dydaktyka wykładowa.doc

1.Definicja

•         Treść kształcenia = wiadomości
i umiejętności, które ma opanować uczeń w procesie nauczania – uczenia się.

•         Poprzez treści realizuje się cele.

•         Treści kształcenia obejmują „całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki oraz praktyki, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole”.
(Cz. Kupisiewicz – Dydaktyka ogólna)

2.Modele treści

•         Jednowymiarowy model treści – wiadomości,

•         Dwuwymiarowy model treści – wiadomości i cel,

•         Trójwymiarowy model treści – wiadomości, cel, wymagania  programowe.

3. Ogólne kryteria doboru treści

Kryteria narzucają konieczność uwzględniania  wymagań związanych:

•         z rozwijającym się człowiekiem poddanym edukacji (percepcja wiedzy),

•         ze zmieniającym się społeczeństwem (stan obecny i perspektywy rozwoju),

•         z rozwojem kultury a przede wszystkim nauki.

4. Pedagogiczne kryteria doboru treści

1. Materializm dydaktyczny,
2. Formalizm dydaktyczny,
3. Utylitaryzm dydaktyczny,
4. Koncepcja problemowo – kompleksowa,
5. Strukturalizm,
6. Egzemplaryzm,
7. Materializm funkcjonalny

5. Program nauczania

•         Program ustala jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych
i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić.

6. Model budowy programu

1. Przedwojenne gimnazjum – podział na zagadnienia obowiązkowe i uzupełniające.
2. Model jądra  (podstawowe prawa,  teorie) i otoczki (treści drugorzędne).
3. Model zaproponowany przez B.Niemierko – blok treści podstawowej, rozszerzającej  
   i dopełniającej.
4. Model dwuczęściowy: część stała (wolno zmieniająca się) i część zmienna (ulega modyfikacji).
5. Podstawa programowa.

7. Skład programu

1. Uwagi wstępne, wytyczają ogólne i szczegółowe cele nauczania przedmiotu,
2. Materiał nauczania, eksponujący podstawowe funkcje, pojęcia, prawa, teorie, metody, techniki pracy, reguły postępowania z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej danemu przedmiotowi,
3. Uwagi o realizacji programu oraz wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację objętego programem materiału

8.Plan nauczania

Obejmuje pełny spis realizowanych
w szkole przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania dla każdego przedmiotu zarówno w pełnym cyklu pracy szkoły jak i w poszczególnych latach i klasach.

Plan nauczania stanowi podstawę do opracowywanych programów nauczania poszczególnych przedmiotów.

Nauczanie programowane

1.Historia powstania nauczania programowanego

•         Sokrates V/IV w p.n.e. – Platon (Menona)

•         Kartezjusz XVIIw. – krok po kroku.

•         Komeński – dyrektywy – od rzeczy znanych do nieznanych.

•         Herbart, Dewey, Dawid, Trębicki.

2. Program liniowy

•         Twórca Skiner B.F., Harward 1954r.

•         Założenia:

1. Nauczanie tradycyjne nie daje w pełni efektywnych wyników.
2. Podział materiału na małe dawki (kroki)          i wzmocnienie poprawną reakcją.
3. Powodzenie wzmacnia motywację. Tekst nie powinien zawierać kroków trudnych

2.1. Cechy programu liniowego:

1. małe dawki,
2. luki w każdej dawce,
3. natychmiastowe sprawdzenie,
4. wszyscy przechodzą przez wszystkie ramki, ale tempo pracy różne,
5. ilość wskazówek maleje w miarę przechodzenia przez program,
6. każde uogólnienie powtarzane w różnych wariantach, ilustrowane starannie dobranymi przykładami

3. Program rozgałęziony

•         Twórca Crowder 1961r. –  program wywodzi się z testów wyboru.

•         3.1.  Założenia teoretyczne:

1. Materiał podzielony na dawki. Po dawce informacji pytanie , wybór odpowiedzi z kilku gotowych.
2. Sprawdzenie natychmiastowe odpowiedzi             i w przypadku złej odpowiedzi odsyłanie do ramek korygujący a następnie do ramki głównej.
3. Różny czas pracy, lepsi – krócej, słabsi do ramek korygujących,
4. Wzrost stopnia trudności pytań  i odpowiedzi.

4. Program mieszany.

•         Powstał na uniwersytecie w Sheffield. w latach 60-tych XX w.

•         Krytyka programu liniowego                                  i rozgałęzionego:

1. Rozpoznawanie odpowiedzi lub ich szukanie  - zapamiętanie odpowiedzi złych (uczenie się przez pisanie lub zgadywanie).
2. Brak ciągłości, praca skokami – odsyłanie do ramek przeszkadza w zapamiętaniu  rzeczy istotnych

4. 1Cechy programu mieszanego.

1. Materiał podzielony na różne co do objętości dawki. Decyduje cel.
2. Treść ramki zróżnicowana stosownie do wykazywanych przez uczniów uzdolnień oraz ich zaawansowania w nauce.
3. Przy budowie programu – zasada stopniowania trudności oraz trwałości zdobytej wiedzy.
4. Ekspozycja przy pomocy podręczników lub maszyny. 

5. Maszyny dydaktyczne.

•         S.Trębicki,  1920r. – 3 przegródki                         z kartonikami.

•         S.L. Pressey , lata 30 – te XX w. – tekst zapisany na taśmie, okienko                                      z 4 odpowiedziami wybieranymi przyciskiem, blokada odpowiedzi złych.

•         Skiner, 1954 r.  - maszyna tarczowa (nowy materiał, rachunki

•         Auto-tutor – 1959 r.

•         Maszyny audiowizualne – połączenie z telewizorem , magnetofonem, aparatami projekcyjnymi.

•         Podręczniki,

•         Komputer,

•         Internet

6. Metoda blokowa

Połączenie tekstu programowanego z nauczaniem konwencjonalnym

7.Nauczanie wspomagane komputerowo

•         Interakcyjna komunikacja.

•         Symulacje procesów.

•         Wspomaganie eksperymentu.

•         Możliwość zdalnego wykonywania pomiarów.

Formy organizacyjne kształcenia.
Lekcja.

1.Formy kształcenia.

Określają organizacyjną stronę pracy dydaktycznej, wskazują jak organizować tę pracę stosownie do tego kto, gdzie, kiedy  i w jaki celu ma być przedmiotem kształcenia.

2.Szkolne zajęcia uczniów:

•         klasowo – lekcyjne,

•         laboratoryjne,

•         warsztatowo – produkcyjne,

•         świetlicowe

3. Pozaszkolne zajęcia dydaktyczne:

•         praca domowa,

•         wycieczka,

•         zajęcia w zakładach produkcyjnych, usługowych itp..

4.Cechy systemu klasowo – lekcyjnego:

1. Uczniowie w tym samym lub zbliżonym wieku tworzą klasy. Skład osobowy klasy ulega małym zmianom w czasie nauki szkolnej.
2. Każda klasa pracuje wg ustalonego dla niej rocznego planu nauczania.
3. Podstawową jednostką organizacyjną jest lekcja, poświęcona w zasadzie jednemu przedmiotowi.
4. Pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel, ocenia ich postępy
   i decyduje o promocji

5. Główne funkcje dydaktyczne lekcji:

1. Sprawdzenie wiadomości, umiejętności
   i nawyków, połączone z oceną pracy.
2. Zaznajomienie
   z nowym materiałem.
3. Utrwalenie opanowanej przez uczniów wiedzy

6. Typy lekcji

1. Lekcje poświęcone opracowaniu nowego materiału.
2. Lekcje poświęcone utrwaleniu materiału.
3. Lekcje ćwiczeniowe.
4. Lekcje poświęcone sprawdzeniu wiadomości, umiejętności
   i nawyków

7. Lekcje poświęcone wprowadzeniu nowego materiału

•         Jest to zasadniczy typ lekcji. Struktura takiej lekcji fizyki zależy od zaplanowanej przez nauczyciela metody pracy.

•         Mogą być lekcje uwzględniające tok podający, oparty o  stopnie formalne Herbarta, lub poszukujący – lekcja problemowa.

•         Opracowanie nowego materiału może wystąpić również na lekcji ćwiczeń laboratoryjnych.

8. Ogniwa lekcji o charakterze herbartowskim

1. Przypomnienie wcześniej poznanych wiadomości.
2. Ocenianie stopnia opanowania tych wiadomości.
3. Opracowanie nowego materiału.
4. Utrwalenie tych nowych wiadomości.
5. Wykorzystanie ich w praktycznych sytuacjach.

9. Lekcje poświęcone utrwaleniu nowego materiału – struktura lekcji.

1. Sprawdzenie pracy domowej.
2. Powtórzenie wiadomości wg ustalonego planu. Mogą to być pytania zadawane przez nauczyciela, zadania rozwiązywane przy tablicy, doświadczenia uzupełniające nowy materiał.
3. Uzupełnianie przez nauczyciela wypowiedzi uczniów, analiza i ocena wiadomości uczniów.
4. Zadanie pracy domowej

10. Lekcje ćwiczeniowe

Są to tzw. ćwiczenia  laboratoryjne. Zadaniem ich jest zapoznanie
z metodami badań stosowanymi w nauce, poszerzenie i pogłę- bienie wiadomości, kształtowanie umiejętności i nawyków przydatnych w życiu.

Ćwiczenia wykonuje się „równym frontem” lub obiegiem cyklicznym

11. Lekcje poświęcone sprawdzeniu wiadomości, umiejętności i nawyków

•         Funkcje tego typu lekcji:

1. Kontrola stopnia opanowania wiadomości.
2. Wystawianie ocen.
3. Mobilizowanie ucznia do systematycznej pracy.
4. Sprzężenie zwrotne między uczniem
   i nauczycielem.

12. Tradycyjne formy kontroli i oceny wyników pracy ucznia na lekcjach

•         Tradycyjne – stosowane od lat przez ogół nauczycieli.

•         Zaliczamy do nich:

1. Wszelkie formy odpytywania ustnego.
2. Sprawdziany pisemne z wyjątkiem obiektywnych testów dydaktycznych

13. Odpytywanie ustne

•         Bezpośredni kontakt nauczyciela z uczniem, od którego wymaga się dużej aktywności umysłowej. Nauczyciel poznaje zasób wiadomości ucznia, sposób myślenia, zakres rozumienia pojęć.

•         Odpowiedzi uczniów dobrych i słabych.

•         Umiejętność zadawania pytań.

•         Niska efektywność – ok.10 min/ucznia.

•         Poszukiwanie innych rozwiązań.

14. Sprawdziany pisemne

•         Klasówki :–

1. Wypracowania, 
2. Dwa – trzy  zadania wymagające dokonania obliczeń, poprzedzonych przekształceniem wzorów, odpowiadających treści zadania,

•         Bardziej obiektywna i efektywna forma kontroli.

•         Kartkówki – forma doraźnej kontroli wyników nauczania.

•         Składa się z szeregu prostych pytań dotyczących znajomości pojęć, praw
i definicji itp.

•         Oszczędność czasu, łatwość przygotowania pytań, łatwość sprawdzania.

•         Krótki czas przeprowadzania kartkówki nie pozwala na badanie rozumienia pojęć
i praw oraz umiejętności ucznia.

•         Testy:

•         Standardowe,

•         Tworzone przez nauczyciela dla własnych potrzeb.

•         Wykorzystanie środków informatycznych do konstruowania testów, ich przeprowadzania i oceny wyników.

•