fulminis igne crema,
Ut sint exemplo reliquis matremque, quod ipse
Iussisti, quivis discat amare suam.
AD POLONOS PROCERES
�
Quae vos tam dirae stimulant ad tanta Megaerae
Dissidia, in proprium sollicitantque malum,
O proceres, illustre genus, Lechaea propago,
Gloria Gradivi maxima, magna togae!
Quis furor aut cuius vos fert insania fati,
Aut quis vos Stygii numinis error agit?
Exagitat vestras discordia mutua mentes,
Urget in adversas vestraque corda vices?
Metaque cum cunctis praescripta sit una reique
Unius fieri debeat unus amor,
Curritis in varium, quamvis iter omne videtis
Sincerum, vestros quo decet ire pedes.
Sed privata vetant odia et privata simultas
Et tacita occultum quae vorat ira iecur.
Ira iecur vorat occultum, celatur et ardet
Et veram fingit mens simulata fidem.
Scribitis et missam legitis persaepe salutem
Nec nisi amicitiam nuntia charta crepat,
Sed longe diversa domi verbisque voluntas
Dissona sub blanda calliditate manet.
Congressus colitis pulchroque occurritis ore,
Complexus variam iungitis iuque vicem,
Ducitis et miris convivia mira triumphis,
Proque salute graves fert gula ficta scyphos.
Luditis et pictis posito super aere libellis;
Ars etenim summis convenit ista viris.
Hanc etiam magmis fertur coluisse Camillus
Et Decii, patriae victima laeta suae.
Munera quid referam? Donis certatis utrimque,
Ut donatae ammum testificentur opes.
Hic dominum vocat hunc, patruum vocat ille patremque,
Hi sunt affines, hic gener, ille socer.
Hic tibi servitium commendat, at ille precatur,
Qui possint Pylios aequiparare diea.
O fucata fides, o pectora falsa, sub albo
Vellere vesani plena furore lupi!
Mellitas geritis linguas gestusque, sed isto
Sub melle interius dira venena latent.
Quae tunc apparent, cum publica causa vocatur
In medium, ad vestros subiciturque pedes.
Tunc illam calcare licet vel tollere; sed vix
Tam pius in vobis unus et alter adest.
Tmic odii privata lues celatus et ignis
Proditur indiciis exoriturque suis.
Tunc varii sensus, tunc se discordia sursum
Erigit unius de statione rei.
Displicet ista tibi sententia, non mala quod sit,
Auctor at illius displicet ante tibi.
Turpe putas igitur meliori cedere voto
Et vis stultitiae ferre tropaea tuae.
Interea commune bonum prosternis et irae
Indulgens patriae publica damna facis,
Cum natus non sis, ut ait rex ille sophorum,
Tu tibi, sed patriae commoda ferre tuae.
Quam melius, proceres, vos mens comuncta teneret
Et studium vobis omnibus esset idem!
Tempore concordi consurgunt parva vigentque,
Discordi contra tempore summa ruunt;
Cuncta fovet, confirmat, alit Concordia, summo
Proxima apud veteres diva locata Iovi.
Hac duce magna suum servat natura tenorem
Inque suis regnant haec elementa locis.
Hac duce diversum percurunt sidera caelum
Et reparat solitas tempus et aura vices.
Hanc violare pater superum si tentet, in illud
Cerneret antiquum cuncta redire chaos.
Haec dea prima dedit populo incrementa futuro,
Spes hominum generis cum duo tota forent.
Prima recurvato terram disrupit aratro,
Prima sub ignotam semina misit humum.
Prima dedit leges et magnas condidit urbes
Et posuit dominis templa dicata deis,
Regnaque firmavit, Romanis subdidit orbem
Fascibus, eiecta qui cecidere dea.
Haec eadem nostri iecit primordia regni,
Tunc cum desertos Lechus imvit agros
Parvaque constituit properatae culmina Gnesnae,
Moxque duci et populo nomen opesque dedit.
Iuraque iam magnis Casimiro rege Polonis,
Qui magnus patriae est dictus amore, tulit,
Iura, quibus nostrae celebrata est fama Coronae,
Hei modo ad extremum paene redacta malum.
Cur? Quia nulla sapit vobis concordia. Tali
Legifera est olim Sparta sepulta lue.
Ergo per vestum patria est afflicta furorem
Libertasque novo colla dat aegra iugo.
Multorum iustae nascuntur ubique querelae
Et populum varius plangor et horror habet.
Cur tamen hoc? Praestat verum prodestque tacere,
Ne sutor crepidae flectat ab orbe suae.
Vos quoque, quis dubitet, quae sunt lugenda, videtis,
Sed pietas ad vos non habet ulla viam.
Publica calcatis, quibus et privata trahuntur,
Cum simul hoc solvi cuncta necesse modo.
Credite, discordes animi, quod et ista ruina
Non minus in vestrum est corruitura caput;
Idem etenim Boreas, imam qui verrit arenam,
Robora silvarum frangere summa solet.
TRISTIUM LIBER I n X
I
Mandat libello, ut in publicum proditurus D. Samuelem, Plocensem
Praesulem Regnique Poloniae Procancellarium, primum adeat atque,
ut sub eius nomine exire posait, roget.
I liber, i tandem, frustra obluctamur amicis,
In lucem tenebris progrediare tuis.
Servus eris vulgi vili mercabilis aere,
Nil in te patrii iam mihi iuris erit
Et, seu probra tibi lector sive ingeret ignem,
Nequiquam nostram flendo vocabis opem.
Quid trepidas vultusque mihi das signa timoris
Non taciti, in nidum te retrahisque tuum?
Si metuis doctorum oculos, quis iniquior uno
Aut etiam quis te stultior esse potest?
Candida Pieriis sunt pectora semper alumnis,
Qualia Maeonius pectora cycnus habet.
Ignoscunt humana aliis errata, vicissim
Ignosci erratis saepe petuntque suis.
Si metuis rude vulgus, habes quod iure timere,
Quando animo puer es debiliore, potes.
Quo quis erit tot in indoctis indoctior, in te
Hoc animi iudex asperioris erit.
In tua declamans errata in plebe videri
Magnus et e nostra crescere clade volet.
Cum leget, attollet risum, clam...