3
Proza Marka Hłaski
· urodził się 14 stycznia 1934 roku w Warszawie,
· rozpoczął naukę w Liceum Administracyjno-Handlowym we Wrocławiu, później uczył się w Legnicy, wreszcie w Liceum Techniczno-Teatralnym w Warszawie. Nie udało mu się ukończyć szkoły.
· w 1954 roku uczestniczył w Zjeździe Młodych Pisarzy w Oborach. W roku 1955 objął dział prozy w "Po prostu". W roku 1957 rozpoczęła się realizacja filmu Ósmy dzień tygodnia. Na planie filmowym pisarz poznał niemiecką aktorkę, Sonię Ziemann, z którą po kilku latach się ożenił. W tym czasie trwała realizacja Pętli i Bazy ludzi umarłych, filmów powstających na kanwie jego twórczości,
· w roku 1958 otrzymał przyznaną pierwszy raz po wojnie Nagrodę Literacką Wydawców za rok 1957,
· duże zainteresowanie prasy i publiczności wywołał film Wojciecha Hasa Pętla, który na początku 1958 roku wszedł na ekrany kin
· sukcesy pozwoliły mu na wyjazd zagraniczny, 21 lutego 1958 roku odleciał do Paryża. Przez pierwsze miesiące pobytu we Francji mieszkał w siedzibie Instytutu, w Maisons-Laffitte,
· w kraju trwała nagonka na pisarza. Podróżował on w tym czasie po Europie: przebywał we Włoszech, Szwajcarii, Niemczech. W październiku roku 1958, w Berlinie Zachodnim, poprosił o azyl polityczny. W roku 1959 wyjechał do Izraela; ciągle starał się o powrót do kraju.
· w maju 1969 roku poleciał do Monachium, by tam szczegółowo omówić warunki kontraktu dotyczącego telewizyjnych adaptacji swoich opowiadań. Mieszkał w domu redaktora telewizji niemieckiej w Wiesbaden i tam 13 czerwca 1969 roku znaleziono go martwego. Śmierć nastąpiła na skutek zapaści spowodowanej przez alkohol w połączeniu ze środkami nasennymi.
Twórczość (pierwsze wydania):
Sonata marymoncka.1982
Pierwszy krok w chmurach. 1956
Cmentarze; Następny do raju. 1958
Opowiadania. Paryż: Instytut Literacki 1963
Wszyscy byli odwróceni. Brudne czyny. 1964
Nawrócony w Jaffie; Opowiem wam o Esther. 1966
Piękni dwudziestoletni. 1966
Sowa, córka piekarza. 1968
Opowiadania. 1976
Utwory wybrane. T.1-6.1980-1981
Namiętności. 1982
Utwory wybrane. T.1-4. 1985
Palcie ryż każdego dnia. 1983
Dzieła zebrane. T. 1-7. 1993-1994
Listy Marka Hłaski. 1994
Motywy podejmowane przez Hłaskę:
· walka dobra ze złem (bohaterowie niewinni i niosący zło),
· miłość – a właściwie klęska miłości, która nie może być dobra i prawdziwa,
· kobieta – najczęściej u Hłaski – demon zła i fałszu,
· wątek izraelski, (W dzień śmierci jego, Wszyscy byli odwróceni, Drugie zabicie psa, Nawrócony w Jaffie)
· wieczne poszukiwanie prawdy w opozycji wobec fałszu świata.
Mity pokolenia (u Hłasko i hłaskoidów):
· mit odrębności, nieszczęścia, erotyczny, lumpen – proletariusza.
Język prozy:
· zwrot ku potoczności,
· elementy języka ulicy,
· gwara środowiskowa,
· słownictwo pijackie,
· pokazanie sztuczności oficjalnego języka,
Przestrzeń w prozie po 56:
· realia codziennej egzystencji Polaków lat 50,
· obrazy ulic, mieszkań, zakładów pracy, knajp, przedmieść,
· mroczne barwy opisywanego świata prowadzące do ciemnej i pesymistycznej wizji,
· podkreślenie brzydoty i nędzy,
· często pada deszcz,
· kontrast między rzeczywistością nędzy bytowania a marzeniami o lepszym świecie.
Nowatorstwo i popularność prozy Hłaski wynikają z treści i formy utworów. Dotąd literatura socrealizmu zarzucała czytelników wspaniałym krajobrazem fabryk, gmachów, przodowników pracy i kobiet na traktorach. Baśń socrealizmu ulega u Hłaski zupełnemu odkształceniu. Oto obserwujemy margines społeczny, prymitywizm, alkoholizm, prostytucję, życie robociarzy. Hłasko nie tylko ujawnia, że takie rzeczy istnieją, ale także analizuje je jako zjawiska psychologiczne i społeczne. Był to temat nowy i niebezpieczny. Nie stracił na swojej aktualności, bo dotyczy uniwersalnych prawd, tematów zawsze najbardziej interesujących takich, jak miłość, zdrada, zbrodnia.
Kompozycja utworów prozatorskich Hłaski jest prosta, prawie bez komentarza odautorskiego. Często budowa opowiadań opiera się o kontrast dobro-zło, prawda-fałsz itp. Hłasko podobny jest w swojej technice do pisarstwa Hemingwaya, czasem akcja i postacie przypominają western. Dość duże napięcie emocjonalne, żywa akcja wzbudzają ciekawość odbiorcy, który ma za zadanie sam wyciągnąć wnioski.
Dzięki tej prozie w naszej literaturze pokazano beznadziejność życia w PRL-u, otępienie społeczeństwa, pustkę ideologii, nędzę zarówno materialną, jak i moralną. To przede wszystkim manifestacja pogardy dla konwencji socrealizmu, bunt przeciw świetlanej rzeczywistości socrealistycznej, zapowiedź nowej literatury wyzwolonej z kłamstwa i obłudy, walka ze zniewoleniem człowieka z beznadziejnością życia, z szarzyzną.
Opowiadanie o „zgwałconej niewinności”. Ludzie, którzy się kochają, pragną aktu miłosnego jako uświęcenia uczucia. To ma być ten „pierwszy krok w chmurach”, do którego się przygotowują, na który czekają i którego się trochę lękają. Gdy dochodzi do próby wędrówki w chmury – zostają brutalnie sprowadzeni na ziemię przez grupę tępych i spaczonych przez życie prymitywnych, pijaczkowatych mężczyzn. Panowie ci, z braku rozrywki decydują się przeszkadzać młodym – przerywają ich miłość, nie szczędząc brutalnych szyderstw i słów. Niszczą to, co miało być piękne i wzniosłe. Zakochani prawdopodobnie już nigdy nie będą zakochani i szczęśliwi.
„Piękni dwudziestoletni” to autobiografia Hłaski napisana na trzy lata przed tajemniczą śmiercią autora. Jest to pozycja, w której autor jawi się jednym z bohaterów, o jakich pisał – prześladowany widmem beznadziejności, człowiek skrzywdzony, niezrozumiany, bez pretensji do naprawiania świata.
Hłasko z początku był pisarzem hołubionym przez czytelników i socjalistyczne władze. Zauważono jednak, że postawa życiowa autora – hulaszcze usposobienie, wybuchowość i nieobliczalność – w połączeniu z jego pesymistycznym i krytycznym nastawieniem zarówno do świata, jak i polskich realiów polityczno-społecznych, czynią go realnym zagrożeniem dla Władzy. Dwudziestoczteroletni Hłasko ucieka w pięćdziesiątym szóstym roku z kraju i wraca do niego dopiero po śmierci (1969) w latach siedemdziesiątych.
Książka zawiera zapis życia Hłaski, wszystkich jego pasji – od alkoholu, kobiet, kina, poprzez samochody, literaturę, sport, aż po, a może przede wszystkim – obsesyjną potrzebę bycia kochanym.
Książka składa się z siedmiu rozdziałów, w których Hłasko przedstawia z dozą czarnego humoru swoje dzieje. Znajdziemy tutaj historię młodego chłopca i jego krótkiej edukacji, pracę w charakterze pomocnika kierowcy w firmie przewozowej, krótkie i burzliwe dzieje reporterskich losów, a przede wszystkim zapis brawurowych wypadków, zrywów szału, a także historię kształtowania się legendy autora i tak charakterystycznych dla niego „zmyśleń autentycznych”, jakich pełna była legenda o nim, a kto wie, może właśnie tak wyglądało jego życie? Znaleźć tutaj można także poradnik dla polskiego emigranta na Zachodzie co do sposobów zapewniających przeżycie – sutenerstwo, choroba psychiczna, więzienie, zaciszny kącik u boku zamożnej kobiety, a także uczciwa praca, w której Hłasko nie pokładał zbyt wielkiej nadziei. Po lekturze książki oczywistym stanie się, dlaczego postać pisarza budziła tak wielkie kontrowersje. Był to człowiek-symbol, heros tragiczny, skazany na klęskę od samego początku – łączył skrajne pierwiastki ludzkiej natury – gorycz, złość z miłością i wrażliwością.
W Ósmym dniu tygodnia każdy w coś wierzy, każdy trzyma się jakiegoś marzenia, każdy potrzebuje "mieć coś tylko dla siebie". Agnieszka i jej chłopiec Pietrek szukają jakiegoś miejsca tylko dla siebie, gdzie mogliby poczynić ten "pierwszy krok w chmurach"; kilku zaledwie zamkniętych metrów muru, gdzie mogliby czuć się bezpiecznie, mogliby być dla siebie ten pierwszy raz.
Na powojennej płaszczyźnie tła wyłaniające się z zawieruchy dziejów sylwetki "młodego pokolenia", ludzi, którzy mają coś zmienić, uczynić świat lepszym. Nie mają jednak ani szans, ani siły, by tego dokonać.
Tak charakterystyczne dla Hłaski przekonanie o bezsensie, fatalnej niemożności zmiany, której jednostka nie jest w stanie przełamać, przejawia się tutaj szczególnie mocno. Na pierwszym planie jest miłość i pragnienia, jakie towarzyszą młodym, idealizującym świat bohaterom. Wszystko jednak jest przeciwko nawet nie tyle nim samym, ale przeciwko miłości.
Pętla
Kuba, bohater opowiadania, to alkoholik, który postanowił zerwać z nałogiem, pragnie mu w tym pomóc jego dziewczyna Krystyna. Decyzja Kuby staje się sensacją w gronie jego przyjaciół i znajomych, ciągle dzwonią i gratulują mu postanowienia. Kuba czuje się osaczony, znów zaczyna pić, wdaje się w awantury, odnaleziony przez Krystynę opowiada jej o całym zdarzeniu i obiecuje ostateczne zerwanie z alkoholem. W domu jednak znów nachodzą go wątpliwości, znów zaczynają dzwonić znajomi, tym razem z wyrzutami. Odnalazłszy butelkę wódki Kuba pije z powrotem, wpada w stan deliryczny, ma obsesję samobójczą, którą usilnie stara się zwalczyć; na dźwięk dzwonka u drzwi, myśląc, że to znowu znajomi zaczynają go nachodzić, wiesza się; nie pamiętał, że to przyszła właśnie Krystyna, umówiona z nim do lekarza.
japonka606