Organizacja i funkcjonowanie policji - praca licencjacka.doc

UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH

WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI

NIESTACJONARNE STUDIA ADMINISTRACYJNE I STOPNIA

ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE POLICJI

AGNIESZKA KWIATEK

NUMER ALBUMU: 223774

ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE POLICJI

PRACA LICENCJACKA

NAPISANA POD KIERUNKIEM

DR MARCINA JANIKA

KATOWICE 2008

Spis treści

Wstęp…………………………………………………………………………...............4

Rozdział 1. Ewolucja policyjnej funkcji administracji…………………...…………6
1.1. Geneza pojęcia „policja”………………………………………………………….6
1.2. Nauka policji we Francji……………………………………………...…………10
1.3. Pojęcie policji administracyjnej w ujęciu doktryny okresu
międzywojennego…………………………………………………………………..…12

1.4. Miejsce policji administracyjnej w strukturze pojęciowej doktryny prawa administracyjnego okresu PRL – u………………………………………………….15 1.5. Policja a reglamentacja………………………………………………………….25

Rozdział 2. Organy wykonujące funkcję policyjną..........…………………………..33 2.1. Systematyka organów pełniących funkcję policji administracyjnej………….33 2.1.1. Straże gminne (miejskie)………………………………………………………34 2.1.2. Podmioty prywatne (przedsiębiorcy), wewnętrzne służby ochrony oraz służby porządkowe organizatora imprezy masowej………………………………..38 2.1.3. Straż Ochrony Kolei……………………………………………………...……40 2.1.4. Straż Marszałkowska………………………………………………..………...42 2.1.5. Państwowa Inspekcja Pracy…………………………………………………..42 2.1.6. Inspekcja Handlowa……………………………………………...……………45 2.1.7. Państwowa Inspekcja Sanitarna………………………………………...……47 2.2. Funkcja wojewody i starosty w sferze ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego……………………………………………………………………………50 2.2.1. Wojewoda jako zwierzchnik administracji zespolonej w województwie…...51 2.2.2. Funkcja starosty w sferze ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego………………………………………………………………………….....55 2.3. Straż Graniczna……………………………………………………………...…..59 2.4. Policja państwowa……………………………………………………………….65

Rozdział 3. Organizacja Policji……………………………………………………...69 3.1. Policja jako organ administracji o kompetencjach szczególnych……………..69 3.2. Policja w strukturze administracji rządowej w województwie……………….72

3.3. Policja a samorząd terytorialny……………………………………………..….74

3.4. Zarys prawnych form działania Policji……………………………………...…76

3.5. Schemat organizacyjny Policji………………………………………………….80 Podsumowanie…………………………………………………………………….….83 Bibliografia………………………………………...………………………………….85 Spis załączników……………………………………………………...………………89

Wstęp

Zagadnienie policji i jej funkcjonowania stanowi jeden z najważniejszych przedmiotów zainteresowania w państwie. Organy pełniące funkcję policyjną mają za zadanie służbę społeczeństwu poprzez ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego. W systemie tych jednostek znajdują się zarówno formacje uzbrojone, zorganizowane w sposób wojskowy (na przykład Policja, Straż Graniczna), jak również wyspecjalizowane organy cywilne administracji publicznej (na przykład inspekcje). Wśród policji administracyjnych znajdziemy także inne podmioty, działające na podstawie odrębnych ustaw. Mogą to być na przykład służby porządkowe organizatora imprezy masowej. Mimo to, Policja pozostaje nadal jedną z najważniejszych instytucji społecznych i pełni szczególną rolę w państwie.

Niniejsze opracowanie obejmuje organizację i funkcjonowanie organów o charakterze

policyjnym, ze szczególnym wyróżnieniem Policji.

Rozdział pierwszy przedstawia genezę pojęcia „policja” i jego rozwój od czasów starożytnych aż do powstania nauki policji we Francji. Opisuje również miejsce policji administracyjnej w strukturze pojęciowej okresu międzywojennego, a następnie PRL-u. W tym rozdziale omówiono też działania policji, które mogą prowadzić do reglamentacji praw i wolności człowieka i obywatela.

Rozdział drugi przedstawia systematykę organów pełniących funkcję policji administracyjnej, omówione zostały przykładowe podmioty, między innymi straże gminne (miejskie), podmioty prywatne i niektóre inspekcje (na przykład Państwowa Inspekcja Pracy czy Inspekcja Handlowa). Następnie opisano funkcję wojewody i starosty w sferze ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Skupiono się również na funkcjonowaniu Straży Granicznej i Policji państwowej.

Rozdział trzeci został w całości poświęcony Policji. Opisuje on jej organizację, wyjaśnia, dlaczego kompetencje Policji mają charakter szczególny, a także wskazuje miejsce Policji w strukturze administracji rządowej w województwie i administracji samorządowej. Rozdział ten traktuje również o prawnych formach działania Policji. Na końcu przedstawiono schemat organizacyjny Policji.

Pracę otwiera wstęp, zamyka podsumowanie wraz z wnioskami końcowymi.

W podsumowaniu przedstawiono wnioski, jakie wynikają z omówienia powyższych

zagadnień. Ponadto praca zawiera wykaz pozycji bibliograficznych i załączniki

Serdecznie dziękuję
dr Marcinowi Janikowi
za pomoc w napisaniu pracy
oraz okazaną życzliwoś

ROZDZIAŁ 1

Ewolucja policyjnej funkcji administracji

1.1. Geneza pojęcia „policja”

Pod pojęciem „policja” rozumie się działalność administracyjną, a także korpus zorganizowany w sposób wojskowy. Termin „policja” po raz pierwszy pojawił się w starożytności, w postaci greckiego słowa „politeia”, które określało ustrój państwa ateńskiego i formy rządzenia, czyli niemal całą regulację życia państwowego. Tak rozumieli je zarówno Ksenofont, jak i Arystoteles1. Politeia miała gwarantować jednostkom dobre - jak na czasy starożytne - warunki życia obywatelskiego. Mimo tego, że starożytne państwa greckie charakteryzowały się silną władzą, to jednostki były samodzielne, a samodzielność ta wyrażała się poprzez obywatelstwo. Wprawdzie wolność obywatelska nie został ujęta wprost (nie była prawnie ustanowiona) i zawsze spoglądano na nią przez pryzmat państwa, ale można to umotywować pierwszeństwem wzglądu na całe społeczeństwo, w którym to jednostki dostosowywały się do organizacji życia państwowego.

Ten ideał był niejednokrotnie przywoływany w źle zorganizowanych państwach średniowiecznych, gdzie niejednolita władza została rozdarta pomiędzy dwa stany (dualizm) i w dużym stopniu zależała od kościoła. Pojęcie władzy państwowej oznaczało wówczas prawo przeniesione na oznaczoną osobę, ilość uprawnień (tzw. praw zwierzchniczych), jakie posiadał panujący, aby móc wypełniać zadania państwowe. Z kolei kościół uzależniał od siebie władzę państwa, niszczył jego jedność. Większość zadań państwowych, takich jak na przykład szkolnictwo czy opieka nad ubogimi, wykonywał właśnie kościół, podczas gdy państwo miało wyłącznie utrzymywać porządek prawny i ochraniać jednostki przed niebezpieczeństwami zewnętrznymi.

Taki stan rzeczy wynikał zarówno z rozbicia stanowego, jak i z zależności władzy państw średniowiecznych od kościoła. Jeśli idzie o zadania państwa co do bezpieczeństwa wewnętrznego, koncentrowały się one na ochronie obywateli przed rozbójnikami panoszącymi się na drogach publicznych. Pomimo tego szczupłego zakresu zadań, państwa średniowieczne starały się dbać o porządek.

Początkowo zapewnienie bezpieczeństwa i porządku należało do miast, a następnie przerodziło się w obowiązek państwa. Określając te czynności, używano słowa „politesse”, pochodzącego od „polir” - dobrze urządzać, porządkować.

W XIV wieku zaczęły się zmiany wewnętrzne państw, również w odniesieniu do kościoła. We Francji rozwinął się ruch mający na celu umocnienie władzy państwowej, poszerzył się katalog zadań państwa. Równocześnie pojawił się wyraz „politia” („policite”, „police”), oznaczający działalność państwa, która dążyć miała do realizacji porządku, bezpieczeństwa i dobrobytu.

Wieki XIV i XV to czas wzmacniania się władzy państwowej – zmieniły się zapatrywania na cele i zadania państwa, które wreszcie zaczęło działać w tym kierunku. W XV wieku słowo „politia” przywędrowało z Francji do Niemiec, zawierało już wtedy element wzmocnienia władzy państwowej, a panujący wykorzystywali wszelkie możliwości, aby łamać stany i utwierdzać swoją pozycję. W wyniku zainteresowania kulturą starożytną, między innymi dziełami Arystotelesa i Platona, ale także pod wpływem kościoła i prawa natury, uregulowane zostały przez naukę prawa i obowiązki panujących. Ich zwierzchnicze prawa ulegały rozszerzaniu, w związku z tym nie przywiązywano już tak dużej wagi do praw dobrze

nabytych, chociaż jeszcze je uznawano. Jednocześnie zwiększył się treściowo zakres terminu „politia”(ius politiae) – oznaczał teraz bezpieczeństwo, porządek publiczny, dobrobyt, które stały się celem państwowym, wykonywanym przez panującego.

Zwierzchnik państwa posiadał tak zwane „ius eminens” - uprawnienie, które mógł

wykorzystywać w przypadkach wyższej konieczności, realizując zadania państwowe,

w interesie dobra obywateli (jako ogółu). W istocie odpowiadało ono przymusowi administracyjnemu. Działalność władzy państwowej podzielona została na sprawy sądowe, w których orzekały sądy, oraz sprawy policyjne. Szczególny charakter ius eminens polegał na tym, że panujący mógł w każdej chwili zamienić sprawę sądową na policyjną, stosując to uprawnienie. Władca zatem był zdolny uczynić właściwie wszystko, co – jego zdaniem – przyczyniłoby się do osiągnięcia dobrobytu swoich poddanych. Warto zaznaczyć, że owa „dbałość” o dobrobyt rozciągnęła się od początku XIV wieku również na sferę religijną, co spowodowało, iż zaczął się tworzyć nowy rodzaj państwa.

Znaczny wzrost znaczenia ius politiae spowodował, że zainteresowała się nim szkoła

prawa naturalnego, która dała mu podstawy teoretyczne i spowodowała, że absolutyzm

i państwo policyjne stały się terminami uzasadnionymi naukowo2.

Wykorzystywali to zresztą panujący, ograniczając swobody ludności niemal w każdej dziedzinie życia. Państwo przejęło z powrotem swoje zadania, zagarnięte uprzednio przez kościół, pogrążony teraz w problemach związanych z reformacją.

To dało podstawy do stworzenia tak zwanego państwa policyjnego (jego

teoretyczną podstawę stanowiło dzieło Jana Bodina „Sześć ksiąg o rzeczypospolitej”,

a także wywody Hugo de Groot, zwanego Grotiusem). Istotny element państwa w tym systemie stanowiła przede wszystkim silna władza panującego (a więc konieczna była władza absolutna), a także bezwarunkowe posłuszeństwo poddanych. Dzięki temu możliwe było osiągnięcie pokoju, dobrobytu (dobra powszechnego) i szczęśliwości poddanych. Szczęśliwość ogólna niejako „na rozkaz”, była głównym celem ideologii państwa policyjnego. Władcy ograniczali sferę wolności jednostek w sposób bardzo drobiazgowy, prawo było zmienne (bowiem każde oświadczenie woli panującego mogło stać się prawem), poddani nie mieli praw, a jedynie obowiązki. W znikomym stopniu jednostka posiadała ochronę prawną – w osobie fiskusa, czyli podmiotu reprezentującego prawa majątkowe państwa. Fiskusa można było pociągnąć do odpowiedzialności za naruszenie przez organy publiczne praw dobrze nabytych, a podlegał on prawu prywatnemu. Jeśli okazało się, że prawa dobrze nabyte zostały faktycznie naruszone, jednostce przysługiwało odszkodowanie. Okazuje się jednak, że wadliwego aktu administracyjnego nie korygowało się. Warto dodać, że ów fiskus nie występował w ogóle we Francji, w której państwo będące prywatnym podmiotem oddzielono w ogóle od zakresu sądownictwa powszechnego.

W systemie policyjnym wyklarowało się już pojęcie władzy suwerennej. Władcy opierali się na ius politiae, stanowiącej generalną legitymację do tworzenia „szczęśliwego” państwa, w którym panował porządek publiczny i dobrobyt.

Można stwierdzić, że dzięki ius politiae wykreowała się władza absolutna.

Charakterystyczną cechą monarchii absolutnej było skupienie w rękach monarchy pełni władzy, jak również utożsamienie osoby panującego z najwyższym organem państwa. Monarcha był równocześnie ustawodawcą, wykonawcą praw oraz sędzią – wyrażało się to w stwierdzeniu Ludwika XIV „państwo – to ja”. Należy dodać, że aparat administracyjny, który podlegał rządzącemu, odgrywał bardzo dużą rolę w sprawowaniu przez niego władzy – dobrze zorganizowana administracja, opierająca się między innymi na zasadach biurokratyzmu i centralizmu, gwarantowała stabilizację, bezpieczeństwo i porządek w państwie.

Administracja państwa absolutnego szczególnie rozwinęła się za panowania Ludwika XIV, którego władza od końca XV wieku była coraz silniejsza. Na początku XVI wieku opracowano teoretyczne podstawy dla absolutyzmu monarszego. Przede wszystkim przyczynili się to tego:

− Jan Bodin – w dziele „Sześć ksiąg o rzeczypospolitej” (1576);

− kardynał Armand du Plessis de Richelieu, pierwszy minister na dworze Ludwika

XIII, twórca „Testamentu politycznego” (1688);

− a także sam król Ludwik XIV, który był autorem „Rozważań nad rzemiosłem

królewskim”3.

Wszyscy wyżej wymienieni opowiadali się za pełnią władzy panującego, niczym nie

skrępowanej.

U schyłku francuskiego absolutyzmu można było zaobserwować pewnego rodzaju decentralizację w administracji, częściowo miała na ten fakt wpływ opinia publiczna. W 1787 roku, w wyniku edyktu wydanego przez Ludwika XVI, powstała administracja prowincjonalna, która reglamentowała uprawnienia intendentów na rzecz zgromadzeń lokalnych (owi intendenci objęli funkcje królewskich komisarzy przy tych zgromadzeniach). Członkowie zgromadzeń pochodzili z wyboru, co sprawiło, że czynny udział w administracji mieli obywatele (dlatego na sesjach często dochodziło do konfliktów). Organami wykonawczymi i zarządzającymi były kolegialne komisje, które pracowały pomiędzy sesjami zgromadzeń. Jednocześnie pozostawiono dawny podział administracyjny państwa, co powodowało, że prowincje zaczęły się domagać swojej niezależności, żądając, aby Francja została przekształcona w federację.

W 1789 roku rozpoczęła się Wielka Rewolucja Francuska, niosąca za sobą nowe poglądy i sprzeciw władzy absolutnej. W wyniku rosnącej krytyki absolutyzmu próbowano dostosować tę formę władzy do istniejących warunków. W 1748 powstało dzieło Karola Monteskiusza „O duchu praw”, zawierające teorię trójpodziału władz. Spowodowało to powstanie absolutyzmu oświeconego, który rozwinął się w XVIII wieku między innymi w Prusach, Austrii, Rosji i państwach skandynawskich.

1 W. Kawka, Policja w ujęciu historycznym i współczesnym, Wilno 1939, str. 3.

2 W. Kawka, Policja w ujęciu historycznym i współczesnym, Wilno 1939, str. 11.

3 W dziele tym przedstawił przede wszystkim główną ideę swojego działania – uważał, że należy zespolić państwo w jeden organizm w sensie politycznym, gospodarczym i religijnym. Słynne powiedzenie Ludwika XIV ”Państwo – to ja” oznaczało utożsamienie jedności władzy w rękach monarchy, który jednak równocześnie czuł się za nie odpowiedzialny.
Ludwik XIV traktował prawo jako formę rozkazu. Był przekonany, że władza powinna troszczyć się w pierwszej kolejności o swoich poddanych, nie zaś o własne interesy. Jednocześnie głęboko ingerował niemal w każdą dziedzinę życia poddanych. Między innymi w tym celu stworzył policję, która miała zapewnić porządek oraz dyscyplinę w każdej sferze życia społecznego. Ominął on jednak Francję, stanowiącą jego kolebkę.

1.2. Nauka policji we Francji

W XVIII wieku klasycznym wzorem dla formowania aparatu administracyjnego państwa absolutnego była nauka policji (z niem. Polizeilehre, z fr. science de la police). Źródło nauki policji stanowiła niemiecka doktryna kameralistyczna, obejmująca wszak o wiele szerszy zbiór zagadnień (oprócz problemów administracyjnych interesowała się ona również finansami państwa i ekonomią polityczną). W dziełach z lat 1740 – 1749 Christian Wolff4 wyłożył istotę państwa policyjnego. Do wyodrębnienia się na przełomie XVII i XVIII wieku niemieckiej nauki policji przyczynili się w szczególności dwaj pisarze:

− Johann Heinrich von Justi w swoim dziele „Zasady nauki policji”5, traktującym o

roli policji w państwie jako pośrednika pomiędzy państwem a społeczeństwem;

− Joseph von Sonnenfels – twórca „Zasad nauki policji, handlu i finansów”6, wyróżnił

on cztery główne zadania państwa, jakimi są: polityka, policja, handel, finanse.

Pojęcie „policja” oznaczało wówczas zarówno ochronę bezpieczeństwa, porządku publicznego i spokoju (czyli sprawy dziś identyfikowane z policją), jak i sferę administracji wewnętrznej państwa – a zatem było synonimem słowa „administracja”. Niemiecka nauka policji stanowiła raczej obiekt rozważań teoretycznych, podczas gdy we Francji stworzono z niej rodzaj wzoru polityki administracyjnej.

Wiek XVIII przyniósł Francji zupełnie nowe prądy teoretyczne, których podstawą były dwa poprzednie stulecia. Myślą polityczną zaczęły się interesować wszystkie warstwy społeczeństwa, nie tylko literaci i uczeni. Tworzono nowe ideologie, odrzucając dawne teorie. W 1748 roku powstało dzieło Ch. Montesquieu „O duchu praw”, posiadające wartość szczególną, ponieważ wiele wniosło do ustroju państwa, w tym również administracji. Montesquieu stworzył „systematyzację ustrojów”, polegającą na zestawieniu dwóch kryteriów:

− natury rządu, będącej w istocie strukturą organizacyjną państwa, oraz

− zasadach rządu, a więc trybie działania państwa.

Swoją teorię wyłożył Montesquieu na przykładzie rządów monarchii angielskiej, która

– według niego – zapewniała rządy umiarkowane z poszanowaniem prawa.

Słynna teoria trójpodziału władzy polegała na podziale władzy na: władzę ustawodawczą, należącą do dwuizbowego parlamentu; władzę wykonawczą, należącą do króla; oraz władzę sądowniczą, należącą do niezawisłych sądów.

Poglądy zbliżone do Montesquieu głosili także Voltaire i D. Diderot. Natomiast przedstawicielem bardziej radykalnego frontu był J. J. Rousseau. Wszyscy ci twórcy analizowali ogólnie ustroje polityczne jeszcze przed wybuchem rewolucji w 1789 roku.

Francuska nauka policji skupiła się na faktycznym funkcjonowaniu administracji, między innymi na klasyfikacji i opracowaniu obowiązujących aktów normatywnych. Do rozwoju tego kierunku przyczynił się Nicolas Delamare, autor dzieła „Traktat o policji”, spisanego w latach 1705 – 17107, a wydanego w latach 1719 – 1722. Policysta ten przez wiele lat pracował w paryskiej policji, toteż jego dzieło miało charakter praktyczny, stanowiło rodzaj podręcznika. Miało ono między innymi wyznaczać kryteria, dzięki którym policja pracowałaby sprawnie i skutecznie. „Traktat o policji” mieścił w sobie dzieje policji, omówione zostały także wnikliwą analizę dziedzin, które według autora miały być poddane nadzorowi policyjnemu. Delamare, jak większość policystów, uważał, że policja ma uszczęśliwiać poddanych - a więc dobro poszczególnych jednostek miało się wiązać z interesem państwa. Stąd krąg działań policji stał się bardzo szeroki. Zadania policji według Delamare'a to między innymi:

− walka ze zbytkiem;

− zapobieganie epidemiom,

− ochrona przeciwpożarowa,

− rozwój szpitalnictwa i służby medycznej,

− nadzór budowlany,

− zapobieganie i walka z klęskami żywiołowymi,

− nadzór nad prowadzeniem gier hazardowych,

− zapewnienie bezpieczeństwa publicznego.

Oprócz powyższych zagadnień Delamare chciał zawrzeć w swoim dziele również rozważania o policji ogniowej i budowlanej. Planował także rozwinąć w dalszej części podręcznika (w jego kolejnych tomach) zagadnienia związane z bezpieczeństwem, walką z żebractwem czy kwestią dobroczynności, ale plany te przerwała jego śmierć.

Poglądy Delamare'a zostały przedstawione w „Traktacie o policji” w formie wykładu, a jego celem było informowanie o policji. Było to dzieło całkowicie niezależne od niemieckiej nauki policji.

Wśród innych policystów francuskich można wskazać również mniej znanego Jacoba – Nicolasa Moreau, inicjatora akcji porządkowania dokumentów prawa publicznego (czyli także prawa policji). Akcja porządkowania dokumentów prawa publicznego w 1762 roku przyczyniła się do jego unifikacji w końcu XIX wieku.

Warto również zwrócić uwagę na dzieło „Traktat o prawach”8 autorstwa Jeana Domata,

jednego z prekursorów nauki o policji budowlanej.

4 Wolff wyodrębnił naukę o policji w osobną dziedzinę. Jego wielotomowe dzieło Ius naturae et gentium methodo scientifico pertractatum zmierzało do stworzenia państwa dobrobytu, w którym funkcja monarchy i podporządkowanego mu aparatu administracyjnego miała się sprowadzać do sprawowania opieki nad całym społeczeństwem. Ta „opiekuńczość” zapewniała dobrobyt, szczęście i bezpieczeństwo narodu. Wolff podzielił policję na policję dobrobytu (która miała troszczyć się o sprawy „ogólne”, na przykład warunki bytowe społeczeństwa, zdrowie czy edukację) i policję bezpieczeństwa (która miała być ściśle związana z wymiarem sprawiedliwości).
T. Maciejewski, Historia administracji, Wyd. CH Beck, Warszawa 2002, str. 132.

5 Dzieło zostało wydane w 1756 roku. Justi twierdził, że policja nie jest wyłącznym narzędziem władzy absolutnej. Według niego policja miała być pośrednikiem pomiędzy społeczeństwem i państwem, co sprawiało, że nie mogła ona używać środków przymusu (bo istniała przecież po to, aby zapewnić ludności bezpieczeństwo publiczne i doprowadzać do rozwoju gospodarki). Poprzez „Zasady nauki Policji” Justi skrytykował absolutystyczny model zarządzania państwem.

6 Napisana w latach 1765 – 1769 książka była podstawą wykładów uniwersyteckich (na niektórych uczelniach nawet do połowy XIX wieku). Łączyła ona w sobie tradycje katolicko – absolutystyczne, idee prawa natury i humanitaryzmu, a policja w tej teorii miała zapewnić przestrzeganie prawa i bezpieczeństwo publiczne.

7 T. Maciejewski, Historia administracji, Wyd. CH Beck, Warszawa 2002, str. 131

1.3. Pojęcie policji administracyjnej w ujęciu doktryny okresu

międzywojennego

W 1918 roku Polska po ponad stu latach niewoli odzyskała niepodległość. Panujący w kraju nieład był rezultatem między innymi niejednolitej struktury prawa w trzech państwach zaborczych, co wskazywało na konieczność ich jak najszybszego ujednolicenia. W filozofii prawa dominował wówczas tak zwany pozytywizm prawniczy, przejawiający się w postrzeganiu prawa jako norm postępowania. Przyjmowano, że treść norm była wyznaczana wyłącznie przez odpowiednie akty stanowienia lub też przez uznanie tych norm przez państwo (a więc treść aktów prawnych wyznaczały decyzje organów państwowych). Według teorii pozytywizmu prawniczego prawem można nazwać tylko taki zespół norm postępowania, który wynika z działania organów państwowych. Już wtedy zauważono, że realizacja tych norm musiała zostać poparta przymusem państwowym.

W dniu 5 grudnia 1918 wydano dekret o organizacji państwowej Milicji Ludowej9, co było rezultatem ujednolicania prawa w odzyskanych państwach zaborczych. Artykuł 1 tego dekretu głosił, że Milicję Ludową powołuje się „dla ochrony i zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa ludności miast i wsi oraz walki z wszelkimi przejawami bezładu społecznego, dla przeprowadzenia zarządzeń władz państwowych”10. Z kolei wydany w dniu 9 stycznia 1919 roku dekret o organizacji policji komunalnej11 stanowił, że wszystkie milicje samorządowe, miejskie i komunalne przemianowuje się na policję komunalną, która była podporządkowana Naczelnej Inspekcji Policji Komunalnej. Uregulowania tych dekretów odnosiły się jedynie do terenów byłego Królestwa Kongresowego12, podczas gdy pozostałe prowincje posiadały nadal oddzielne organizacje policyjne. Szukano zaś takich rozwiązań prawnych, które dotyczyłyby całej administracji. W tym celu 24 lipca 1919 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o Policji Państwowej13. Obejmowała ona jednak, podobnie jak dwa wyżej wspomniane dekrety, jednie tereny byłego Królestwa Kongresowego. Policja Państwowa, nazywana powszechnie „policją granatową”, jako organ wykonawczy władz państwowych, miała ochraniać bezpieczeństwo, spokój i porządek publiczny14. Na mocy ustawy, Policja Państwowa była jednolitym korpusem, zorganizowanym na wzór wojskowy, na którego czele stał Komendant Główny, podległy służbowo Ministrowi Spraw Wewnętrznych.

Komendanta Głównego mianował Naczelnik Państwa na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych. Komendant mógł wydawać przepisy, rozkazy lub regulaminy oraz zarządzał podległą mu Komendą Główną.

Jednostkami organizacyjnymi Policji Państwowej były:

− komendy okręgowe (od 1924 roku – komendy wojewódzkie);

− komendy powiatowe;

− komisariaty (w większych miastach);

− posterunki (w mniejszych miastach i na wsiach).

Utworzenie komisariatów i posterunków zgłaszał wojewoda, a wniosek jego zatwierdzany był przez Ministra Spraw Wewnętrznych w uzgodnieniu z Komendantem Głównym.

Jeśli idzie o uprawnienia Policji Państwowej:

− w sprawach ścigania i dochodzenia przestępstw była ona organem władz sądowych

i prokuratorskich;

− w zakresie przestępstw z oskarżenia prywatnego, na żądanie oskarżyciela Policja przyjmowała jego skargę (zabezpieczała również dowody”) oraz kierowała ją do sądu;

− w sprawach bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego, była podległa

władzom administracji ogólnej;

...