Syn:

Kwiat lipowy,
Tiliae Inflorescentia - Kwiatostan lipy (nazwa według FP VI)

Roślina:

Tilia cordata (parifolia) - Lipa drobnollistna
Tilia piatyphyllos (gradifolia) - Lipa wielkolistn  

Rodzina:

Tiliaceae - lipowate

Opis surowca:

Surowiec stanowią całe, wysuszone kwiatostany lipy drobnolistnej i wielkolistnej, lub ich mieszanina. Surowiec zbiera się podczas kwitnienia i suszy w temperaturze nie wyższej niż 40 st.

Związki czynne:

Surowiec zawiera flawonoidy, głównie glikozydy kwercetyny, kemferolu i akacetyny, olejek eteryczny 0,05%, śluzy, garbniki, kwasy organiczne i sterole.

Działanie:

Diaphoreticum, sedativum. Kwiatostan lipy wykazuje działanie przeciwzapalne. Surowiec pobudza również wydzielanie potu. Działanie to polega przede wszystkim na zwiększeniu wrażliwości gruczołów potowych na bodźce dochodzące od nerwów współczulnych. Kwiat lipy ma też pewne działanie uspokajające. Mniejsze znaczenie dla stosowania tego surowca ma działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie niektórych narządów.
Wskazania: Kwiat lipy jest stosowany jako środek napotny w stanach gorączkowych oraz jako środek osłaniający w nieżytach dróg oddechowych. Znacznie rzadziej stosuje się go w przypadku nadpobudliwości nerwowej czy bezsenności.

Stanowiska:

Roślina występuje w całej Europie. W Polsce pospolita. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Wygląd zewnętrzny:

W skład surowca wchodzą kwiatostan (baldachokształtna wieszchotka) z podsadką i szypułką. Podsadka jest szerokolancetowata, całobrzega, siateczkowato uner

Roślina:

Polygonum hydropiper - Rdest ostrogorzki  

Rodzina:

Polygonaceae - rdestowate

Opis surowca:

Surowcem są pędy rdestu ostrogorzkiego zebrane w okresie kwitnienia ( czerwiec i lipiec ).

Związki czynne:

Zawiera związki flawonoidy: glikozydy kwercetyny - rutynozyd. Zawiera także garbniki hydrolizujące i katechinowe, kwasy fenolowe i olejek eteryczny, w którym występują aldehydy seskwiterpenowe o ostrym smaku i zapachu.

Działanie:

Haemostaticum, adstringens. Wyciągi z surowca posiadają właściwość hamowania niezbyt obfitych krwotoków wewnętrznych. Powodują nieznaczne podwyższenie krzepliwości krwi i obniżenie ciśnienia. Krwawienia z małych naczyń krwionośnych przewodu pokarmowego są hamowane poprzez powstanie trwałych połączeń garbników z białkami krwi. Rutynozyt zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych. Surowiec działa również przeciwkrwotocznie na macicę, ale znacznie słabiej niż wyciągi ze sporyszu.
Wyciągi z rdestu to dobry środek do hamowania zbyt długotrwałych i obfitych miesiączek.

Stanowiska:

Roślina występuje niemal na całej półkuli północnej. W Polsce dość pospolita na wilgotnych stanowiskach. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Wygląd zewnętrzny:

Łodyga jest walcowata, w odróżnieniu do Herba polygoni avicularis pusta w środku, podzielona na międzywęźla, czerwonawa, w węzłach występują przylistki zrastające się w tutkę. Liście są podłużnie lancetowate o zwężonej nasadzie, ostrym szczycie, krótkoogonkowe.
Kwiaty są drobne, białaworóżowe ,zebrane w kłosowate kwiatostany nie zróżnicowane na kielich i koronę. Okwiat jest 4-dzielny.
Zapachu brak, smak charakterystyczny, palącogorzki, przypominający smak pieprzu ziołowego.

Cechy anatomiczne:

W miękiszu kory i rdzenia obserwuje się gruzły, garbniki, skrobię. Liść ma budowę bifacjalną. W miękiszu tuż pod skórką zbiorniki wydzielnicze wypełnione żółtawą treścią. Szparki- rubiaceae lub Solanaceae.

Syn:

Bratki, Herba Jaceae

Roślina:

Viola arvensis - Fiołek polny
Viola tricolor - Fiołek trójbarwny  

Rodzina:

Violaceae - fiołkowate

Opis surowca:

Surowcem są kwitnące i ulistnione pędy fiołków zebrane w okresie kwitnienia.

Związki czynne:

Surowiec zawiera : flawonoidy (rutozyd i wiolutozyd), antocyjany - pochodne delfinidyny i peonidyny oraz saponiny i kartenoidy.

Działanie:

Diureticum, depurativum, vasotonicum, expectorans. Surowiec zwiększa ilość wydalanego moczu i wraz z nim ilość szkodliwych produktów przemiany materii. Jest to działanie ogólnie odtruwające. Rutozyd zawarty w surowcu wpływa korzystnie na przepuszczalność i elastyczność naczyń włosowatych. Ponadto poprawia on przebieg procesów oksydacyjnych i metabolicznych w organizmie. Zawarte w wyciągu z surowca saponiny drażnią błony śluzowe górnych dróg oddechowych, wzmagają produkcję śluzu i pobudzają odksztuszanie. Ziele jest stosowanie w chorobie wieńcowej oraz nadciśnieniu.
Większe dawki bratków mogą wywołać nieznaczne działanie napotne i przeczyszczające.

Stanowiska:

W Polsce roślina pospolicie występująca. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Wygląd zewnętrzny:

Łodyga jest okrągławokanciasta, słabo owłosiona, wewnątrz pusta. Liście - długoogonkowe, tępo ząbkowane, różnokształtne- jajowate lub lancetowate, przylistki dłuższe od ogonka liściowego. Kwiaty są najbardziej charakterystycznym elementem surowca. Są one pojedyncze, grzbieciste, długoszypułkowe i mają krótszy od korony 5-działkowy kielich o lancetowatych działkach, opatrzonych wyrostkami. Korona jest 5-płatkowa, płatki górne-fioletowe, boczne i dolny żółte, największy płatek dolny ma zielonawofioletową ostrogę. Pręcików 5, słupek górny.

Cechy anatomiczne:

Włoski stożkowate pokryte prążkowaną kutykulą. Komórki skórki też. Niektóre są większe od innych i wypełnione śluzem. Szparki typ solanaceae. We wszystkich organach występują gruzły.

Syn:

Flos Crataeg, Kwiat głogu, Crataegi Inflorescentia

Roślina:

Crataegus monogyna Jacq. - Głóg jednoszyjkowy
Crataegus laevigata (Poiret) D.C.(C.oxyacantha L.) - Głóg dwuszyjkowy
Crataegus sp.  

Rodzina:

Rosaceae - różowate

Opis surowca:

Surowiec stanowią całe lub pocięte, wysuszone gałązki kwiatostanów głogów wraz z towarzyszącymi 2-5 liśćmi. Surowiec musi zawierać nie niej niż 1,5% flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd. Kwiatostany zbiera się w początkowym okresie kwitnienia i szybko suszy.

Związki czynne:

Surowiec zawiera flawonoidy: glikozydy kemferolu i kwercetyny. Oprócz tego zidentyfikowano procyjanidynę, katechinę i epikatechinę. Występują także kwasy trójterpentynowe i polifenolowe oraz kumaryny.

Działanie:

Cardiacum, spasmolyticum, hipotonicum, sedativum. Kwiat głogu wykazuje działanie tonizujące na mięsień sercowy i nieznacznie zwiększa siłę jego skurczów. Za to działanie odpowiedzialne są zawarte w surowcu flawonoidy. Głóg działa również przeciwskurczowo na mięsnie gładkie jelit, macicy i naczyń krwionośnych, w tym naczyń wieńcowych serca oraz naczyń mózgowych. Rozszerzenie naczyń powoduje obniżenie ciśnienia krwi. Zaletą tego surowca jest długotrwałe i łagodne działanie. Surowiec czasami łączony jest z glikozydami nasercowymi. Daje to korzystny synergistyczny efekt. Wyciągi alkoholowe z surowca wykazują działanie uspokajające, są często stosowane w schorzeniach serca np.: w starczej niewydolności serca czy zaburzeniach przepływu wieńcowego.
Uwagi: Surowiec nie zalecany u dzieci poniżej 12 roku życia. Należy pamiętać, że wyciągi z surowca mogą nasilać działanie glikozydów nasercowych, środków rozszerzających naczynia i obniżających ciśnienie krwi.

Stanowiska:

Surowiec zbiera się ze stanu naturalnego.

Wygląd zewnętrzny:

W surowcu wyróżniają się białożółtawe, zebrane w baldachy kwiaty, częściowo w pąkach, częściowo rozwinięte, lub o odpadniętych płatkach. Kwiaty są obupłciowe, promieniste, 5-krotne, o średnicy 1 cm. Pręciki liczne z czerwonobrunatnymi pylnikami, słupki 2-3. Łodygi surowca są zdrewniałe, naprzemianlegle ulistnione. Liście ogonowe.
Zapach jest swoisty, smak gorzkawy.

Cechy anatomiczne:

Zawarte w surowcu liście mają budowę bifacjalną, z dwurzędowym miękiszem palisadowym. W komórkach tych widoczne są gruzły szczawian wapnia. Komórki skórki górnej są prostościenne. Na dolnej stronie liścia, pokrytej falistosciennymi komórkami znajdują się anomocytyczne aparaty szparkowe.
Płatki okryte są skórką o silnie brodawkowych, grubych komórkach z listewkowatymi wypustkami. W preparacie z surowca widać liczne, kuliste, eliptyczne bądź trójkątne ziarnka pyłku z delikatnie ziarnistą egzyną.

Syn:

Kwiat nieśmiertelnika, Flos Stoechados citrini, Kocanki

Roślina:

Helichrysum arenarium - Kocanki piaskowe  

Rodzina:

Asteraceae (Compositae) - astrowate (złożone)

Opis surowca:

Surowcem są kwiatosta...