6. kołodziejczak.pdf

Agnieszka Koçodziejczak

sss

Toñsamoëí odnosi sió do tego, jak ludzie rozumiejé sami siebie i co ma

dla nich znaczenie (w dalszych wywodach na ten temat opieram sió na defini-

cjach Anthonyego Giddensa). Do najwañniejszych ïrÜdeç toñsamoëci naleñé:

pçeí, orientacja seksualna, narodowoëí lub etnicznoëí i klasa spoçeczna. W socjo-

logii rozrÜñnia sió dwa typy toñsamoëci: toñsamoëí spoçeczna i toñsamoëí

jednostkowa (inaczej toñsamoëí osobista). Oba rodzaje toñsamoëci sé ze sobé

ëciële powiézane na gruncie spoçecznych wiózi miódzyludzkich.

Toñsamoëí spoçeczna dotyczy cech, jakie jednostce przypisujé inni

i okreëla to, czym jest zasadniczo dana jednostka w odniesieniu do grupy

jednostek jej podobnych pod wzglódem takich samych cech. Moñe byí tzw.

toñsamoëí wieloraka, czyli dla przykçadu osoba niepeçnosprawna zarazem jest

pracownikiem jakiejë firmy, ojcem lub matké, studentem itp. Z reguçy jednak

wiókszoëí ludzi organizuje swoje ñycie wokÜç jednej podstawowej toñsamoëci

jaké moñe byí na przykçad ërodowisko niesçyszécych. Toñsamoëí spoçeczna ma

wymiar zbiorowy, pokazuje ñe jednostki sé podobne do innych jednostek

pod wzglódem doëwiadczenia, wspÜlnych celÜw i wspÜlnych wartoëci.

Toñsamoëí jednostkowa zaznacza naszé odróbnoëí wzglódem innych.

Toñsamoëí jednostkowa dotyczy procesÜw samorozwoju, w ktÜrych wyksztaçca

sió nasze wyjétkowe poczucie bycia sobé i niepowtarzalny stosunek do otacza-

jécego ëwiata. Zachodzi ëcisça interakcja miedzy ja jednostki a grupé spoçeczné,

do ktÜrej naleñy lub chce naleñeí. Toñsamoëí spoçeczna jest czynnikiem okreëla-

jécym toñsamoëí jednostkowé, ale duñe znaczenie ma jednostkowe dziaçanie

i dokonywane wyborÜw.

A. Koçodziejczak, Pomiódzy dwoma ëwiatami

Obecnie pojócie toñsamoëci zbiorowej jest szersze w stosunku do dawne-

go znaczenia, ktÜre opieraço sió w gçÜwnej mierze na przynaleñnoëci klasowej lub

narodowoëciowej. WspÜçczesna socjologia definiuje toñsamoëí zbiorowé jako

wyznacznik przynaleñnoëci do danej grupy spoçecznej typu: subkultury mçodzie-

ñowe, grupy spoçeczne oparte na przynaleñnoëci zawodowej, typu prawnicy,

lekarze itp. Grupa spoçeczna majéca cechó wspÜlné to grupa osÜb niepeçno-

sprawnych. WërÜd nich teñ pojawiajé sió kolejne podgrupy spoçeczne typu

niewidomi, niepeçnosprawni ruchowo, niesçyszécy (w tym przypadku sé kontro-

wersje, czy niesçyszécych naleñy uznaí za osoby niepeçnosprawne ze wzglódu

na wadó sçuchu [tzw. definicja medyczna] czy uznaí za mniejszoëí narodowé

ze wzglódu na józyk migowy, ktÜry jest józykiem niesçyszécych [przynaleñnoëí

kulturowa]).

Wielu ludzi prÜbuje odpowiedzieí sobie na pytanie Kim tak wçaëciwie

jestem? poprzez ukierunkowanie ëwiatopoglédowe, cechy psychofizyczne i okre-

ëlenie wçasnej przynaleñnoëci do okreëlonej grupy spoçecznej, w ramach ktÜrej

czçonkowie grupy sé zwiézani ze sobé kulturowo i spoçecznie. Toñsamoëí nasza

ksztaçtuje sió takñe poprzez porÜwnywanie sió z innymi ludïmi. Dostrzeñenie

wspÜlnych wçaëciwoëci z innymi osobami z grupy, w ktÜrej ñyjemy, np. rodziny,

oraz odróbnoëci tych grup stanowi podstawó toñsamoëci spoçecznej. Uwzglód-

niajéc klasyfikacjó potrzeb stworzoné przez Abrahama Maslowa, naleñy zauwa-

ñyí, iñ czçowiek ma:

potrzebó przynaleñnoëci i miçoëci skçaniajé one do nawiézywania

bliskich, przyjaznych kontaktÜw z innymi ludïmi; rozbudzajé przyjaïõ

i miçoëí;

potrzebó uznania czçowiek pragnie uznania ze strony innych i pragnie

mieí uznanie dla siebie. Czçowiek, chcéc zaspokoií swoje potrzeby, musi

funkcjonowaí w rÜñnych zbiorowoëciach ludzkich i grupach spoçecz-

nych. Wiózi spoçeczne (formalne, oparte na normach i prawach lub

nieformalne, okreëlone przez samych ludzi çéczécych sió w grupy,

np. przyjaciÜç) powstajé w rÜñnych sytuacjach, w ktÜrych znajduje sió

jednostka, np. urodzenie sió w konkretnej rodzinie i miejscu stwarza wióï

naturalné. Wiózi powstajé rÜwnieñ w wyniku przynaleñnoëci do okre-

ëlonej grupy lub koniecznoëci podporzédkowania sió wçadzy w grupie,

do ktÜrej sió naleñy. Poczucie wspÜlnoty moñe wynikaí z wykonywania

potrzebó przynaleñnoëci i miçoëci

potrzebó uznania

A. Koçodziejczak, Pomiódzy dwoma ëwiatami

wspÜlnej pracy zawodowej, okreëlonej sçuñby spoçecznej, pobierania

nauki. Jednostka, przynaleñéc do danej grupy, odgrywa wyznaczone jej

przez tó grupó okreëlone role spoçeczne. Im bardziej jednostka utoñsamia

sió z grupé, tym lepiej te role wykonuje.

Czçowiek jest jedyné istoté w przyrodzie, ktÜrej do prawidçowego

rozwoju psychicznego jest niezbódne wychowanie w spoçeczeõstwie. Kañdy

z nas, przebywajéc w rÜñnych zbiorowoëciach i przynaleñéc do okreëlonych grup

spoçecznych, jest jednoczeënie czçonkiem spoçeczeõstwa. W ramach spoçe-

czeõstwa funkcjonujé instytucje organizujéce nasze ñycie i powodujéce powsta-

wanie okreëlonych zaleñnoëci i zwiézkÜw miódzy rÜñnymi grupami spoçecznymi,

wchodzécymi w skçad spoçeczeõstwa, co wpçywa na jego integrowanie.

Ciekawym zjawiskiem kañdej spoçecznoëci jest sposÜb wzajemnego

oddziaçywania na siebie jej czçonkÜw. Interakcje te badaç R. P. Bales, psycholog

spoçeczny. Wynikiem tych badaõ jest stworzenie nastópujécych kategorii

interakcji:

Solidaryzowanie sió z inné osobé, podwyñszanie pozycji innej osoby,

udzielanie pomocy, nagradzanie.

Rozçadowywanie napiócia emocjonalnego, ñartowanie, ëmianie sió,

okazywanie zadowolenia.

Wyrañanie zgody, bierne akceptowanie, rozumienie sugestii, uleganie.

Dawanie sugestii, wskazywanie kierunku, pozostawianie innym

autonomii.

Wyrañanie opinii, dokonywanie oceny, wyrañanie uczuí, wyrañanie

ñyczeõ.

Orientowanie innych, udzielanie informacji, powtarzanie, wyjaënianie.

Pytanie i proëby o zorientowanie, o informacjó; powtarzanie, potwier-

dzanie.

Pytanie o opinió, ocenó, analizó, wyrañanie uczucia.

Pytanie, proëby o sugestió, o pokierowanie, pytanie o moñliwe sposoby

dziaçania.

10.

Niezgadzanie sió, bierne odrzucanie sugestii innych, wstrzymywanie

pomocy.

11.

Ujawnianie napiócia emocjonalnego, proëby o pomoc, usuwanie sió

z pola.

A. Koçodziejczak, Pomiódzy dwoma ëwiatami

12.

Ujawnianie antagonizmu, obniñanie pozycji innej osoby, bronienie

siebie, domaganie sió uznania.

Chciaçabym tu przypomnieí jeden z podziaçÜw, ktÜre stosuje sió

w przypadku opisywania ëwiata niesçyszécych.

uchoniema/y to osoba, ktÜra nie posiada ñadnych resztek

sçuchowych, nie identyfikuje mowy, posçuguje sió naturalnym józykiem

migowym, tj. PJM. Dodam, ñe sçowo gçuchoniemy wzbudza wielkie

kontrowersje ze wzglódu na nieëcisçoëí tego pojócia i niezgodnoëí

z faktami rzeczywistymi.

ucha/y osoba nie odbiera lub odbiera czóëciowo resztki sçuchowe za

pomocé aparatu sçuchowego, mÜwi niezrozumiale dla otoczenia. Posçu-

guje sió PJM.

Niesçyszéca/y czóëciowo sçyszy za pomocé aparatÜw sçuchowych,

ale ma trudnoëci z identyfikacjé np. niektÜrych wyrazÜw, gçosek. Moñe

komunikowaí sió ze sçyszécymi, ale pojawia sió tu bariera józykowo

komunikacyjna. Moñe znaí józyk migowy lub nie, dominuje tu odczyty-

wanie mowy z ust, niekoniecznie perfekcyjnie.

Sçabosçyszéca/y gçÜwnie odbiera mowó drogé sçuchowé, przewañnie

nie nosi sprzótu wspomagajécego sçuch, jest z reguçy traktowana przez

innych jak osoba sçyszéca. Nie zna józyka migowego.

Niedosçyszéca/y korzysta raczej ze zmysçu sçuchowego niñ wzro-

kowego, ma mniejsze trudnoëci z identyfikacjé niektÜrych wyrazÜw,

moñe sprawnie komunikowaí sió z otoczeniem sprawnych sçuchowo,

moñe funkcjonowaí jak osoba sçyszéca. Z reguçy nie zna józyka migo-

wego.

implantowcÜw, czyli

osÜb zaimplantowanych w dzieciõstwie lub w dorosçym wieku. Osoby te sé

traktowane jak sçabosçyszéce i bardzo czósto odrzucane przez ërodowisko

niesçyszécych.

Generalizujéc, z powyñszej klasyfikacji wynika, ñe osoby sçabosçyszéce

(w tym implantowcÜw), niedosçyszéce i niekiedy osoby niesçyszéce lub gçuche

doskonale wyrehabilitowane w mowie i w piëmie, moñna zaliczyí do osÜb, ktÜre

Do tego podziaçu w ostatnich latach dochodzi grupa implantowcÜw

implantowcÜw

Gççççuchoniema/y

uchoniema/y

Gççççucha/y

ucha/y

Niesçyszéca/y

Sçabosçyszéca/y

Niedosçyszéca/y

A. Koçodziejczak, Pomiódzy dwoma ëwiatami

ñyjé pomiódzy dwoma ëwiatami: sçyszécych i niesçyszécych. Oznacza to z reguçy

brak silnie okreëlonej toñsamoëci spoçecznej.

Na podstawie obserwacji ërodowiska moñna sió pokusií o portret osoby

ñyjécej miódzy dwoma ëwiatami.

Osoby z powyñej wymienionymi wadami sçuchu sé z reguçy od dzieciõ-

stwa doskonale wyrehabilitowane w mowie i w piëmie. Sé w olbrzymiej wiók-

szoëci zaaparatowane lub implantowane. Przyczyné utraty sçuchu bywa najczóë-

ciej choroba przebyta w dzieciõstwie, uszkodzenie mechaniczne lub inne niewy-

jaënione okolicznoëci, rzadziej wada genetyczna. Chodziçy do szkÜç masowych,

przewañnie obracajé sió wërÜd rÜwieënikÜw sçyszécych. Na podstawie mych

wçasnych obserwacji, osoby te miaçy minimalny kontakt ze ërodowiskiem

niesçyszécych w dzieciõstwie. Czósto tak sió dziaço za sprawé rodzicÜw

(w wiókszoëci rodzicÜw sçyszécych lub sçabosçyszécych), ktÜrzy mieli jak

najlepsze intencje co do edukacji i wychowania dzieci w ëwiecie, w ktÜrym

przyjdzie im ñyí. Czóste wizyty u logopedy, praca rodzicÜw pozwoliçy

na uzyskanie doskonaçych efektÜw w rehabilitacji mowy i pisma. Przechodzé

wszystkie szczeble powszechnej edukacji w szkoçach masowych. Po zdaniu

matury najczóëciej wybierajé sió na studia. Nawiézujé czósto kontakt ze ëwiatem

niesçyszécych w okresie mçodoëci. Po ukoõczeniu studiÜw, zaczynajé pracowaí.

Z mej obserwacji typowi rodzice osoby ñyjécej pomiódzy dwoma ëwiatami sé

czósto nadopiekuõczy, zwçaszcza matki. PrÜbujé ingerowaí w podejmowanie

samodzielnych wyborÜw przez dzieci, majéc oczywiëcie jak najlepsze intencje,

ale czósto niepokrywajéce sió z marzeniami dziecka. Majé znajomych, nieduño

przyjaciÜç, spore problemy w zwiézkach osobistych itp.

Jest to typowy portret osoby ñyjécej pomiódzy. Jak wszódzie, istniejé

oczywiëcie wyjétki, ktÜre sé Gçuchymi kulturowo albo potrafié sió doskonale

zaadaptowaí w ëwiecie sçyszécych.

Z jednej strony ëwiat sçyszécych, w ktÜrym trzeba sobie poradzií w sytu-

acjach ñyciowych, bo otacza na co dzieõ, a z drugiej strony nieco hermetyczny,

zamknióty ëwiat spoçecznoëci Gçuchych.

Osoba ñyjéca pomiódzy z reguçy nie umie sió odnaleïí w ñadnym

z tych ëwiatÜw.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: