Kraków.pdf

Wawel

Wawel to wzgórze o wysokości 228 m n.p.m w Krakowie, położone na lewym brzegu

Wisły. Ma ono charakter zrębu tektonicznego powstałego w miocenie (23-5 mln lat temu)

i zbudowanego z górnojurajskich wapieni wieku oksfordzkiego (161-155 mln lat temu).

Wapienie te są silnie skrasowiałe i obfitują w liczne rozpadliny, pieczary, jamy (np.

Smocza Jama). Dlatego też wzgórze mogło pierwotnie nazywać się wądół, wąwał,

wąwel. W średniowieczu słowo wąwel oznaczało wąwóz, jaki dzielił niegdyś dwie części

wzgórza.

Na wzgórzu znajduje się kompleks obiektów zabytkowych, z których najważniejsze to:

Zamek Królewski na Wawelu

Katedra Wawelska

Według badań archeologicznych ślady pierwszego osadnictwa datuje się na czasy epoki

paleolitu, już 50 tys. lat p.n.e. Jako osada położona na szkrzyżowaniu szlaków

handlowych szybko się rozwijał. Pierwotne zabudowania w formie zamku powstały tam

około VII wieku. Z tego okresu pochodzą kopce Krakusa i Wandy - legendarnych

władców osady zamieszkałej w tym czasie przez słowiańskie plemiona Wiślan.

Później powstał w tym miejscu zamek-siedziba królów polskich. Przebudowany

renesansowo przez Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. Jeden z największych

zabytków Polski

Zamek Królewski na Wawelu

Zamek Królewski na Wawelu renesansowa rezydencja królewska (aż do początku XVII

wieku) na Wzgórzu Wawelskim w Krakowie. Niezmiernie ważny obiekt zabytkowy,

mający szczególne miejsce w kulturze oraz historii Polski.

początki w XI wieku na miejscu warownego grodu Wiślan

rozbudowa murowanych umocnień Zamku przez Wacława II w latach 1290-1300

w XIV wieku zbudowany w stylu gotyckim przez Kazimierza Wielkiego

ok. roku 1340 połącznie fortyfikacji Zamku z murami miasta

1499 pożar północno-wschodniej części Zamku

Aleksander Jagiellończyk rozpoczyna przebudowę rezydencji królewskiej w 1504 roku

(Eberhard Rosemberger)

Zygmunt I Stary po wstąpieniu na polski tron, kontynuuje przebudowę

budowniczowie Franiszek Florentyczyk, Bartłomiej Berrecci, Benedykt z Sandomierza

pożar z 1595 roku doprowadza do częściowego zniszczenia Zamku

1609 Zygmunt III Waza opuszcza Zamek

1655-57 ograbienie przez Szwedów

spalenie podczas Wielkiej Wojny Północnej (1702)

w czasie zaborów splądrowany i zdewastowany przez stacjonujący garnizon austriacki

1880 - Sejm Galicyjski we Lwowie podjął uchwałę o ofiarowaniu zamku wawelskiego

cesarzowi Franciszkowi Józefowi na rezydencję

1905 - dzięki pertraktacjom władz galicyjskich z rządem wiedeńskim, Wydział Krajowy

odebrał zamek z rąk austriackich, po czym rozpoczęto prace renowacyjne i

konserwatorskie

1911 - ostatni austriacki żołnierz opuścił wawelskie wzgórze

1930 powołanie muzeum wawelskiego jako oddziału Państwowych Zbiorów Sztuki

Zachowały się plany monumentalnej rozbudowy i przebudowy wzgórza wawelskiego

autorstwa Stanisława Wyspiańskiego i Władysława Ekielskiego; miał być

to pomnik dziejów i potęgi Polski (1904–08).

Katedra Wawelska

Katedra na Wawelu pod wezwaniem świętych Stanisława i Wacława

należy do budowli o największym znaczeniu w historii Polski. Jest

koronacyjnym kościołem królów polskich, miejscem wiecznego spoczynku ich, a także

wielkich wodzów oraz twórców polskiej kultury, takich jak Adam Mickiewicz i Juliusz

Słowacki.

Na miejscu obecnego kościoła gotyckiego istniały dwie katedry romańskie.

Najwcześniejsza, tzw. "pierwsza" katedra była przesunięta nieco na wschód w stosunku

do dzisiejszego położenia i była poświęcona św. Wacławowi. Została ufundowana przez

Kazimierza Odnowiciela. Jej pozostałości (m. in. dolna część krypty) zostały odkryte w

czasie XX-wiecznych badań archeologicznych. Drugą katedrę zaczęto budować za

Bolesława Chrobrego, budowę kontynuował Władysław Herman (od niego jest nazywana

"hermanowską"), a dokończył Bolesław Krzywousty. Zachowało się z niej nieco więcej

niż z pierwszej – m. in. krypta (p.w. św. Leonarda) i dolna część wieży Srebrnych

Dzwonów.

W roku 1089 prawdopodobnie sprowadzono ze Skałki szczątki biskupa Stanisława

Szczepanowskiego. Od tego czasu z katedrą związany jest kult tego świętego.

W roku 1320 jeszcze w katedrze romańskiej Władysław Łokietek koronował się na króla

Polski. Biskup krakowski Nanker wkrótce potem rozpoczął budowę nowej katedry.

Katedrę otaczają trzy wieże. Od strony północnej wieża Zygmuntowska, na której wisi

słynny dzwon "Zygmunt". Wyższa jest od niej wieża Zegarowa, zwieńczona wykwintnym

barokowym hełmem, natomiast od strony południowej znajduje się trzecia wieża zwana

Srebrnych Dzwonów lub Wikaryjską.

We wnętrzu katedry, nad filarami międzynawowymi, stoją cztery posągi Ojców Kościoła:

śś. Hieronima, Ambrożego, Grzegorza oraz Augustyna. Pomiędzy filarami nawy głównej,

po obu jej stronach znajdują się sarkofagi najwiekszych spośród Królów

Polski.Władysława Jagiełły (zm. w 1434 r.), Kazimierza Wielkiego, a po przeciwnej

stronie, Władysława Łokietka i Władysława Warneńczyka. Wewnątrz nie ma szczątków

młodego władcy. Zginął on w bitwie pod Warną w 1444 r., a jego ciała nigdy nie

odnaleziono. Jest to więc grób symboliczny. Sarkofagi z czerwonego marmuru wykonane

zostały przez Wita Stwosza.

Pośrodku świątyni znajduje się konfesja św. Stanisława, w której złożono relikwie św.

Floriana, a w 1254 r. szczątki św. Stanisława, głównego patrona Polski. XVII-wieczna

trumna zrobiona jest ze srebra i ozdobiona medalionami z życia św. Stanisława. Jest tam

m.in. scena bitwy pod Grunwaldem, ponieważ uważano, że św. Stanisław przyczynił się

do wygranej. Konfesja zwana jest Ara Patriae, czyli Ołtarz Ojczyzny. Tu przez wieki

królowie składali zdobyczne trofea. Tutaj np. król Władysław Jagiełło zawiesił chorągwie

krzyżackie zdobyte pod Grunwaldem (1410). Ostatnią chorągiew złożył tu Jan III

Sobieski po wspaniałym zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem (1683). Obok konfesji

św. Stanisława można zobaczyć nagrobki biskupów: Marcina Szyszkowskiego, Piotra

Gembickiego, Jana Małachowskiego i Kazimierza Łubieńskiego.

Ołtarz główny pochodzi z fundacji biskupa Piotra Gembickiego. Przed nim odbywały się

koronacje królewskie. Za ołtarzem widoczne są fragmenty polichromii z 2 połowy XIV

wieku.

W środkowym występie schodów prowadzących do ołtarza pochowany jest kardynał

Fryderyk Jagiellończyk, syn króla Kazimierza Jagiellończyka, a na lewo od jego grobu

spoczywała w latach 1399 - 1949 święta królowa Jadwiga.

W katedrze znajduje się też krucyfiks pochodzący z końca XIV stulecia. Jest to słynący

cudami krzyż świętej królowej Jadwigi. Przed nim modliła się św. Jadwiga i według

legendy przemówił do niej ukrzyżowany Chrystus. W związku z tym w 1987 r. relikwie

królowej umieszczono w mensie ołtarza przed krucyfiksem.

W katedrze znajdują się też pomniki nagrobne króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i

Jana III Sobieskiego. W krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów spoczywa marszałek

Józef Piłsudski.

Kaplice:

Kaplica biskupa Samuela Maciejowskiego

Krypta Wieszczów - w niej pochowano Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego.

Kaplica Lipskich - oprócz pomników i obrazu św. Mateusza znajduje się w niej na kopule

alegoryczna polichromia z XVIII stulecia.

Kaplica Skotnickich

Kaplica biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego

Kaplica biskupa Piotra Gamrata

Kaplica Mariacka - tutaj przechowuje się Najświętszy Sakrament. Spoczywa tam król

Stefan Batory i królowa Elżbieta Pilecka, trzecia żona Władysława Jagiełły.

Kaplica biskupa Piotra Tomickiego - na ołtarzu znajdują się relikwie polskiego kronikarza

biskupa krakowskiego bł. Wincentego Kadłubka.

Kaplica biskupa Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego

Kaplica Jana Olbrachta - naprzeciw tej kaplicy znajduje się sarkofag króla Kazimierza

Wielkiego.

Kaplica Jakuba Zadzika

Kaplica biskupa Jana Konarskiego - naprzeciw tej kaplicy znajduje się pomnik królowej

Jadwigi i insygnia wyjęte z jej grobu. Są one drewniane, bo królowa wszystkie swoje

klejnoty podarowała na odnowienie Akademii Krakowskiej.

Kaplica Zygmuntowska - wykonał ją Bartłomiej Berecci. Konsekrowana w roku 1533.

Kaplica postawiona jest na planie kwadratu, nakryta kopułą ze złotą łuską. Naprzeciw

ołtarza znajdują się nagrobki króla Zygmunta I Starego i króla Zygmunta Augusta.

Pochowana jest tam również królowa Anna Jagiellonka.

Kaplica dynastii Wazów - stanowi mauzoleum dynastii Wazów

Kaplica Szafrańców

Kaplica Potockich

Kaplica Świętokrzyska - wznosi się tam nagrobek króla Kazimierza Jagiellończyka, dzieło

Wita Stwosza.

Kaplica królowej Zofii - na początku XX wieku polichromię w tej kaplicy wykonał

Władysław Tetmajer.

Kaplica Czartoryskich - przechodzi się z niej do grobów królewskich.

Należy jeszcze wspomnieć o grobach królewskich. Spoczywają tam od Władysława

Łokietka aż do końca Rzeczpospolitej Szlacheckiej prawie wszyscy królowie i królowe

Polski. Nie ma wśród nich Ludwika Węgierskiego, Władysława Warneńczyka,

Aleksandra Jagiellończyka, Henryka Walezjusza, Augusta III i Stanisława Augusta

Poniatowskiego. Oprócz władców w podziemiach spoczęli także:

Adam Mickiewicz

Juliusz Słowacki

Władysław Sikorski

Tadeusz Kościuszko

Józef Poniatowski

Józef Piłsudski

Smocza Jama

Jest to jaskinia krasowa w obrębie zrębu Wawelu, jedna z turystycznych atrakcji

Krakowa. Z jaskinią wiąże się legenda o Smoku Wawelskim, upamiętniona w 1972 jego

pomnikiem autorstwa Bronisława Chromego.

Główny ciąg jaskini stanowi trasa turystyczna o długości 81 m. Rozpoczyna się ona na

terenie zamku na Wawelu, za pomocą kręconych schodów o długości ok. 21 m

zwiedzający dostają się do jaskini. Na trasie znajdują się trzy komory, największa o

długości 25 m i wysokości do 10 m. W niektórych miejscach ściany i sklepienie jakini

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: