Znaki_diakrytyczne.pdf

Nikud - hebrajska pisownia wokalizowana - (www.iwrit.pl)

Page 1 of 4

Sþownik Podstawy Gramatyka Historia Muzyka Forum

Inne

Znakidiakrytyczne

Otopróbkatekstuwokalizowanego:

לא

יניווַ הח תִ המצעמלתב ֶ חנ

לאר ְ י

תאֹזתרמל

ָ ללפנָ ֶ יוול

יעב ְ ִ

ינפל

רבְ

לאר ְ יל

דחיוולתנבלהל ָ מֶ ההטילחה

ללחַ יניוולהָ ַ י

Jakwidać,aŜroisiętuznakówdiakrytycznychnajróŜniejszychkombinacji

kropeczekikreseczek,"wspomagajacych"podstawoweliterytworzącewyraz.Sąto

tzw.nekudotoznaczającesamogłoskiorazdageszimapikkropkiwśrodku

liter,decydująceosposobiewymowyspółgłosek.

Systemten(określanynazwąnikud)zostałopracowanywVIVIIw.n.e.przez

mędrcówmasoreckich,abyzapewnićprawidłowyodczyttekstówbiblijnych.Dziś

spotykasięgowtekstachreligijnych,poezji,ksiąŜkachdladzieci,słownikachi

podręcznikachdonaukihebrajskiego.

Regułyokreślającestosowanieznakówdiakrytycznychsąniezwykleskomplikowane

iniebędątuomawiane.Przedstawięnatomiastpodstawoweinformacjepraktyczne,

którecałkowiciewystarcządoswobodnegokorzystaniazdobrodziejstwpisowni

wokalizowanejwsposóbbiernyczylidopoprawnegoodczytywanianieznanych

wyrazów.

DAGESZ( שגד )

Dagesztokropkawewnątrzlitery.Zwieluzawiłychgramatycznychpowodów

dageszmoŜepojawiaćsięwewszystkichliterachzwyjątkiem: החארע ,aletylkow

przypadkutrzechsamogłosekbet,kafipematowpływnawymowę:

z dagesz bez dagesz

literawymowalitera wymowa

MAPIK( קיפמ )

Dageszniewystępujewniektórychliterach,wtymw ה (he).Czasemjednak,

wewnątrztejliterynakoncuwyrazupojawiasiękropkatzw.mapik.Takie

traktowaćnaleŜyjakospółgłoskę.Bezmapikazaś,końcowe ה niewystepujewroli

spółgłoski,atylkomater lectionisoznaczającobecnośćsamogłoski(np.a,e,o)

nakońcuwyrazu.

Hej+mapikmaswojefunkcjegramatycznem.in.oznaczaŜeńskizaimek

dzierŜawczy3os.l.p.,czyli"jej".Jesttowprawdziekonstrukcjaraczejarchaiczna,

alewartozdawaćsobiesprawęzjejistnienia.Przykładywtabelce:

z mapik bez mapik

wyraz wymowaznaczenie wyraz wymowaznaczenie

דוד doda (h) jej wujek

הדוד

doda ciotka

http://www.iwrit.pl/nikud.php

2008-05-20

Nikud - hebrajska pisownia wokalizowana - (www.iwrit.pl)

Page 2 of 4

שיא isza (h) jej m ęŜ czyzna השיא

isza kobieta

Kłopotjednakwtym,Ŝetokońcowe ,mimoŜejestspółgłoską,pozostajenieme

(niewspominającotym,ŜepewnaczęśćIzraelczykówwogóleniewymawia

spółgłoski ה ).Takwięc,nieusłyszymytuŜadnego[h]nakońcu!Dlategowłasniew

tabelceująłemtokońcowe"h"wnawiasy.

Wobectego,jakodróŜnić"ciotkę"od"jejwujka"?Wniektórychprzypadkachjestto

moŜliwenapodstawieakcentuwsłowachzakończonychna (hej+mapik)zawsze

akcentowanajestostatniasylaba,zaśwniektórychrzeczownikachzakończonych

na ה (choćby"doda")przedostatnia.Natomiastwpisownibezwokalizacji,

odróŜnienie"ciotki"od"jejwujka"niejestmoŜliwebezkontekstu.Naszczęście

współcześnienajczęściejuŜywanesąanalitycznekonstrukcjedzierŜawcze,więc

takichproblemówniema"ciotka"to[doda]a"jejwujek"to[dodszela].

SZIN/SIN

Wpisownizwięzłej,21.literaalfabetu( ש )występujewdwóchodmianachszini

sin.RóŜniąsięonepozycjąkropkinadliterąpoprawejlubpolewejstronie.Mato

istotnywpływnawymowę:

szin sin

literawymowalitera wymowa

NIKUD( דוקינ )czyliwitamywświeciesamogłosek!

Nikudtosystemkreseczekikropeczekdopisywanychpod(czasemnad)literami.

Znaczkiteodpowiadająsamogłoskom.Zzasadysamogłoskawymawianajestpo

spółgłosceprzyktórejznajdujesiędanyznakdiakrytyczny.Wyjątkiodtejreguły

opisałemwodpowiednichmiejscachtabeli.

Znakidiakrytyczne(nekudot)pogrupowałemwedługichwartościsamogłoskowej,

nieuwzględniająciloczasu(długościsamogłosek),którywewspółczesnym

hebrajskimniewystępuje.Byłonjednakstosowanydawniej,wwymowie

aszkenazyjskiej,idlategowłaśniemamydziśpokilkanekudotdlakaŜdej

samogłoski.

PoniewaŜznakidiakrytycznenigdyniewystępująsamodzielnie,zawieszonew

próŜni,przedstawiłemjedołączonedospółgłoski ב ,colepiejpokazujeichwielkośći

pozycjęwzględemlitery.

Znaki diakrytyczne oznaczaj ą ce [a]

nikud nazwa

przykład

uwagi

טחמ machat

igła

Jeślipatachwystępujepod

literamichet,ajin,henakońcu

wyrazu,tosamogłoska[a]

wymawianajestwyjątkowoprzed

społgłoską,anieponiej(koach,a

nie:kocha).Jesttotzw.patach

ganuw(patachfurtivum).

patach

חוכ koach siła

ב chatafpatach

ולח chalom marzenie

ב kamackatan

Kamackatanpodkońcowymkaf

jestcharakterystycznydlarodzaju

męskiego.

Znaki diakrytyczne oznaczaj ą ce [e]

nikud nazwa

przykład

uwagi

segol

רדח cheder pokój

http://www.iwrit.pl/nikud.php

2008-05-20

טק katan mały Porównajzkamacgadol[o].

Nikud - hebrajska pisownia wokalizowana - (www.iwrit.pl)

Page 3 of 4

chatafsegol

הנומא emuna wiara

cerejchaser

ח chec strzała

יב cerejmale

Cerejmaleto2kropkipodliterą

orazdodatkowyjod,któryzawsze

występujewpisownipełnej.Cerej

malewymawiasiejakcoś

pośredniegomiędzy[ej]a

wydłuŜonym[e].Częstotrudno

odróŜnićtood[e],zwłaszczaw

wykonaniuIzraelczykówo

korzeniachsefardyjskichczy

jemeńskich.

Znaki diakrytyczne oznaczaj ą ce [ i ]

nikud nazwa

przykład

uwagi

ב chirikchaser

im je Ŝ eli

Pamiętaj,Ŝewpisownipełnej

zamiastchirikchaserwcalenie

musipojawićsięjod.

יב chirikmale

Chirikmaleskładasięzkropki

podliterąorazdodatkowegojod,

którejestmater lectionis,więc

zawszewystępujeteŜwpisowni

pełnej.

Znaki diakrytyczne oznaczaj ą ce [o]

gis szwagier

nikud nazwa

przykład

uwagi

ֹב cholamchaser

אֹל

lo nie

Wpisownipełnejzamiastcholam

chaserzwyklepojawiasięwaw.

(DuŜespacjeprzedizacholam

tobłądczcionki.)

ב cholammale

kof małpa

Cholammaleskładasięzwawi

kropkinadnim.Wawjesttu

materlectionis,więczawsze

będzieteŜwpisownipełnej.

ב chatafkamac

הינא onija statek

Dlaporównania:"onija"wpisowni

pełnejto: היינוא zauwaŜ,Ŝe

pojawiłysiędodatkowewawijod.

ב kamacgadol

Kamacgadol[o]wyglądajak

kamackatan[a],alewystępujew

nieakcentowanychsylabach

zamkniętych.Czasemwmiejsce

kamacgadolpojawiasięw

pisownipełnejwaw.Niejestto

jeszczepisowniapoprawna,choć

corazczęstsza,np.: תינכות .

Znaki diakrytyczne oznaczaj ą ce [u]

nikud nazwa

przykład

uwagi

kubuc

ימג gumi guma

Dlaporównania:"gumi"wpisowni

pełnej: ימוג pojawiłsięwaw.

szuruk

Szurukskładasięzwawikropki

obokniego.Wawjesttumater

lectionis,więczawszebędzieteŜ

wpisownipełnej.

Znak diakrytyczny "szwa"

sus ko ń

nikud nazwa

przykład

uwagi

טאל

יחותפ

le'at

ptuchim

pomału

Szwana'(ruchome).Występujew

sylabachotwartych.Jest

wymawianejako[e]lubnieme

(zob.uwagiponiŜej).

szwa

otwarte

szwa

הכלמ malka królowa

Szwanah(spoczywające),zawsze

nieme.Oznaczapoprostubrak

samogłoskipoddanąspółgłoską.

Szwanakońcusylabyzamkniętej

tozawszeszwaspoczywające.

http://www.iwrit.pl/nikud.php

2008-05-20

עדימ mejda informacja

סיג

תינכת tochnit program

סס

Nikud - hebrajska pisownia wokalizowana - (www.iwrit.pl)

Page 4 of 4

Jeszczetrochęnatematszwa

1. Szwapodpierwsząliterąwyrazutonapewnoszwaruchome(szwana')

niekonieczniejednakwymawiane(patrz5.)

2. Jeślimamydwaszwapodrządwśrodkusłowa,topierwszejestnieme,a

drugiejestwymawiane.Np. ָ ְ פנירְ סמ [misterejnafszecha](sekretytwej

duszy).Wartootympamiętaćodmieniającwczasieprzyszłymczasowniki

koniugacjipa'al.Prawidłowawymowatonp.:tisgeri,tisgeru,jisgeru,tilmedi,

tilmedu,itd.

WyjątkiemodobupowyŜszychzasadsąsłowaobcegopochodzenia,np.

רטקרט [traktor], הקינרטקלא [elektronika],wktórychzzasadywszystkieszwa

toszwaspoczywające,awięczawszenieme.

3. Szwapodostatniąliterąwyrazutozawszeniemeszwaspoczywające(zresztą

zwyklepomijanenawetwktivchaser).

4. Dwaszwapodrządnakońcuwyrazuto(oba!)niemeszwaspoczywające

(np. ְ ב ַ [szawt]).

5. Szwaruchome.Teoretyczniezawszepowinnobyćwymawianejako[e]i

jestnawetkilkuIzraelczyków,którzytakmówią(np.AwszalomKor

wytępującywizraelskimradiuodpowiedniknaszegoprof.Miodka).

Natomiastwpraktycejęzykapotocznegoszwaruchomebardzoczęstojest

nieme.

Wpewnychkonfiguracjachszwana'jestjednakzawszewymawiane,np:

przedliteramialef,he,ajin( המהב [behema], ילעב [be'alim])orazporeszi

jod( יאפר [refaim], ידלי [jeladim]).TakŜewprzedrostakch:be,we,le,ke

.Orazzawszewtedy,gdyułatwiawymowęwyrazulubodróŜnieniegood

innego,podobnego,np: יחוטב [betuchim]od יחותפ [ptuchim].

Brakznakudiakrytycznego

MoŜnaprzyjąćuproszczonązasadę,ŜejeśliprzyliterzeniemaŜadnejznekudot,to

albojesttokoniecsylabyzamkniętejiwpisownipominiętotamniemeszwa

spoczywające,alboliterapełnirolęmater lectionis.

RozdziałopracowałemdziękipomocyDariuszaDekierta,AllonaRothfarba,ItzhakaSchülderaiDavidaZiry.

Jeślimaszjakieśuwagilubpytaniapisz: iwrit@iwrit.pl

http://www.iwrit.pl/nikud.php

2008-05-20

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: