podziemie_aborcyjne_w_polsce.pdf

Podziemie aborcyjne w Polsce

Wst ę p

Projekt ustawy o zmianie art. 38 Konstytucji RP, zgłoszony w Sejmie 26 października

2006 r., dotyczący doprecyzowania ochrony Ŝycia człowieka poprzez dodanie zapisu „od po-

częcia do naturalnej śmierci”, na nowo otworzył społeczną i polityczną dyskusję nad proble-

mem aborcji w Polsce.

Kwestia podziemia aborcyjnego jest jednym z głównym argumentów politycznych zwo-

lenników legalności przerywania ciąŜy. Postulują oni, Ŝe wobec rzekomo ogromnej skali zja-

wiska naleŜy zmienić obowiązujące prawo, Ŝeby nie było ono „pustym zapisem”. Środowiska

te stoją na błędnej pozycji – choćby wobec faktu, Ŝe powszechność przestępstwa nie jest

w innych przypadkach argumentem za zniesieniem karalności i legalizacją danego przestęp-

stwa (por. czy powszechność kradzieŜy samochodów ma skutkować zmianą kodeksu karnego

w kierunku legalności kradzieŜy?). Jednak nie ten tok rozumowania jest celem niniejszego

opracowania – jest nim zdezawuowanie promowanego jako narz ę dzie walki politycznej

mitu wielkiej skali podziemia aborcyjnego oraz prezentacja próby rzetelnego oszacowa-

nia zjawiska. Po przeprowadzonych analizach autor opracowania oszacował skal ę pod-

ziemia aborcyjnego na 7 tys. -14 tys. w skali rocznej.

I Stan prawny

Historia ustawy. Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach

dopuszczalno ś ci przerywania ci ąŜ y (Dz. U. z 1993 r. Nr 17, poz. 78) została uchwalona

7 stycznia 1993 r.

20 listopada 1996 r. prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał nowelizację tej usta-

wy, zezwalającą na aborcję z tzw. względów społecznych.

28 maja 1997 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł niezgodność tej nowelizacji z Konsty-

tucją. Od tego czasu znów ustawa obowiązuje w formie z 7 stycznia 1993 r.

Tre ść ustawy. Ustawa delegalizuje aborcję poza 3 przypadkami: zagroŜenia Ŝycia lub

zdrowia matki, nieodwracalnego cięŜkiego uszkodzenia płodu oraz gdy istnieje uzasadnione

podejrzenie, Ŝe ciąŜa jest wynikiem czynu zabronionego („art. 4a. 1. Przerwanie ciąŜy moŜe

być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy: 1) ciąŜa stanowi zagroŜenie dla

Ŝycia lub zdrowia kobiety cięŜarnej, 2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne

wskazują na duŜe prawdopodobieństwo cięŜkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo

nieuleczalnej choroby zagraŜającej jego Ŝyciu, 3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, Ŝe ciąŜa

powstała w wyniku czynu zabronionego”).

Ustawa nie przewiduje Ŝadnych kar dla kobiet poddających się aborcji (art. 7 § 2: „Nie

podlega karze matka dziecka poczętego”).

II Statystyki rz ą dowe

Wobec zapisu ustawy o konieczności raportowania przed rząd skutków jej działania,

rząd corocznie publikuje dane nt. skali podziemia aborcyjnego (art. 9. Ustawy z 7.01.1993 r.:

„1. Po upływie roku od dnia wejścia w Ŝycie ustawy Minister Zdrowia i Opieki Społecznej

przedłoŜy Sejmowi sprawozdanie z wykonywania ustawy oraz o skutkach jej stosowania.

2. Odpowiednie sprawozdania przedłoŜą Ministrowie Sprawiedliwości, Edukacji Narodowej

oraz Pracy i Polityki Socjalnej w odniesieniu do spraw wchodzących w zakres ich kompeten-

cji”.).

Rok

Liczba nielegalnych aborcji

1998

1999

2000

2001

2002

210

2003

2004

Tabela 1. Liczba nielegalnych zabiegów przerywania ci ąŜ y w statystykach

rz ą dowych. Źródło: Sprawozdania Rady Ministrów z wykonania Ustawy z dnia

7 stycznia 1993 roku za lata 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2003, 2004.

III Podziemie aborcyjne jako narz ę dzie walki politycznej

1. Ź ródła mitu ogromnej skali podziemia aborcyjnego w Polsce

Wobec niewielkiej liczby zgłoszonych nielegalnych aborcji (por. Tabela 1) zarówno

w środowiskach politycznych jak i w mediach pojawiają się opinie nt. ogromnej skali pod-

ziemia aborcyjnego. Przykładowo w uzasadnieniu do projektu ustawy „o świadomym rodzi-

cielstwie” autorstwa Klubu SLD (rok 2004) znalazł się taki zapis: „Podziemie aborcyjne,

w tym usługi dokonywane przez osoby nie posiadające przygotowania zawodowego, zdomi-

nowało rynek. Zabiegi takie nie są wykonywane w szpitalach nawet w przypadku istnienia

oczywistych wskazań natury medycznej lub przesłanek wynikających z popełnienia czynu

zabronionego. (...) Nie moŜna dokładnie oszacować liczby nielegalnych zabiegów przerwania

ciąŜy. Szacunki mówią o 100-200 tysiącach takich zabiegów rocznie” (sld.kluby.sejm.pl/-

KP_SLD_V_Kad/archiwum/swiadomerodzicielstwo.doc).

Liczne doniesienia prasowe podają tę liczbę jako skalę zjawiska w Polsce (por. przykła-

dowe ostatnie artykuły: Aleksandra Pezda, „GW ujawnia: Podziemie aborcyjne w Polsce”,

„Gazeta Wyborcza” 7.11.2006; Dorota Kowalska, Dariusz Koźlenko, „Raport o aborcji”,

„Newsweek” nr 46/2006).

PowyŜej przywołane doniesienia mają swe źródło w opracowaniu Wandy Nowickiej

i Moniki Tajak pt. „Ustawa antyaborcyjna w Polsce. Funkcjonowanie, skutki społeczne, po-

stawy i zachowania Raport – Wrzesień 2000” (http://www.federa.org.pl/publikacje/raporty/-

aborcja2000/aborcja2000_2.htm). Raport ten jest firmowany przez Federację na rzecz Kobiet

i Planowania Rodziny.

O rzekomo ogromnej skali podziemia aborcyjnego według Federacji na rzecz Kobiet

i Planowania Rodziny ma świadczyć malejąca liczba urodzeń w Polsce. Tymczasem spadek

przyrostu naturalnego jest paneuropejskim trendem obecnym na naszym kontynencie od dzie-

sięcioleci. Nowa struktura rodziny, opóźnianie decyzji o zawieraniu małŜeństwa, większy

dostęp i korzystanie ze środków i metod planowania rodziny, spadająca liczba kobiet w wieku

rozrodczym (a w Polsce dodatkowo wysoki poziom bezrobocia, niewystarczająca polityka

prorodzinna ze strony państwa, znaczny wzrost poziomu wykształcenia kobiet oraz brak

mieszkań dla młodych małŜeństw) to rzeczywiste przyczyny spadku przyrostu naturalnego.

Dostępność przerywania ciąŜy jest jednym z całego spektrum – i to nie najistotniejszym –

czynnikiem kształtujących ten trend.

Nowicka i Tajak szacują skalę podziemia aborcyjnego w oparciu o porównania z takimi

krajami jak Litwa, Czechy czy Łotwa. Tymczasem – jak pisze prof. dr hab. n. med. Bogdan

Chazan ( Raport wyssany z palca , „Głos dla śycia”, nr 5/2003) – „porównania z krajami nad-

bałtyckimi i innymi sąsiadami nie mogą być uzasadnieniem dla oceny liczby aborcji

w Polsce. Częstość chorób przenoszonych drogą płciową (w tym HIV), zgonów kobiet

w związku z ciąŜą, porodem i połogiem, umieralność płodów i noworodków są w tych kra-

jach duŜo wyŜsze niŜ w Polsce. Jedną z przyczyn jest duŜa liczba aborcji, która wtórnie pro-

wadzi do tych powikłań. (...) Sytuacja społeczna, zdrowotna tych krajów i Polski nie jest po-

równywalna”.

Analizując metodologię raportu trudno nie zauwaŜyć raŜących błędów. I tak np. źró-

dłem wniosków rozdziału „Postawy środowiska medycznego wobec aborcji” jest badanie na

10 (słownie: dziesięciu) osobach („W sumie przeprowadzono 10 wywiadów pogłębionych:

6 z lekarzami ginekologami (2 kobiety i 4 męŜczyzn) i 4 ze średnim personelem medycznym

– połoŜnymi i pielęgniarkami” – http://www.federa.org.pl/publikacje/raporty/aborcja2000/-

aborcja2000_3.htm).

2. Dotychczasowe do ś wiadczenia zawy Ŝ ania skali podziemia aborcyjnego jako na-

rz ę dzia walki politycznej

Warto w tym miejscu przywołać podobne przykłady z najnowszej historii, kiedy to za-

wyŜanie skali podziemia aborcyjnego było metodą walki politycznej o legalizację aborcji.

Stany Zjednoczone. W latach 60 i 70. XX wieku w tym kraju działała organizacja

NARAL, której celem była legalizacja aborcji. Jeden z jej współtwórców, dr Bernard Nathan-

son (obecnie działacz pro-life) następująco opisuje działania NARAL-u: „Sfałszowaliśmy

dane na temat nielegalnych zabiegów przerywania ciąŜy wykonywanych kaŜdego roku

w USA. Mass mediom i opinii publicznej przekazywaliśmy informację, Ŝe rocznie przepro-

wadza się w Stanach około miliona aborcji, chociaŜ wiedzieliśmy, Ŝe naprawdę jest ich około

100 tysięcy. Podczas nielegalnych zabiegów umierało rocznie 200-250 kobiet, ale stale po-

wtarzaliśmy, Ŝe śmiertelność jest znacznie wyŜsza i wynosi 10 tysięcy rocznie. Liczby te za-

częły kształtować świadomość społeczną w USA i były najlepszym środkiem, aby przekonać

społeczeństwo, Ŝe trzeba zmienić prawo antyaborcyjne. Sfałszowane przez nas dane na temat

przerywania ciąŜy wpłynęły na legalizację aborcji przez Sąd NajwyŜszy” („SłuŜba śyciu.

Zeszyty Problemowe”, nr 2/3/1999).

Wielka Brytania. W latach 1960-65 w trakcie kampanii polityczno-społecznej na rzecz

legalizacji przerywania ciąŜy w Wielkiej Brytanii brytyjskie organizacje proaborcyjne poda-

wały, Ŝe na terenie Wielkiej Brytanii i Walii skala podziemia aborcyjnego sięga 250 tys. nie-

legalnych aborcji rocznie. Tymczasem Rada Królewskiego Towarzystwa Ginekologicznego

i PołoŜniczego napisała w wydanym w 1966 roku oświadczeniu: „Wielokrotnie podawano, Ŝe

liczba nielegalnych aborcji wynosi 100 tys. rocznie, najnowsze szacunki mówią nawet o 250

tys. Te liczby – podobnie jak wcześniejsze szacunki mówiące o 50 tys. nielegalnych aborcji

rocznie – nie mają Ŝadnych rzeczywistych podstaw” („Legalised Abortion: Report by the Co-

uncil of the Royal College of Obstetricians and Gynaecologists”, British Medical Journal ,

1966; 1: 850-854). Po legalizacji przerywania ciąŜy w tym kraju w 1968 r. legalnych aborcji

miało miejsce 23,6 tys., w 1969 54,8 tys. Od momentu legalizacji aborcji w Wielkiej Brytanii

do tej pory nigdy liczba aborcji nie osiągnęła 250 tys.

200 000

180 000

160 000

140 000

120 000

100 000

80 000

60 000

40 000

20 000

Wykres 1. Liczba legalnych aborcji w Wielkiej Brytanii.

Źródło: http://www.statistics.gov.uk/STATBASE/ssdataset.asp?vlnk=5777.

Niemcy. Przed legalizacją aborcji w RFN w 1976 r. zwolennicy aborcji podawali rze-

komą ogromną liczbę nielegalnych zabiegów, szacowaną przez nich nawet na 3 miliony rocz-

nie (Beckemann, Rainer, Abtreibung in der Diskussion – Funfzig Behauptungen und ihre Wi-

derlegung , Sinus Verlag 1998). Po legalizacji liczba aborcji wynosiła 54 309 w 1977, 73 548

w r. 1978 (http://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-frgermany.html). Ponadto

niemieccy działacze proaborcyjni podawali, Ŝe wskutek nielegalnej aborcji umiera od 10 tys.

do 40 tys. Niemek rocznie. Tymczasem ze wszystkich przyczyn (naturalnych i losowych)

rocznie umierało w tym kraju średnio 13 tys. kobiet w wieku rozrodczym (Beckemann, Ra-

iner, Abtreibung in der Diskussion – Funfzig Behauptungen und ihre Widerlegung , Sinus Ver-

lag 1998).

PRL. W latach 50. XX wieku władze komunistyczne, chcąc zalegalizować przerywanie

ciąŜy, podawały zawyŜone szacunki skali podziemia aborcyjnego. Podawano: „Według oceny

Ministerstwa Zdrowia, liczba zabiegów dokonywanych z naruszeniem dotychczas obowiązu-

jących przepisów sięga ok. 300 tys. rocznie, lub jest nawet wyŜsza” („Trybuna Ludu” nr 116

z 26 kwietnia 1956 r. s. 4). Tymczasem po legalizacji w 1956 r. liczba legalnych aborcji wy-

nosiła: w 1957 r. – 36 368, w 1958 r. – 44 233 (Biuletyn Statystyczny za rok 1960, nr 2, Pań-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: