Nieredukowalna złożoność problem dla ewolucjonizmu darwinowskiego Michael Behe.pdf

Filozoficzne Aspekty Genezy

— 2005/2006, t. 2/3

http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=70

Michael J. Behe

Nieredukowalna złożoność:

problem dla ewolucjonizmu

darwinowskiego *

Zarys hipotezy inteligentnego projektu

W swoim doniosłym dziele O powstawaniu gatunków Darwin

zamierzał wyjaśnić to, czego nikomu nie udało się wytłumaczyć

wcześniej – jak dzięki prostym prawom przyrody powstała różnorod-

ność i złożoność świata ożywionego. Miała mu w tym pomóc, oczy-

wiście, teoria ewolucji na drodze doboru naturalnego. Krótko mówiąc,

Darwin zaobserwował, że u wszystkich gatunków występuje różno-

rodność. Niektóre osobniki danego gatunku są, na przykład, większe

od innych, niektóre szybsze, a jeszcze inne mają jaśniejsze ubar-

wienie. Wiedział on, że nie wszystkie narodzone organizmy przetrwa-

ły, aby się rozmnażać, po prostu dlatego, że nie było dla nich wystar-

czającej ilości pożywienia. Darwin rozumował więc, że przeżywają i

rozmnażają się te organizmy, którym przypadkowa zmiana dała prze-

wagę w walce o życie. Jeśli ta zmiana została odziedziczona, to cha-

rakterystyka gatunku mogła się z czasem zmienić; po długim okresie

mogły nastąpić duże zmiany.

Michael J. B EHE , „Irreducible Complexity: Obstacle to Darwinian Evolution”, w:

Michael R USE and William A. D EMBSKI (eds.), Debating Design: From Darwin to DNA ,

Cambridge University Press, Cambridge 2004, s. 352-370. Z języka angielskiego za zgodą

Autora przełożył Dariusz S AGAN . Recenzent: Grzegorz N OWAK , Zakład Biochemii UMCS,

Lublin.

Michael J. Behe, Nieredukowalna złożoność...

Była to elegancka idea i wielu ówczesnych uczonych szybko za-

uważyło, że może ona wyjaśnić wiele spraw dotyczących biologii.

Jednakże wciąż pozostawał ważny powód do powściągania sądów na

temat tego, czy owa idea faktycznie może wyjaśnić wszystkie aspekty

biologii: nie znano jeszcze fundamentu życia. W czasach Darwina

atomy i molekuły ciągle stanowiły tylko konstrukty teoretyczne – nie

było pewności, czy rzeczywiście istnieją. Wielu naukowców ery dar-

winowskiej uważało komórkę za zwykłą kulkę protoplazmy, za coś w

rodzaju kawałka mikroskopijnej galaretki. Darwin i jemu współcześni

nie znali złożonego molekularnego fundamentu życia.

W ciągu minionych stu lat naukowcy dowiedzieli się dużo więcej

o komórce, a także – zwłaszcza w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat –

wiele o molekularnych podstawach życia. Dzięki odkryciu spiralnej

struktury DNA, kodu genetycznego, złożonej, nieregularnej budowy

białek, a także wielu innym odkryciom, lepiej zrozumieliśmy skompli-

kowane struktury, które są niezbędne do utrzymania życia. Zobaczyli-

śmy, że komórkę napędzają mechanizmy – dosłownie, mechanizmy

utworzone z molekuł. W komórce znajdują się mechanizmy, dzięki

którym się ona porusza, mechanizmy zasilające transport składników

pokarmowych, jak również mechanizmy, dzięki którym się ona broni.

W świetle ogromnego postępu nauki, jaki poczyniła ona, odkąd

Darwin zaproponował swoją teorię, zasadne jest pytanie, czy nadal

stanowi ona dobre wyjaśnienie życia? W Darwin’s Black Box: The

Biochemical Challenge to Evolution 1 [Czarna skrzynka Darwina:

biochemiczne wyzwanie dla ewolucjonizmu] argumentowałem, że tak

nie jest. Główną trudność dla mechanizmów darwinowskich stanowi

to, że wiele systemów w komórce jest, jak je nazywam, „niere-

dukowalnie złożonych”. Definiuję układ nieredukowalnie złożony

jako pojedynczy system złożony z poszczególnych dobrze dopasowa-

nych, oddziałujących ze sobą części, które mają udział w pełnieniu

Michael J. B EHE , Darwin’s Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution , The

Free Press, New York 1996.

Filozoficzne Aspekty Genezy — 2005/2006, t. 2/3

podstawowej funkcji układu. Usunięcie jakiejkolwiek z tych części

powoduje, że system przestaje sprawnie funkcjonować. 2 Jako przykła-

du układu nieredukowalnie złożonego – wziętego z życia codziennego

– użyłem pułapki na myszy, którą można kupić w sklepie z artykułami

żelaznymi. Zazwyczaj pułapki takie mają liczne części: sprężynę,

drewnianą podstawę, młoteczek i inne. Jeśli usunie się jakąś część z

pułapki, to nie złapie ona myszy. Pozbawiona sprężyny, młoteczka

czy innych części, pułapka nie funkcjonuje choćby w połowie, ani na-

wet w ćwierci tak dobrze jak zwykle: mamy wtedy zepsutą pułapkę na

myszy, która w ogóle nie działa.

Z powodu, który podkreślał sam Darwin, systemy nieredukowalnie

złożone bardzo trudno wpasować w ramy darwinizmu. W O powsta-

waniu gatunków Darwin napisał, że „Jeśliby można było wykazać, że

istnieje jakikolwiek narząd złożony, który nie mógłby być utworzony

na drodze licznych, następujących po sobie, drobnych przekształceń –

teoria moja musiałaby absolutnie upaść. Wszelako takiego przykładu

nie znalazłem”. 3 Darwin podkreślał tu, że jego teoria jest graduali-

styczna. Dobór naturalny musiał udoskonalać systemy w małych

krokach przez długi czas, ponieważ jeśli układy te udoskonalałyby się

zbyt szybko lub w dużych krokach, to zaczęłoby to wyglądać tak, jak-

by owym procesem kierowało coś innego niż dobór naturalny. Trudno

jednak zrozumieć, jak takie urządzenie, jak pułapka na myszy, mogło

powstać stopniowo za pomocą czegoś zbliżonego do procesu darwi-

nowskiego. Sama sprężyna, na przykład, lub podstawa nie złapie my-

szy, a poprzez dodanie jakiegoś elementu do tej pierwszej niefunkcjo-

nalnej części także nie powstanie pułapka. Wygląda więc na to, że nie-

Por. Michael J. B EHE , „Reply to My Critics: A Response to Reviews Of Darwin’s

Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution ”, Biology and Philosophy 2001, vol.

16, s. 685-709.

Karol D ARWIN , O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o

utrzymaniu się doskonałych ras w walce o byt , z języka angielskiego przełożyli

Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, Ediciones Altaya Polska & DeAgostini Polska,

Warszawa 2001, s. 200.

Michael J. Behe, Nieredukowalna złożoność...

redukowalnie złożone układy biologiczne stanowią duży problem dla

ewolucjonizmu darwinowskiego.

Powstaje więc pytanie: czy w komórce są jakieś systemy niere-

dukowalnie złożone? Czy istnieją jakieś nieredukowalnie złożone me-

chanizmy molekularne? Tak, jest ich wiele. W Darwin’s Black Box

omawiałem kilka przykładów nieredukowalnie złożonych układów

biochemicznych: rzęskę eukariotyczną, transport międzykomórkowy i

wiele innych. Tutaj opiszę krótko tylko wić bakteryjną, 4 ponieważ ła-

two zobaczyć, że jej struktura stanowi trudność dla ewolucjonizmu

darwinowskiego (zobacz rys. 1). Wić można przyrównać do silnika

zaburtowego, używanego przez bakterie do pływania. Była to pierw-

sza prawdziwie obrotowa struktura, jaką odkryto w przyrodzie. Składa

się ona z długiego spiralnego ogona,który działa jak śruba; wirując

przesuwa się w płynie, dzięki czemu bakteria może się poruszać. Owa

śruba jest pośrednio przymocowana do wału napędowego przy po-

mocy czegoś, co nazywane jest obszarem haczykowatym, który działa

jak uniwersalne łącze. Wał napędowy jest przytwierdzony do silnika,

który zasila obroty za pomocą przepływu kwasu lub jonów sodu z ze-

wnątrz do wewnątrz komórki. Pracujący silnik zaburtowy musi być na

stałe umocowany na motorówce; podobnie, są białka, które działają

jak stator utrzymujący wić w jednym miejscu. Inne białka funkcjonują

jak tuleje umożliwiające wałowi napędowemu przenikanie przez

membranę bakteryjną. Badania wykazały, że do wytworzenia funkcjo-

nalnej wici w komórce potrzeba 30-40 białek. Około połowa z nich

składa się na ukończoną strukturę wici, a pozostałe są konieczne przy

jej konstruowaniu. Jeśli zabraknie niemal któregokolwiek z tych

białek – części, która działa jak śruba, wału napędowego, haka i tak

dalej – nie zostanie zbudowana funkcjonalna wić.

Jak w przypadku pułapki na myszy, trudno zrozumieć, w jaki spo-

sób przesiewający przypadkowe mutacje darwinowski, gradualistycz-

David J. D E R OSSIER , „The Turn of the Screw: The Bacterial Flagellar Motor”, Cell 1998,

vol. 93, s. 17-20; Lucy S HAPIRO , „The Bacterial Flagellum: From Genetic Network to Complex

Architecture”, Cell 1995, vol. 80, s. 525-527.

Filozoficzne Aspekty Genezy — 2005/2006, t. 2/3

ny proces doboru naturalnego mógł wytworzyć wić bakteryjną, ponie-

waż wymaganych jest wiele części, zanim zacznie ona funkcjonować.

Sam hak lub wał napędowy nie będą działać jak urządzenie napędza-

jące. Sytuacja wygląda faktycznie o wiele gorzej, niż się wydaje z tego

pobieżnego opisu. Jest tak z kilku powodów. Po pierwsze, z funkcjo-

nalną wicią połączony jest skomplikowany system kontrolny, który

mówi jej, kiedy ma rotować i kiedy przestać, a czasem, kiedy się od-

wrócić i obracać się w przeciwnym kierunku. Umożliwia to bakterii

poruszanie się w stronę odpowiedniego sygnału, jak i w stronę prze-

ciwną, zamiast w kierunku przypadkowym, co ułatwiałoby jej popły-

nięcie w niewłaściwym kierunku. Problem wyjaśnienia pochodzenia

wici nie ogranicza się zatem do niej samej, lecz obejmuje także

sprzęgnięty z nią system kontrolny.

Rys. 1. Wić bakteryjna. Reprodukowane z: D. V OET and J.G. V OET , Biochemistry , 2nd

edition, John Wiley & Sons, New York 1995, rys. 34-84, za zgodą Wydawnictwa Joh-

na Wileya i Donalda Voeta, którego przedstawiciele życzyli sobie, aby podkreślić, iż

„jest to bardziej artystyczna wizja niż zdjęcie czy rysunek rzeczywistej wici”.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: