1.zmiana a rozwój
1.ciag zmian a nie zmiana pojedyncza
2.zmiany te tworza sekwencje uporzadkowana w czasie
3.mozna przewidzieć kolejny krok w tej sekwencji
4.zmiany prowadza do efektowwzględnie nieodwracalnych , trwałych zmian
2.Pojecie rozwoju wg W. Krajewskiego
(cechy zmiany o charakterze rozwojowym)
-Krajewski ujmuje pojecie rozwoju jako węższe znaczeniowo w stosunku do dwóch innych pojec: związku i ruchu i –definiuje rozwój jako „nieodwracalny spontaniczny,monotonicznyciag zmian”.
Cechy jakimi charakteryzuje się zmiana-aby można ja było uznac za rozwojowa:
1)zmiana powinna być względnie dlugotrwala
2)nie zmiana pojedyncza ,ale ciag zmian
3)ciag o charakterze jednokierunkowym,otwartym
4)ciag zmian musi tworzyć uporzadkowana w czasie sekwencje
5)ciag zmian dotyczy wewnętrznej struktury obiektu
6)zmiany układu sawzględnie nieodwracalne
7)kluczowe przyczyny zmian tkwia w samym zmieniającym się układzie-tzn.ze zmiany sa wywoływane wewnętrznie
8)czynniki zewnętrzne mogą natomiast zmiane podtrzymywać-np.przyspieszac albo opozniac ale nie mogą jej inicjować
3. Rodzaje zmian: zmiany ilosciowe, zmiany jakosciowe,
osiaganie standardów
-wyrozniamy zmiany ilościowe,jakościowe i osiąganie standartow
Zmiany ilościowe
-przyrost masy
- spadek liczby bledow
- skracanie czasu wykonywania zadania
-wzrost liczby slow w słowniku czynnym
Zmiany jakościowe
-przejscie od liczenia na palcach do liczenia w glowie
-przejscie od liczenia konkretnego do liczenia abstrakcyjnego
Osiąganie standartow(zadan rozwojowych)
-czynnosci lokomocyjne i manipulacyjne,osiągane przed 1 r .z
-gotowosc do szkoły w wieku 7 lat
-rozwiazanie kryzysu tozsamosci pod koniec adolescencji
4. Rodzaje zmian wg H. Bee: uniwersalne, wspólne
(pokoleniowe, kohortowe), indywidualne
1.uniwersalne:
-podlegaja im wszyscy ludzie w danej warstwie (grupie)wiekowej
-sa one zdeterrminownabilogicznymi procesami dojrzewania i jakoscia otoczenia fizycznego(srodowisko geograficzne)
2.wspolne:
-podlegaja im ludzie dzielący podobne doświadczenia i przezycia-wplyw środowiska i kultury
-ludzie tworzagrupe pokoleniowa(kohorta)
3.zmiany indywidualne
-dotycza pojedynczych osob
-sa efektem specyficznych zdarzeń życiowych
ZDARZEN NIEPUNKTUALNYCH-w sensie biologicznym –przyspieszone bądź opóźnione dojrzewanie, w sensie spoleczym –wymagania i oczekiwania innych ludzi
ZDARZEN O CHARAKTERZE TRAUMATYCZNYM
5. Pojecie pokolenia / kohorty
-zmiany uniwersalne związane z wiekiem(ułatwia wyjaśnianie podobieństw w funkcjonowaniu ludzi w danej warstwie wiekowej)
6.Rodzaje zmian wg K. Obuchowskiego: rozwojowe,
naturalne, neurotyczne i programowe
-rozwojowe-jednostka harmonijnie integruje trzy perspektywy czasowe realizując zadania znaczace zarówno osobiście jaki i spelniajace oczekiwania otoczenia
-naturalneineurotyczne-poddawanie się loswi lub nadmierne skupianie się na przeszlosci i niezauważanie lub odrzucanie wyzwan jakie niesie terazniejszosc
-programowe-nadmierne skupianie się na przyszłości i planowanie swojego zycia,a następnie konsekwentne realizowanie tego scenariusza
Zagadnienie nr 15 KONTEKSTUALNY MODEL UJMOWANIA ROZWOJU WG R. LERNERA
( WZAJEMNOŚĆ WPŁYWU OSOBA – OTOCZENIE)
Podejście kontekstualne wyrosło z podejścia oraganizmicznego.
