mózg einsteina.pdf

Tom 55 2006

Numer 4 (273)

Strony 405–405

Carolyn Abraham „Niezwykłe dzieje mózgu Einsteina”. Wyd. Muza SA, Warszawa 2006 ISBN 83-

7495-019-6, tłu. Grzegorz Siwek.

Czego można by się dowiedzieć o pracy mó-

zgu dwudziestoletniego geniusza, który umarł ma-

jąc lat 76 i zezwolił na pośmiertna analizę swego

mózgu. Analizę — w domyśle porównawczą — któ-

ra miała wyjaśnić czym się ten geniusz różnił od

przeciętnego zjadacza chleba?

Jeżeli choć chwilę zastanowić się nad tym py-

taniem, to prawdopodobnie analiza taka nic do

poznania tajemnicy geniusza nie wniesie, nawet

dokonywana dostępnymi obecnie środkami i tech-

nikami. A co dopiero, jeśli takie pytanie postawio-

no w 1955 r., a dotyczyło ono właśnie zmarłego

Alberta Einsteina.

Albert Einstein zażyczył sobie, by jego ciało

spalono, a prochy rozrzucono w nieoznaczonym

miejscu. Przed śmiercią zdecydował jednak, że

jego mózg może kryć w sobie zagadkę geniuszu i

na jego zachowanie oraz badania (podkreślił — na-

ukowe) zezwala.

Historię, która działa się potem opisuje Caro-

lyn Abraham. To frapująca książka i trudno się od

tej lektury oderwać, mając jednak cały czas na-

dzieję, że czegoś ciekawego i istotnego o mózgu

Geniusza się dowiemy.

Einstein chyba sobie nie zdawał sprawy jak w

jego epoce nie gotowa była medycyna do podję-

cia takiego wyzwania, jak nieznacząca znajomość

struktury i funkcji mózgu ludzkiego. Lekarz, który

zakonserwował do badań mózg Einsteina, przydła-

wiony odpowiedzialnością, która na niego spłynę-

ła, przez kolejne 50 lat usiłował zainteresować ko-

gokolwiek uznawanego za autorytet w tej dziedzi-

nie, do podjęcia się wielkiego zdania. Bez skutku.

W szczegółach anatomicznych, wadze, budowie,

mózg Einsteina niczym się nie wyróżniał. Ważył

1230 g, w obrazie EEG wykonanym za życia nie

zauważono żadnych osobliwości. Dopiero w la-

tach 70. w skrawkach mózgu, w których zliczano

komórki, odnotowano zwiększenie (o 75%) liczby

komórek glejowych w obszarze korowym, w sto-

sunku do mózgu „przeciętnego” człowieka, ale co

to by miało oznaczać nie bardzo wiedziano. Mało

kto miał do dyspozycji wystarczającą liczbę mó-

zgów przeciętnych, a już mózgów wybitnych — to

nie było. Ilościowe wyniki zaczęto zbierać dla tre-

nowanych w labiryntach szczurów, ale porówny-

wanie mózgu szczura do mózgu geniusza wszech

czasów wydawało się świętokradztwem. W Związ-

ku Radzieckim nie dopuszczono do badań mózgu

Sacharowa, co było by chyba dla tej sprawy cen-

ne.

Doktor Thomas Harvey, który przechowywał

skrawki anatomiczne mózgu Einsteina (zresztą bez

„nabożeństwa”, pod łóżkiem, w pudełku po piwie,

co pewien czas dolewał do słoików alkohol) szu-

kał jednak specjalistów godnych podjęcia się epo-

kowego dzieła. Na szczęście robił fotografie zaczy-

nając autopsję, ale dopiero na przełomie wieków

okazało się, że można je skomentować, na pozio-

mie szczegółów anatomicznych. Zresztą i tu nie

znaleziono niczego rewelacyjnego; na powierzch-

ni tego mózgu brak było dobrze wykształconej

bruzdy Sylviusa. Genetyk Charles Boyd, który we

wczesnych latach 80. usiłował izolować i zanalizo-

wać DNA z komórek mózgu stwierdził, że metoda

konserwowania zniszczyła większość cząsteczek.

Może dziś, w dobie poznawania genomu Neander-

talczyka z małych fragmentów zachowanego ko-

palnego DNA, to zadanie w stosunku do mózgu z

1955 r. byłoby jednak wykonalne?

Ale postawione we wstępie pytanie pozosta-

je i tak bez odpowiedzi. Czy można „złapać” in

flagranti myśl, której już dawno w tym mózgu

nie ma? W mózgu, starszym o 50 lat? Nie wiado-

mo jak zmienionym przez starość i po przebiegu

długiego, aktywnego życia, które rejestrował. Czy

można sadzić, że prawda o geniuszu zawiera się

w statycznym pomiarze struktur i cząsteczek, któ-

re przeżyły 70 lat? Przy całkowitym braku kontrol-

nych obserwacji, a przecież dopiero dziś, stopnio-

wo, zaczynamy odkrywać różnice indywidualne

między ludzkimi genotypami… Ważne zjawiska

przebiegające w mózgu mają prawdopodobnie na-

turę „kwantową”, nie sposób ich odtworzyć, nie

znamy jeszcze ich znaczenia i sensu.

W taki to sposób rozumując nie spodziewamy

się wiele po „…niezwykłych dziejach mózgu Ein-

steina..”. Dziś to co z niego zostało znajduje się

w tym samym szpitalu, w Princeton, w którym

w 1955 r. dokonano autopsji zmarłego fizyka i

oddzielono jego mózg. Wygląda jak „…wilgotne, i

niepiękne klinowate fragmenty tkanki…”

Magdalena Fikus

Instytut Biochemii i Biofizyki PAN

02-106 Warszawa, Pawińskiego 5a

m.fikus@ibb.waw.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: