Dzikowska czarownicy Wierzy� - nie wierzy�? Etnografowie dziel� ich na znachor�w, czarownik�w i szaman�w. Znachor, upraszczaj�c, to ten, kt�ry zna choroby i potrafi je leczy�, czarownik sprowadza na zam�wienie najrozmaitsze dopusty ze �mierci� w��cznie, szaman za� potrafi i pom�c, i zaszkodzi�, ale przede wszystkim nawi�zuje w transie kontakt z si�ami nadprzyrodzonymi; pe�ni zatem rol� po�rednika mi�dzy lud�mi i bogami. W wielu regionach �wiata, zw�aszcza w Azji, szamanizm uznawano za religi�. W Ameryce �aci�skiej jest inaczej. Trudno tutaj o klasyczne rozr�nienie, bywa, �e te trzy magiczne funkcje przeplataj� si� ze sob�. Nikt nie wierzy�, �e zrobimy film o czarownikach. Nafta w Meksyku jest, przemys� jest, rewolucja te� ci�gle jest, sztuka � prosz� bardzo, przedkolumbijska, ludowa, i ta najlepsza, wsp�czesna. Ale czarownik�w � nie ma. Ani znachor�w. Jak�e mog� istnie�, skoro prawo m�wi wyra�nie, �e leczy� mo�e ten jedynie, kto uko�czy� odpowiednie studia?! Tak s�ysza�am oficjalnie przez lata. Czarownicy byli jak wstydliwy pryszcz. �e zakazani � fascynowali mnie tym bardziej. Zauroczenie tematem rozpocz�o si� od przypadku. Zanim spotka�am Joann�, uwa�a�am magi� za niegodnego konkurenta codzienno�ci Latynos�w. �adnych dziwactw, egzotyki, niech Czytelnik poznaje dzie� powszedni, procesy i tendencje, bo inaczej jego wiedza b�dzie wypaczona. � Znachorzy to tak�e dzie� powszedni � zadecydowa�a Joanna. � I bynajmniej nie jest to �wiadectwo zacofania kraju, lecz dow�d przetrwania tradycji. Moim zdaniem medycyna przedkolumbijska musia�a mie� wspania�e osi�gni�cia, traktowa�a integralnie cia�o i psychik� chorego. W�a�nie poprzez dzia�anie na psychik� po- 5 trafi�a cz�sto upora� si� z dolegliwo�ciami, kt�re wymagaj� dzisiaj nieoboj�tnej interwencji �rodk�w farmakologicznych. A jakie potrafili robi� operacje...! � To przesz�o��... � Przesz�o��? Joanna szybkim ruchem zrzuci�a bluz� i kaza�a mi obejrze� sw�j kr�gos�up. By�a na nim drobna, ledwie ju� widoczna blizna. �lad po operacji zrobionej przez znachork�. Najpierw, gdy wypad� jej dysk, posz�a do szpitala. To proste, stwierdzili lekarze, ale trzeba zrobi� zabieg; potem rehabilitacja, s�owem dwa�trzy miesi�ce wykre�lone'z �ycia. Wtedy Joanna przypomnia�a sobie o tej starej kobiecie � znachorce. M�� mia� zrazu opory, ale postawi�a na swoim. Kurna chata, t�um chorych. Wreszcie przysz�a kolej na ni�. Ci�cie by�o pewne, szybko porusza�y si� palce znachorki. Pami�ta rytualne mod�y, zio�a, kt�re trzeba by�o wypi�, i jak ostro�nie j� k�adziono na pod�odze. Nie wolno si� rusza� przez siedemdziesi�t dwie godziny, przykaza�a stara. Bola�o, ale t�po, by�a zamroczona. Wkr�tce jednak jej ciekawo�� zacz�a si� przedziera� coraz �mielej poprzez odurzenie. Le�a�a w tym samym pomieszczeniu, gdzie przyjmowa�a znachorka. Niesamowite si� tam dzia�y rzeczy. Cho�by jeden przyk�ad. Przychodzi Indianka z szesnastoletnimi bli�niakami. Jednojajowi, identyczni. Ale jeden rozwini�ty normalnie, drugi j�ka si�, be�koce. I oto stara, no�em przypominaj�cym kuchenny, otwiera j�kale czaszk�. Operuje w skupieniu, pomrukuj�c zakl�cia. Nagle � cud: stara pyta o co� ch�opca, a ten odpowiada jej normalnie! Joann� po up�ywie trzech d�b podniesiono sztywno, tak jak desk�, i postawiono na nogi: by�a zdrowa. Wierzy�, nie wierzy�... � Joanno, gdzie mieszka ta znachorka? Chcia�abym j� zobaczy�. Joanna kr�ci. Nie mo�e poda� adresu. Znachorzy nie chc�, by o nich pisano, boj� si� prze�ladowa�. Jest to daleko od stolicy, na prowincji. Mo�e kiedy� sama mnie tam zabierze, obiecuje. Nie spotka�am wi�cej Joanny, polskiej malarki, tak zauroczonej india�skim Meksykiem, �e rzuci�a olejne farby i zacz�a tworzy� swoje obrazy lak�, przedkolumbijskim sposobem stosowanym do dzisiaj w Olinala, gdzie sp�dza�a kilka miesi�cy w roku. Je�li znachorka nie by�a li tylko tworem wyobra�ni, musi mieszka� � my- 6 sia�am � w g�rzystej, niedost�pnej prawie g�uszy jednego z najbiedniejszych stan�w Meksyku, gdzie� w Guerrero. Postanowi�am j� odnale��. Uda�o mi si� to jednak dopiero... w Polsce. Zrazu nie skojarzy�am sobie zupe�nie, �e pani Maria Dul�bina to matka Joanny. Opowiadano mi wprawdzie, �e mieszka w Warszawie pani, kt�r� uleczy�a Indianka, ale tyle zna�am ju� w�wczas podobnych wypadk�w z samego Meksyku, �e nie szuka�am w Polsce kontaktu � z Polk�. Traf chcia�, �e pewnego razu pani Maria znalaz�a si� w moim domu. � Moja c�rka tak�e kocha Meksyk jak pani. Mo�e dlatego, �e znalaz�a tam pomoc. Cierpia�a na dyskopati� � zwierzy�a mi si�. Dopiero wtedy dostrzeg�am podobie�stwo rys�w pomi�dzy emerytowan� nauczycielk� polskiego z warszawskiego Liceum Sztuk Plastycznych i moj� zwariowan� znajom� z Meksyku. � Czy pani c�rka ma na imi� Joanna...? � Joanna. To ona uratowa�a mi nog�. A w�a�ciwie � Pachita. Pachita umar�a w 1979 roku i nie mog� jej pozna�. Wcale nie by�a Indiank� z zapad�ej wsi, do kt�rej trudno dotrze�. Zapewne Metyska, mieszka�a w stolicy, gdzie... gra�a w teatrze. I oto � opowiada pani Maria Dul�bina � pewnego razu aktorka us�ysza�a g�os nakazuj�cy jej wykonywanie operacji. � Nigdy w �yciu � mia�a odpowiedzie� Pachita; po pierwsze nie zna�a si� na leczeniu, po wt�re za� � wcale nie mia�a zamiaru zmienia� zawodu. A jednak musia�a rzuci� scen� � zosta�a sparali�owana. Z czego �y�? � Zapasy wyczerpa�y si� szybko, przysz�o �ebra� na ulicy. Wtedy znowu pos�ysza�a ten sam g�os � opowiada pani Dul�bina. � Uzdrowi� ci�, ale b�dziesz rni pomaga� w operacjach... Nie by�o rady, musia�a si� zgodzi�. Zreszt� � to nie ona operowa�a, tylko w�a�ciciel owego tajemniczego g�osu, zmar�y przed dwustu laty s�awny znachor tybeta�ski. On kierowa� r�koma Pachity podczas skomplikowanych zabieg�w, wciela� si� w ni�, by pomaga� I ludziom. Pani Maria pozna�a Pachit� w roku 1977, kiedy by�a aktorka mia�a ju� oko�o dziewi��dziesi�ciu lat. Pani o ogromnym apetycie � wspomina pani Maria � ale nie oty�a, sprawna fizycznie, wygl�da�a najwy�ej na sze��dziesi�t lat. Jak dosz�o do tego spotkania? I To d�uga historia... Kiedy pani Dul�bina mia�a szesna�cie lat, zwichn�a niefortunnie nog� w kolanie. Stale spada�a rzepka, ale 7 pewien w�oski chirurg poprzek�ada� odpowiednio mi�nie i po pewnym czasie noga sta�a si� z powrotem tak sprawna, �e panna Marysia mog�a �miga� na nartach. Drugi wypadek mia� miejsce, kiedy Joanna by�a ju� w Meksyku. Goni�y si� dwa psy i w zacietrzewieniu wpad�y prosto pod nogi pani Dul�biny. Przewr�ci�a si�. Zerwa�a si� nie tylko rzepka w tym samym co przed laty kolanie, ale tak�e wszystkie �ci�gn�. I dosz�o do zmia�d�enia ��kotki. � Wszystko w porz�dku � powiedzia� lekarz z warszawskiej kliniki, wypisuj�c pani Marii recept� na kule. 1 Czas mija�, a ona nie mog�a chodzi�. Uda�a si� wi�c do bardzo dobrego chirurga, prywatnie. Okaza�o si�, �e wadliwe ustawienie ko�ci spowodowa�o � podczas gdy noga by�a w gipsie � przyrastanie rzepki w niew�a�ciwym miejscu; uszkodzi� si� staw. � Sprawa nieodwracalna � poinformowa� brutalnie chirurg. I doda�, dla pocieszenia: � W domu jest winda, sklepik naprzeciwko, to po co ma pani chodzi�...? Diagnoz� potwierdzi�o trzech chirurg�w urazowych zatrudnionych przy kadrze narodowej; tacy dobrze znaj� si� na rzepkach i ��kot-ka�h. By�a skazana na kule do ko�ca �ycia. I na ten okropny b�l przy ka�dej nier�wno�ci drogi, przechyleniu stopy. To w�wczas Joanna nam�wi�a j� listownie, aby zrezygnowa�a z pomocy medycyny oficjalnej. Niech przyje�d�a do Meksyku. Pa- chita pomo�e jej na pewno. Pachita stale zmienia�a miejsce zamieszkania. Bez �adnych studi�w medycznych, a wykonywa�a tak powa�ne operacje � nic dziwnego, �e by�y k�opoty z policj�. Musia�a te� kry� si� przed t�umami chorych, nie mia�a przecie� si�, by dopom�c wszystkim. Operowa�a tylko raz w tygodniu, zwykle w czwartek, wykonuj�c oko�o dwudziestu zabieg�w. Najpierw � konsultacja, od czwartej do si�dmej po po�udniu, p�niej w�a�ciwe operacje; ko�czy�y si� oko�o pierwszej w nocy. Kiedy Joanna zawioz�a matk� do do�� zamo�nego domu, kt�regc adresu nie pami�ta � pani Maria zobaczy�a w k�cie pokoju, do kt� rego j� zaprowadzono, smutn�, ubran� w szar� sukni� kobiet�. Ju by�a w transie. � O co chodzi? � zapyta�a. 1 dotkn�a jej kolana. 8 - To g�upstwo, prosty zabieg, b�dziesz chodzi� normalnie � powiedzia�a. � Ale je�li nie zrobisz najpierw operacji brzusznej, umrzesz ju� za kilka miesi�cy... Do dzisiaj nie wie, co to by�o, prawdopodobnie Pachita podnios�a jej �o��dek i narz�dy kobiece. Pewien jasnowidz Korea�czyk powiedzia� jej p�niej: wiesz, �e mia�a� umrze�?... Mo�e wi�c, gdyby nie operacja � my�li nieraz � grozi�by jej nowotw�r? Postanowi�y z Joann�, �e podda si� wszystkiemu, co ka�e Pachita. I �e poczekaj�, ile trzeba. Bo kolejno�� zabieg�w nie by�a oboj�tna � operowano wed�ug stopnia wytrzyma�o�ci fizycznej: najpierw ma�ych ch�opc�w, p�niej ma�e dziewczynki, nast�pnie m�czyzn � od starszych do m�odych i dopiero na ko�cu kobiety, tak�e na pocz�tku te w podesz�ym wieku. Pani Maria by�a przera�ona � wyznaczona przez Pachit� na sam koniec, musia�a wys�ucha� j�k�w i okrzyk�w b�lu wszystkich poprzedzaj�cych j� pacjent�w. Marzy�a, �eby jak najszybciej zapa�� w trans... � Co pani pami�ta z zabiegu? W pokoju operacyjnym by�o na wp� ciemno � Pachita mia�a wprawdzie s�aby wzrok, ale nie potrzebowa�a �wiat�a. Po�o�ono pani� Mari� na le�ance, zobaczy�a wok� siebie sze�� os�b. By�a w�r�d nich jedna kobieta; kiedy Pachita zaczyna�a operowa� � kobieta wznosi�a r�ce do g�ry i wzywa�a na pomoc wy�sz� energi�. (Mo�e � my�l� � by�a to po prostu asekuracja bioenergetyczna?) Asystent z prawej strony Pachity podawa� jej n�, spirytus i wat�. By�o to ust�pstwo na rzecz szpitala, ale cho� pomieszczenie wygl�da�o raczej brudno � Pachita nigdy ...
angelus1