Podstawowe założenie podejścia kontekstualnego dotyczy ujmowania jednostki w relacji do otoczenia i vice versa. Określając te relacje Lerner posługuje się terminem „dynamiczna interakcja”:
1. jednostka i otoczenie są zawsze zanurzone czy osadzone jedno w drugim,
2. kontekst jest zorganizowany na wielu poziomach, zmieniających się wraz z upływem czasu w sposób współzależny od siebie,
3. jednostka oddziałuje na kontekst, który także cały czas oddziałuje na nią,
4. jednostka odgrywa aktywną rolę w swym własnym rozwoju,
5. posiadane przez jednostkę właściwości mają znaczenie dla jej rozwoju tylko na mocy „wchodzenia w kontakt” z określonymi aspektami jej aktualnego kontekstu rozwoju,
6. określone właściwości rozwoju posiadają znaczenie dla jednostki tylko w świetle aktualnie posiadanych przez nią kompetencji, np. jej gotowości w jakimś obszarze.
Probabilistyczna epigeneza – dopasowanie się w czasie gotowości jednostki i gotowości kontekstu jej rozwoju.
Występuje konieczność analizowania relacji między obydwoma elementami, jednostką i środowiskiem.
· Rozwój człowieka w tym ujęciu jest rezultatem ciągłej interakcji miedzy jednostką a różnymi poziomami organizacji jej otoczenia fizycznego i społecznego (osobami, grupami, instytucjami). Wszystkie poziomy organizacji funkcjonowania człowieka stale się zmieniają, pozostają w ciągłym ruchu. Są to zmiany współzależne, zmiana w każdym subsystemie jest jednocześnie czynnikiem powodującym zmiany w innych subsystemach i rezultatem zmian w nich zachodzących.
Zagadnienie nr 16 POJĘCIE ZDOLNOŚCI ADAPTACYJNEJ I MOBILNOŚCI ADAPTACYJNEJ WG K. ŁASTOWSKIEGO
Zdolność adaptacyjna – zdolność do coraz lepszego przystosowywania się do stosunkowo stałych warunków środowiska.
Mobilność adaptacyjna – zdolność do przystosowywania się do ciągle zmieniających się warunków środowiska (ibidem).
o Łastowski proponuje, by wtedy gdy chodzi o przystosowanie się do warunków względnie stałych, bardzo wolno zmieniających się, uznać, że najbardziej postępowy jest ten gatunek, który przy danym poziomie zróżnicowania i integracji ma maksymalny zakres mobilności adaptacyjnej.
o W przypadku przystosowywania się do warunków zmieniających się szybko i w dużym zakresie, najbardziej postępowy jest gatunek o danym poziomie mobilności adaptacyjnej, który jest najbardziej zróżnicowany i zintegrowany (ibidem).
Zagadnienie nr 17 KRYTERIA WYŁANIANIA MODELI UJMOWANIA PRZEBIEGU ROZWOJU
Kryterium 1: założenia co do natury człowieka
Wg podejścia mechanistycznego przebieg zmiany rozwojowej związany jest z ujmowaniem zmiany jako determinowanej działaniem czynników zewnętrznych i polegającej na uczeniu się.
Wg podejścia organizmicznego – zmiana rozumiana jest jako stopniowe przekształcanie się całego układu, determinowane działaniem czynników wewnętrznych, w tym procesami biologicznego dojrzewania organizmu oraz zakresem i rodzajem aktywności podejmowanej przez jednostkę w jej otoczeniu.
Wg podejścia kontekstualnego – można dokonać podziału koncepcji rozwoju na trzy grypy:
1. źródłem zmian są czynniki zewnętrzne ( klasyczny behawioryzm i społeczne teorie uczenia się),
2. źródłem zmian są czynniki wewnętrzne (koncepcje psychodynamiczne i zaliczane do psychologii humanistycznej, również niektóre koncepcje poznawczo – rozwojowe),
3. źródłem zmian jest aktywność podmiotu, będąca rezultatem interakcji czynników zewnętrznych (stymulacji) i wewnętrznych (poziomu dojrzałości).
Podsumowanie założeń co do natury człowieka:
(1) umiejscowienie źródła zmian
(2) relacja między procesem uczenia się i dojrzewania oraz pogląd odnośnie do miejsca i roli aktywności własnej podmiotu w rozwoju
(3) typ związku miedzy częścią i całością
Kryterium 2: założenia co do charakteru zmiany
Dwa ujęcia:
1. Zmiana rozwojowa jako kumulacja doświadczenia indywidualnego (gromadzenia wiedzy, opanowywania kolejnych umiejętności). Nowe doświadczenia nakładane są na uprzednio zdobyte. Nie zmieniają ich jakości, ale mogą decydować o tym, w jakich sytuacjach te wcześniejsze doświadczenia będą przez jednostkę wykorzystywane.
2. Transformacja doświadczenia – każde nowe doświadczenie jest przez jednostkę zdobywane i rozpatrywane w kontekście doświadczenia już posiadanego.
Podejście organizmiczne - wcześniej opanowanie i uporządkowane doświadczenia tworzą całość i ta „stara” całość wchodzi w kontakt z nowymi doświadczeniami. Z jednej strony może to ułatwić uczenie się, a z drugiej spowodować zakłócenia w zdobywaniu nowych doświadczeń (może być konflikt z już posiadanymi doświadczeniami).
Taki konflikt może być rozwiązany:
a)przez odrzucenie nowego doświadczenia,
b)przez przyswojenie nowego i odrzucenie starego doświadczenia,
c) utworzenie nowej struktury składającej się zarówno z nowych jak i wcześniej opanowanych elementów – jest to zmiana o charakterze rozwojowym.
Konflikt między nowym i starym doświadczeniem – teoria dysonansu poznawczego (niezgodność miedzy dwoma elementami poznawczymi).
Rozwiązanie konfliktu – dysonansu za pomocą działań (wg Aronsona):
1. rezygnacja ze starego zachowania i przyjęcie nowego
2. utrzymanie starego zachowania, brak zmian w zachowaniu
3. uzasadnienie swojego dotychczasowego zachowania poprzez wprowadzenie nowego, dodatkowego argumentu albo modyfikację już istniejącego elementu poznawczego, uzasadniającego mimo wszystko konieczność danego zachowania – najbardziej prorozwojowe.
Kryterium 3: założenia co do przebiegu zmiany
Charakter sekwencji zmian rozwojowych – proces rozwoju jest płynny, ciągły, biegnący raz szybciej, raz wolniej, w tempie zależnym od wielkości i jakości stymulacji zewnętrznej, dający się podzielić na odmienne jakościowo etapy. Rozwój jako proces ciągły – zmiany o charakterze ilościowym.
Zmiany pozytywne utożsamiane z progresem:
Rozwój jako następstwo etapów – zmiany ilościowe osiągają pewien stan krytyczny i doprowadzają do zmian jakościowych.
1. Zmiany ilościowe (wg Millera) – zmiany wielkości, częstości i stopnia nasilenia.
2. Zmiany jakościowe – zmiany w budowie (strukturze) lub organizacji (funkcji), są nieodwracalne.
3. Zmiana, która nie zawsze ma charakter progresywny – osiągniecie stanu końcowego wiąże się z momentem przełomowym tzw. przestrajaniem się całego układu. Może wystąpić zakłócenie funkcjonowania rozwijającego się układu, ze spadkiem wydolności i efektywności w realizowaniu funkcji wewnętrznych (funkcja osobista zachowania) i zewnętrznych (funkcja społeczna zachowania).
Zagadnienie nr 18 WSKAŹNIKI FORMALNE ROZWOJU: RÓŻNICOWANIE, PORZĄDKOWANIE I INTEGRACJA WG H. SPENCERA
Spencer wymienia trzy prawa ewolucji: różnicowanie, integracja i porządkowanie. Te trzy prawa to kryteria postępu (progresu).
Różnicowanie – to inaczej wzrost różnorodności, pojawia się więcej elementów. Jest procesem pierwotnym, może zachodzić bez istnienia i funkcjonowania sprzężeń zwrotnych.
Integracja – proces tworzenia się nowych powiązań miedzy elementami o charakterze ujemnych sprzężeń zwrotnych (tylko takie zapewniają równowagę układu).
Te dwa procesy są ze sobą związane, z tym że integracja jest niemożliwa bez wcześniejszego stopnia zróżnicowania układu.
Porządkowanie – jest najmniej jasne pojęciowo.
Postęp jest możliwy gdy:
a) zwiększa się zróżnicowanie i stopień integracji układu,
b) zwiększa się stopień zróżnicowania, a integracja pozostaje na stałym poziomie.
Zagadnienie nr 19 WSKAŹNIKI TREŚCIOWE ROZWOJU
Kryteria treściowe – opisy stanów rzeczy, oczekiwane w wyniku odpowiednich przemian. Poszukuje się centralnej kategorii dla analizy zmian we wszystkich kolejnych okresach życia np. koncepcja psychospołecznego rozwoju ego E.H. Eriksona.
Często podstawowym kryterium, czy rozwój zachodzi i czy przebiega właściwie jest kryterium niezależności jednostki od środowiska w zaspokajaniu swoich potrzeb (np. koncepcja etapów rozwoju Havighursta, koncepcja Piageta oraz połączenie wskaźników formalnych i treściowych zaproponowanych przez Łastowskiego (patrz pojęcia z zagadnienia nr 16).
19. Wskaźniki treściowe rozwoju (obiektywne i subiektywne)
Wskaźniki treściowe obejmują wyróżnione obszary i rodzaje aktywności człowieka. Przyjmują opisy stanów rzeczy, oczekiwanych w wyniku odpowiednich przemian. Poszukuje się centralnej kategorii dla analizy zmian we wszystkich okresach życia. Przykładem może być
Zagadnienie nr 20 ZMIANA ROZWOJOWA JAKO KUMULACJA DOŚWIADCZENIA
Kumulacja inaczej gromadzenie doświadczenia – zgodna z modelem liniowym. Proces ciągły, płynny i charakterystyczny dla danej jednostki, zależny od jej układu nerwowego i temperamentu (patrz zagadnienie nr 17, kryterium 2).
20. Zmiana rozwojowa jako kumulacja doświadczenia
Zmianę jako kumulację doświadczenia ująć można jako gromadzenie wiedzy, nabywanie nowych umiejętności. Nowe doświadczenia pokrywają się z poprzednimi. Nie wpływają na ich jakość oraz strukturę tych doświadczeń ale mogą decydować o tym, jak i w jakich sytuacjach wcześniejsze doświadczenia będą przez jednostkę wykorzystywane. Nowe doświadczenie „ odkłada się” obok starego, wcześniej opanowanego.
Zagadnienie nr 21 ZMIANA ROZWOJOWA JAKO TRANSFORMACJA DOŚWIADCZENIA
Transformacja doświadczenia związana jest z modelem cykliczno – fazowym. Nowe doświadczenia mogą zmieniać wcześniej już zdobyte (patrz zagadnienie nr 17, kryterium 2).
21. Zmiana rozwojowa jako transformacja doświadczenia
Transformacja doświadczenia oznacza, że każde nowe doświadczenie jest przez jednostkę zdobywane i „rozpatrywane” w kontekście doświadczenia już posiadanego. Zgodnie z podejściem organizmicznym, wcześniej opanowane i odpowiednio uporządkowane doświadczenia tworzą jakąś całość i ta „stara”całość wchodzi w kontakt z nowymi doświadczeniami. Może to powodować wrażliwość w pewnych obszarach i ułatwiać uczenie się, poprzez ciągłą gotowość ale może być też przyczyną zakłóceń w zdobywaniu nowych doświadczeń szczególnie wtedy gdy wchodzą one w konflikt z już posiadanymi doświadczeniami.
29. Charakterystyka modelu cykliczno-fazowego rozwoju
- występuje relacja wzajemności, częśćó całość
-podstawowymi pojęciami jest transformacja doświadczenia i cykl rozwoju.
-można wyróżnić powtarzające się fazy rozwoju: 1.progresu, 2.plateau, 3.regresu, 3.kryzysu.
...
wannad