Budowa kręgosłupa
Kręgosłup składa się z kręgów (vertebrae) i ich połączeń. Wyróżnia się pięć odcinków
kręgosłupa:
1) szyjny ( 7 kręgów )
2) piersiowy ( 12 kręgów )
3) lędźwiowy ( 5 kręgów )
4) krzyżowy ( kość krzyżowa 5 kręgów )
5) kość guziczną, ogonowa ( 4 -5 kręgów)
Krzywizny kręgosłupa
ü Krzywizny w płaszczyźnie strzałkowej:
Uwypuklenie części kręgosłupa ku przodowi - lordoza
• Lordoza odcinka szyjnego
• Lordoza odcinka lędźwiowego
Uwypuklenie części kręgosłupa ku tyłowi – kyfoza
• Kyfoza odcina piersiowego
• Kyfoza odcinka krzyżowego
ü Krzywizny w płaszczyźnie czołowej - skoliozy
Budowa kręgu
• Kręg ma budowę symetryczną. Wyróżniamy w nim trzon, łuk i osadzone na nim wyrostki.Trzony wszystkich kręgów tworzą kolumnę kręgosłupa.
• Łuk wraz z trzonem ograniczają otwór kręgowy.
Na długości całego kręgosłupa otwory te tworzą kanał kręgowy, w którym mieści się rdzeń kręgowy. Między sąsiadującymi kręgami, z prawej i lewej strony, w miejscach gdzie łuki odchodzą od trzonów, powstają otwory międzykręgowe dzięki widocznym tu wcięciom kręgowym po stronie górnej i dolnej każdego kręgu. Przez otwory te przechodzą nerwy rdzeniowe i naczynia krwionośne.
Od łuku kręgowego odchodzi 7 wyrostków:
v w linii środkowej - skierowany ku tyłowi nieparzysty wyrostek kolczysty,
v w kierunku bocznym - parzyste wyrostki poprzeczne
v cztery wyrostki stawowe - dwa górne i dwa dolne służące do połączenia ze sobą sąsiednich kręgów. Powierzchnie stawowe wyrostków stawowych górnych zwrócone są mniej więcej ku tyłowi, dolnych - ku przodowi.
Odcinek szyjny
Odcinek szyjny kręgosłupa składa się z 7 kręgów szyjnych (vertebrae cervicales) tworzących szyjną krzywiznę przednią (lordosis cervicalis).
Spośród 7 kręgów szyjnych typową dla tego odcinka budowę mają kręgi od III do VI.
Cechy :
1. mały trzon
2. rozdwojony wyrostek kolczasty
3. wyrostek poprzeczny, złożony z dwu listewek - przedniej, odchodzącej od trzonu (szczątkowe żebro) i tylnej, odchodzącej od łuku (właściwy wyrostek poprzeczny)
4. otwór poprzeczny ograniczony przez te listewki (przebiegają w nim tętnice i żyły kręgowe).
Kręg szczytowy ( atlas )
• Brak trzonu - zamiast niego listewki kostne zwane łukiem przednim i łukiem tylnym.
• Brak wyrostków stawowych - zamiast nich części boczne, które stanowią dwie pary powierzchni stawowych: górne, na których opierają się kłykcie potyliczne i dolne, służące do połączenia kręgu szczytowego z następnym kręgiem - obrotowym.
• Na wyrostkach poprzecznych brak guzków i bruzdy nerwu rdzeniowego.
Kręg obrotowy ( axis )
• Trzon ,,nadmiernie ‘’rozwinięty wyposażony dodatkowo w wyrostek, zwany zębem. Na obu powierzchniach zęba znajdują się powierzchnie stawowe:
§ przednia – dla połączenia z łukiem
§ Tylna – dla połączenia z więzadłem poprzecznym kręgu szczytowego
• Na wyrostkach poprzecznych brak guzków i bruzdy nerwu rdzeniowego
VII kręg szyjny – wystający ( prominens )
ü Podobny do kręgów piersiowych.
ü Nie rozdwojony, długi wyrostek kolczysty
ü Dołki żebrowe na bocznych powierzchniach trzonu
ü Otwór wyrostka poprzecznegoróżnokształtny czasem zanika, przez ten krąg nie przechodzi tętnica kręgowa
Odcinek piersiowy
Część piersiowa kręgosłupa zbudowana jest z 12 kręgów tworzących piersiową krzywizną tylną (kyphosis thoracica). Łatwo wyczuwalne są wyrostki kolczyste wszystkich kręgów piersiowych. Zwykle wyrostek kolczysty Th1 "wystaje" bardziej niż wyrostek kolczysty kręgu wystającego. Koniec wyrostka kolczystego kręgu piersiowego znajduje się na wysokości trzonu niższego kręgu
Kręgi piersiowe
• trzony o kształcie zbliżonym do trójkąta stają się ku dołowi kręgosłupa coraz większe
• na bokach trzonów występują powierzchnie stawowe dla głów żebrowych, zwane dołkami żebrowymi, które leżą na granicy dwu sąsiednich trzonów (połowa dołka żebrowego na każdym trzonie), wyjątek natomiast stanowią kręgi I, IX i XII, na których trzonach leżą całe powierzchnie stawowe odpowiednich żeber
• długie wyrostki poprzeczne tworzą powierzchnie stawowe dla guzków żebrowych
• wyrostki kolczyste - coraz dłuższe ku dołowi - zachodzą na siebie dachówkowato, uniemożliwiając wyginanie się odcinka piersiowego ku tyłowi.
Kręgi lędźwiowe
• Duże, płaskie wyrostki kolczyste, ustawione poziomo ku tyłowi, nie utrudniające wyginania się ku tyłowi odcinka lędźwiowego
• Silne wyrostki poprzeczne, wyrastające na granicy trzonu i łuku, powstałe ze zrośnięcia się szczątkowych żeber lędźwiowych z właściwym wyrostkiem poprzecznym
• Brak otworów w wyrostkach poprzecznych
• Brak powierzchni stawowych dla żeber
Kość krzyżowa
Powstała ze zrośnięcia się pięciu kręgów krzyżowych i tworzy tylną ścianę miednicy małej. Ma kształt klina zwróconego wierzchołkiem ku dołowi, a podstawą ku górze.
Granice między zrośniętymi trzonami pozostają na stałe widoczne na przedniej powierzchni kości krzyżowej w postaci czterech kres poprzecznych. Wcięcia górne i dolne zrośniętych kręgów krzyżowych utworzyły 4 pary otworów krzyżowych, łączących się z kanałem kręgowym, przez które wychodzą ku przodowi gałęzie brzuszne, a ku tyłowi gałęzie grzbietowe nerwów krzyżowych.
• wyrostki kolczyste zrosły się w kostną listewkę, tzw. grzebień krzyżowy pośrodkowy, widoczny na grzbietowej stronie kości krzyżowej
• zrośnięte wyrostki stawowe utworzyły dwie boczne listewki, zwane grzebieniami krzyżowymi pośrednimi
• wyrostki poprzeczne zrosły się w dwa wyniosłe grzebienie krzyżowe boczne szczątkowe żebra krzyżowe utworzyły boczne części kości krzyżowe
• kanał kręgowy - ukryty pod grzebieniem środkowym - kończy się tzw. rozworem dolnym, przez który wychodzi nić końcowa rdzenia kręgowego
• cztery powierzchnie stawowe: górną, która łączy się z ostatnim kręgiem lędźwiowym, dwie boczne, tzw. uchowate, łączące się z kośćmi miednicy i na dolnym końcu małą powierzchnię ogonową dla powiązania z kością guziczną.
Kość guziczna
• Składa się z 4 do 5 szczątkowych kręgów guzicznych.
Jedynie na pierwszym znajdują się pewne cechy kręgów jak trzon, szczątkowe wyrostki poprzeczne i wyrostki stawowe górne zwane tutaj rożkami guzicznymi. U osób starszych kręgi guziczne zrastają się w pojedynczą kość ogonową.
Połączenia kręgów
• Więzozrosty - łączą ze sobą łuki oraz wyrostki poprzeczne i kolczyste kręgów.
• Wzdłuż przedniej powierzchni kręgów biegnie więzadło podłużne przednie od przedniego łuku kręgu szczytowego do powierzchni miednicznej kości krzyżowej. Więzadło to hamuje wyginanie kręgosłupa do tyłu.
• Wzdłuż tylnej powierzchni trzonów kręgów biegnie więzadło podłużne tylne, od drugiego kręgu szyjnego do pierwszego kręgu krzyżowego. Znajduje się ono wewnątrz kanału kręgowego. Więzadło to jest cieńsze i słabsze od poprzedniego. Zapobiega ono nadmiernemu zgięciu kręgosłupa do przodu.
• Łuki sąsiadujących ze sobą kręgów łączą krótkie więzadła żółte zbudowane prawie wyłącznie z włókien sprężystych (dzięki temu mają żółte zabarwienie).
• Między kością potyliczną a wyrostkami kolczystymi kręgów szyjnych rozpięte jest więzadło karkowe, które łatwo wymacać przy zgiętym karku.
• Chrząstkozrosty - łącza trzony kręgów szyjnych (od drugiego), piersiowych i lędźwiowych za pośrednictwem chrząstki włóknistej. Ma ona postać płaskich płytek, wciśniętych między trzony kręgów i zwanych krążkami międzykręgowymi.
Część obwodowa krążka tworzy tzw. pierścień włóknisty, zbudowany z chrząstki włknistej, zawierający dużo włókien sprężystych. Środkową część krążka międzykręgowego stanowi tzw. jądro miażdżyste - pozostałość zarodkowej struny grzbietowej.
Kościozrosty unieruchamiają całkowicie krzyżowy odcinek kręgosłupa.
Możliwości ruchowe kręgosłupa
Ø Połączenia stawowe i chrząstkozrosty umożliwiają ruchy:
Ø zgięcia i prostowania w płaszczyźnie strzałkowej,
Ø przegięcia boczne w płaszczyźnie czołowej, ruchy obrotowe
Ø ruchy obwodzenia - będące kombinacją poprzednich, przy udziale stawów biodrowych.
2
Bejituga