Pompeje.pdf

Bazylika (Basilica)

Pompejańska Bazylika stanowi jeden z najstarszych znanych nam

przykładów bazylik foralnych. Powstanie tej bazyliki datuje się na ostatnie ćwierćwiecze II

w. p.n.e., na podstawie znalezionych tu dachówek, na których widnieje napis "Ni-Pupie",

będący nazwiskiem jednego z urzędników epoki samnickiej.

Wejście główne bazyliki składa się z pięciorga przejść otwartych pomiędzy tufowymi

filarami, prowadzących do odkrytego westybulu, po którego stronie południowej znajduje

się pomieszczenie z głęboką studnią. Dopiero z tego przedsionka czterema schodkami

podchodzi się pod fasadę gmachu, ujętą czterema kolumnami jońskimi, flankowanymi

dwoma bocznymi wejściami. Szeroką nawę środkową okala 28 olbrzymich,

żłobkowanych kolumn.

Wzdłuż dwóch, węższych naw bocznych biegnie szereg półkolumn jońskich,

zwieńczonych kiedyś drugą kondygnacją półkolumn korynckich. Najprawdopodobniej,

bazylika była przykryta jednokrokwiowym dachem drewnianym a światło do jej wnętrza

przedostawało się przez odstępy między półkolumnami górnej kondygnacji kolumnady

naw bocznych.

Bazylika odgrywała pierwszorzędną rolę w życiu społecznym i gospodarczym miasta,

gdyż to właśnie tu wymierzano sprawiedliwość i tu prowadzono ważne pertraktacje

handlowe oraz rozwiązywano żywotne kwestie gospodarcze i prawnicze.

Forum (Foro)

Forum pompejańskie zajmuje skrawek terenu leżącego na przecięciu się dawnych

głównych dróg komunikacyjnych łączących miasto z Neapolem, Nolą i Stabiami. Stanowi

ono zarodek pierwotnego ośrodka miejskiego, jakkolwiek i w epokach późniejszych, po

okresie wielkiej ekspansji urbanistycznej Pompejów, posiadało wciąż niepomierne

znaczenie polityczne, religijne i handlowe, pomimo swego peryferyjnego usytuowania

względem reszty miasta.

Aż po II w. p.n.e. teren forum wykorzystywany był wyłącznie jako plac targowy. Nie był

jeszcze otoczony portykami. Okalały go liczne sklepy i skromne raczej budynki, których

fundamenty wskazują na nieregularny kształt placu. Już od VI w. p.n.e. istniał tu wszakże

kompleks świątyni Apollina, łączący się pierwotnie z foralnym placem. Przekształcenie

pierwotnego placu targowego w monumentalny kompleks, w którym stanęły budowle

publiczne oraz oficjalne okręgi kultowe, miało miejsce w II w. p.n.e. Plac otoczony został

z trzech stron dwukondygnacyjną kolumnadą: u dołu biegły przysadziste kolumny

doryckie, powyżej korynckie, zaś oba szeregi przedzielał architraw, ozdobiony metopami

i tryglifami. W przeciągu tegoż samego II w. p.n.e. Forum nadany został jego definitywny

kształt: na pierzei północnej stanęła okazała świątynia Jowisza, zaś bok południowy

powiększony został poprzez wzniesienie nań kolejno: Bazyliki, czyli siedziby

sądownictwa oraz miejsca transakcji handlowych; placu 'comitium', na którym odbywały

się wybory; i trzech gmachów będących siedzibą władz miejskich. Ciekawostką jest zaś

fakt, że już na długo przed wzniesieniem Amfiteatru na placu foralnym odbywały się

zapasy gladiatorów.

Łuki Triumfalne (Archi Trionfali)

Północny bok Forum świeckiego zamyka bryła świątyni Jowisza z przylegającymi do niej

dwoma ceglanymi łukami triumfalnymi. Łuk wznoszący się po stronie zachodniej, na

wysokości kolumnady świątyni, zadedykowany był Druzusowi. Po przeciwległej stronie

świątyni stał pierwotnie drugi łuk, usunięty z chwilą postawienia w tyle łuku Tyberiusza

(lub Germanikusa). Łuk ten wzniesiono poza obrębem świątyni, i stanowi on

monumentalne wejście na Forum. Niepewność w określeniu jego nazwy wynika ze

znalezionej nie opodal inskrypcji, na której widnieje imię Germanikusa. Po bokach bramy

łuku, na fasadzie zwróconej ku Forum, otwierają się dwie nisze, w których stały dawniej

posągi Nerona i Druzusa, synów Germanikusa, a zarazem następców tronu po śmierci

jedynego syna Tyberiusza. Dochowały się do dziś bazy marmurowych kolumn

zdobiących niegdyś obie fasady łuku. Attykę wieńczył zapewne posąg konny Tyberiusza

lub Germanikusa.

Teatr Wielki (Teatro Grande)

Wzniesiony w epoce hellenistycznej, w okresie między III a II w. p.n.e.,

jest przykładem pełnej realizacji koncepcji architektonicznej teatru

greckiego, nienaruszonej pomimo wielu przeróbek, jakim obiekt został poddany.

Widownia (cavea) wykuta została w zboczu skalnym - nie trzeba było zatem wznosić

podpierającej konstrukcji murowanej. Orchestrę wytyczono w kształcie podkowy, nie zaś

półkola. Moduł podkowy, również grecki z pochodzenia, cieszył się o wiele większą

popularnością w rzymsko-italskiej architekturze. Grecki charakter nosi także dość

szczególne usytuowanie obiektu, łączy się on bowiem bezpośrednio ze świątynią

dorycką oraz z dawnym okręgiem kultowym sąsiedniego Trójątnego Forum. Taki układ

wynika z usankcjonowanego tradycją grecką przekonania o sakralności spektaklu

teatralnego. Teatr w dochowanym do nas kształcie architektonicznym nosi na sobie

ślady przebudowy, której poddany został za panowania Augusta. Fundatorami

remodernizacji obiektu byli, jak podają inskrypcje, Markus Holkoniusz Rufus i Markus

Holkoniusz Celer, należący do najbogatszych i najważniejszych politycznie sfer

społecznych miasta. Wprowadzone wówczas przeróbki i innowacje były dziełem

wyzwoleńca, architekta Markusa Artoriusa Primusa.

Teatr Mały - Odeon (Teatro Piccolo - Odeion)

Wznosi się w pobliżu Teatru Wielkiego. Jego budowa w tymże rejonie miasta

zaplanowana była prawdopodobnie już w czasach samnickich, mimo że stanął tu dopiero

po przekształceniu Pompejów w kolonię sullańska (80 rok p.n.e.). Widownia Odeonu ma

kształt półkola wpisanego w czworobok murów obwodowych budynku, na których

spoczywał kiedyś czterospadowy dach. Ów kryty teatr przeznaczony był na koncerty,

deklamacje poezji i mimy, a więc przedstawienia o charakterze wymagającym skupienia.

Mógł pomieścić około 1500 widzów.

Koszary Gladiatorów (Quadriportico dei Teatri)

Na tyłach sceny Teatru Wielkiego znajduje się budowla składająca się z kolumnowego

dziedzińca, przejściem połączonego z teatrem; zgodnie zresztą z zasadami Witruwiusza,

który uważał, iż podobnie jak w teatrach greckich, ich odpowiedniki rzymskie powinny

były posiadać portyki, gdzie publiczność mogłaby pospacerować, czy też pogawędzić w

czasie antraktów. Pompejański dziedziniec rekreacyjny teatru jest jednym z najstarszych

przykładów budowli tego rodzaju we Włoszech, datowany jest bowiem na I w. p.n.e. Na

czworoboczny dziedziniec, otoczony ze wszystkich stron 74 doryckimi kolumnami,

wchodziło się z jego północnego rogu bramą ujęta trzema kolumnami jońskimi. Po

trzęsieniu ziemi w 62 r. n.e. kompleks przestał pełnić swą pierwotną funkcję, albowiem

zamieniony został na koszary gladiatorów. Monumentalna brama została wówczas

zamurowana, zaś przy wejściu ulokowano wartownię. Do całości dobudowano szereg

izb, na parterze z tyłu gmachu oraz na pierwszym piętrze. W boku północno-wschodnim

mieściła się jadalnia oraz duża kuchnia z przyległymi do niej magazynami. Na piętrze zaś

znajdowało się mieszkanie lanisty, czyli instruktora gladiatorów. Ci ostatni zajmowali cele

rozmieszczone wzdłuż czterech portyków dziedzińca. W niektórych z nich znaleziono

hełmy i odświętne, bogato zdobione uzbrojenie gladiatorów, a także osiemnaście zwłok i

koszyk ze szkieletem noworodka.

Amfiteatr (Anfiteatro)

Pompejański Amfiteatr wzniesiony został tuż po założeniu kolonii sullańskiej w 80 r.

p.n.e. z inicjatywy Kwintusa Walgusa i Markusa Porcjusza. Amfiteatr pompejański jest

najstarszym zachowanym amfiteatrem na ziemiach rzymskich, co podnosi jego

znaczenie jako wzoru tego rodzaju obiektów architektonicznych, typowych dla cywilizacji

starożytnego Rzymu. Na dobrą sprawę to właśnie Kampania uważana jest za kolebkę

igrzysk gladiatorów. Amfiteatr wznosi się w południowo-wschodniej dzielnicy Pompejów.

Wybór miejsca podyktowany był tym, iż rejon ten nie miał takiego zagęszczenia domów

jak inne, a ponadto można było wykorzystać pewien odcinek wewnętrznego nasypu

murów miejskich na podparcie wschodniej połowy elipsy gmachu. Arenę urządzono o

sześć metrów poniżej poziomu gruntu, a z wykopanej ziemi przygotowano nasyp dla

zachodniej części amfiteatru. Po tejże stronie wzniesiono podtrzymujący mur

zewnętrzny, wzmocniony skarpami i ślepymi arkadami, który stanowi ścianę frontową

obiektu.

Arena ma kształt elipsy, otoczona jest przeszło dwumetrową ścianą podium, pokrytą

kiedyś malowidłami przedstawiającymi sceny polowania i walk. Najniższa część widowni

przeznaczona dla dostojników, podzielona była na sektory. Pierwsze cztery rzędy

mieściły w swej środkowej części ruchome fotele przeznaczone dla dekurionów

(po stronie wschodniej) oraz dla duumwirów i organizatora igrzysk (po stronie

zachodniej).

Ulica Obfitości i Skrzyżowanie Holkoniusza

(Via dell'Abbondanza e Incrocio di Holkiniusz)

Ulica Obfitości to jeden z dwóch głównych traktów komunikacyjnych w Pompejach - drugi

tworzy ulica Nolańska i jej przedłużenie, czyli ulica Fortuny oraz ulica Term. Odcinek

zachodni ulicy Obfitości łączy ulice Stabiańską, czyli caido maximus, z placem foralnym.

Już poza obrębem Forum przechodzi w ulicę Morską i kończy się na bramie Morskiej.

Ten pierwotny schemat ulicy stanowił część składową najstarszego założenia

urbanistycznego Pompejów, zrealizowanego na terenie wokół Forum. W okresie

późniejszym, a dokładnie w czasach wielkiej rozbudowy miasta, bieg ulicy został

przedłużony daleko poza ulicę Stabiańską, aż po bramę Sarnijską.

Dzięki tej dużej arterii komunikacyjnej najbardziej żywotne części miasta były ze sobą

organicznie powiązane: z Forum można było dotrzeć do term Stabiańskich, a i dalej, bo

do rejonu Amfiteatru i Wielkiej Palestry (Siłowni). Ulica osiągała nawet szerokość około

8,5 m. Odcinek przy Forum został najprawdopodobniej wybrukowany na nowo z

inicjatywy ostatnich w dziejach miasta edylów. Skrzyżowanie utworzone przez przecięcie

się ulicy Obfitości z ulicą Stabiańską zwane jest Holkoniuszowym. Na postumencie, obok

jednego z filarów stojącej tu poczwórnej bramy-łuku, wznosił się dawniej posąg

ukoronowanego wawrzynem M. Holkoniusza Rufusa, jednej z najważniejszych

pompejańskich osobistości epoki Augusta.

Nie opodal leży jego być może własności dom. Przy skrzyżowaniu znajduje się

prostokątna cysterna z wylewem rury ozdobionym reliefem z wyobrażeniem Concoidia

Augusta trzymającej róg obfitości, mylnie utożsamianej z personifikacją Obfitości, od

której ulica wzięła swą nazwę.

Dom Fauna (Casa del Fauno)

Ta wspaniała siedziba nieznanej z nazwiska rodziny arystokratycznej, odkryta około

1830 r. Jest ona najlepszą ilustracją tendencji łączenia w ówczesnej architekturze

staroitalskiej koncepcji domu skupionego wokół atrium z grecką koncepcją domostwa z

centralnym perystylem. Nadzwyczaj duże rozmiary rezydencji wskazują na poziom

statusu majątkowego najwyższych sfer rzymsko-italskich, osiągnięty przez nie tuż po

zwycięskim pochodzie oręża rzymskiego na Wschodzie.

Dom wzniesiony został etapami: część usytuowana wokół pierwszego perystylu pochodzi

z początku II w. p.n.e., zaś drugi perystyl, a zatem i definitywny układ całości, datuje się

na koniec II w. p.n.e.

Rezydencja obejmuje dwa łączące się ze sobą mieszkania o oddzielnych wejściach

usytuowanych na frontowej ścianie. Do mieszkania głównego wchodziło się przez

przedsionek z urządzonym w nim laiańum w kształcie świątynki z korynckimi

kolumienkami. W ten sposób trafiano wprost do ogromnego atrium z różnokolorowymi

rombami i z umieszczoną pośrodku brązową statuetką tańczącego fauna, od którego

dom ten wziął swą nazwę. Wzdłuż dłuższych boków atrium ciągną się liczne komnaty

oraz dwie skrzydłowe alae, zgodnie z tradycyjnym schematem domu etrusko-italskiego.

Drugie mieszkanie posiada atrium tetiastylum z pomieszczeniami gospodarczymi. Do

pierwszego perystylu przechodziło się przez jedno z dwóch trikliniów głównego

mieszkania. Jego jońskie kolumny tufowe, powleczone stiukiem, dźwigały jońskie

belkowanie z doryckim fryzem.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: