PEDAGOGIKA PORÓWNAWCZA – wykłady
I. Pedagogika porównawcza to dyscyplina naukowa, która opisuje i wyjaśnia funkcjonowanie edukacji (systemów edukacyjnych) w świecie współczesnym.
a) Opisuje i wyjaśnia:
- opisać – odpowiedzieć na pytanie „jak jest?”,
- wyjaśnić – odpowiedzieć na pytanie „dlaczego tak jest?”.
b) Systemy edukacyjne:
EDUKACJA
Kształcenie
(wyposażanie w wiedzę i/lub umiejętności)
Znaczenie szerokie
Znaczenie wąskie
Wszelkie nabywanie wiedzy i umiejętności
Kształcenie zinstytucjonalizowane
System edukacyjny
Oba znaczenia różnią się źródłem wiedzy i/lub umiejętności!!!!
Wykształcenie jest rezultatem kształcenia.
Kształcenie w znaczeniu szerokim jest nieprzydatne z punktu widzenia pedagogiki porównawczej.
Kształcenie zinstytucjonalizowane przyjmuje postać systemu edukacyjnego (oświatowego, szkolnego), który rozumiany jest jako układ szkół i placówek innego rodzaju, służących nabywaniu wiedzy:
Elementy systemu edukacyjnego:
1. przedszkole – nieobowiązkowe.
2. obowiązek szkolny:
- znaczenie: obowiązek uczenia się (często rozumiany jako obowiązek chodzenia do szkoły),
- wiek rozpoczęcia obowiązku szkolnego: od 4 do 7 r.ż., najczęściej 6 r.ż.;
Niemcy: dzieci od 6 r.ż., które 6 r.ż. ukończyły do 30 czerwca;
Holandia: pierwszy dzień miesiąca po miesiącu, w którym dziecko ukończyło 5 r.ż.;
- czas trwania obowiązku szkolnego: od 4 lat (Kuwejt) do 12 lat (Holandia); w Polsce 10 lat (do 18 r.ż.; obowiązkowo zerówka, szkoła podstawowa i gimnazjum),
- moment rozpoczęcia obowiązku szkolnego: najczęściej wraz z rozpoczęciem uczęszczania do szkoły podstawowej; w Polsce w 6 r.ż.
3. szkoła podstawowa:
- wiek rozpoczęcia nauki: najczęściej wiek rozpoczęcia obowiązku szkolnego; w Polsce 7r.ż.;
- czas trwania nauki: od 4 (Niemcy) do 10 lat (kraje skandynawskie); w Polsce zmiana z 8 do 6 lat;
- czego się w niej uczy:
ە szkoła podstawowa jako szkoła powszechna: wyposażenie ludzi w podstawowe umiejętności, które są niezbędne w życiu; np. w Niemczech,
ە szkoła podstawowa jako szkoła ogólnokształcąca: daje podstawy do dalszego kształcenia (program jest rozbudowany); np. w USA i Skandynawii,
- w jaki sposób uczniowie są oceniani:
ە nie są w ogóle oceniani – Szwecja,
ە ocenianie opisowe – Anglia i Walia,
ە najpierw oceny opisowe, później oceny ze skali ocen – Polska,
ە jednolity system ocen – dawniej w Polsce,
- czym się kończy:
ە niczym (gdy uczniowie nie są w ogóle oceniani),
ە świadectwem (z ocenami z ostatniej klasy lub z całej nauki) – Grecja, Polska,
ە egzaminem.
W Polsce – świadectwo oraz test kompetencji.
- przejście ze szkoły podstawowej do szkoły średniej:
ە automatyczne,
ە w wyniku selekcji (selekcja może odbywać się na wejściu – egzamin wstępny, lub na wyjściu – na podstawie egzaminu/testu kompetencji na koniec szkoły podstawowej).
4. szkoła średnia:
- jedno czy dwustopniowa:
ە jednolita – Szwecja,
ە jednolita lub dwustopniowa – Niemcy,
ە dwustopniowa – Polska (gimnazjum wspólne dla wszystkich + liceum),
- czas trwania: od 2 do 9 lat,
- jednolita czy zróżnicowana:
ە zróżnicowanie wewnętrznie - np. High School w USA,
ە zróżnicowanie zewnętrznie – np. technika, licea w Polsce,
ە świadectwo,
ە egzamin,
ە świadectwo i egzamin – np. gimnazjum w Polsce,
- czy istnieje odpowiednik polskiej matury? Jeśli tak, to czy egzamin ma charakter wewnętrzny czy zewnętrzny (np. nowa matura)?, Kto przeprowadza egzamin zewnętrzny (agendy państwa np. CKE lub uniwersytety)?,
- co decyduje o przyjęciu na studia? (kryteria przyjęć na studia):
ە nic (brak),
ە egzamin na koniec szkoły średniej,
ە egzamin wstępny,
ە świadectwo.
Rodzaje studiów i szkół wyższych:
STUDIA:
⌐ zawodowe – kończą się stopniem licencjata (bakałarza) lub inżyniera,
⌐ akademickie – kończą się tytułem magistra lub stopniem naukowym doktora.
W Polsce następuje przejście do studiów dwustopniowych.
SZKOŁY WYŻSZE:
⌐ uniwersyteckie – kształcenie akademickie,
⌐ nieuniwersyteckie – kształcenie zawodowe
c) Świat współczesny (jaki on jest?):
Jeśli by założyć, że na świecie jest 100 osób, to:
Azja miałaby 57 mieszkańców, Europa – 21, Ameryki – 14, Afryka – 8.
Zależność między kobietami a mężczyznami byłaby: 52:48, ludźmi białymi a niebiałymi: 30:70.
Dysponowanie dobrami: 20:80 (tzn. 20% ludzi na świecie dysponuje 80% dóbr, a 80% ludzi na świecie dysponuje 20% dóbr).
Produkt krajowy brutto (PKB) na 1 osobę:
Luksemburg: 45700$ (najbogatszy kraj),
Polska: 4400$,
Bangladesz: 250$ (najbiedniejszy kraj).
Wydatki na jedną osobę na funkcjonowanie systemu edukacyjnego w Europie:
Norwegia: ok. 2000$,
Polska: 293$,
Albania: 45$.
Standard życia:
80% ludzi żyje w domach poniżej standardu biedy, 50% przeżywa dzień za kwotę poniżej 2$, a 20% poniżej 1$. (2$ dziennie to granica ubóstwa!)
Analfabetyzm i analfabetyzm funkcjonalny:
Analfabeci: 13%
Analfabeci funkcjonalni: 70%.
Internet: 90% ludności nie ma stałego łącza.
II. Teorie zmian społecznych.
1. Teoria ewolucjonistyczna w wersji socjokulturowej.
- Gerhard i Jean Lenski – siłą sprawczą wszelkich zmian społecznych jest rozwój techniki, który powoduje zmiany w sposobie produkcji, a te z kolei powodują zmiany w organizacji i zachowaniach społecznych, w tym również w edukacji.
Zmiany w zachowaniach społecznych są rezultatem określonych rodzajów aktywności podejmowanych w socjokulturowym kontekście danego społeczeństwa (te same wynalazki mogą spowodować różne zmiany w różnych społeczeństwach i kulturach).
2. Teoria cykliczna.
- Arnold Toynbee – społeczeństwa, podobnie jak ludzie, rodzą się, rozwijają i umierają (różnica dotyczy tylko czasu trwania).
Zwolennicy twierdzą, że wymierającym społeczeństwem jest społeczeństwo europejskie.
- B. Banathy – to czy społeczeństwo upadnie, czy nie, zależy od sposobu, w jaki reaguje ono na pojawiające się zmiany.
4 style reagowania na zmiany:
a) reaktywny (reakcyjny) – powrót do przeszłości; stosowanie rozwiązań, które były już praktykowane (np. mundurki szkolne ;) ),
b) bierny – nic nie robienie, stwierdzanie, że „jakoś to będzie”,
c) preaktywny – reagowanie na zagrożenia zanim one jeszcze się pojawią,
d) interaktywny – reagowanie w sposób adekwatny na pojawiające się zagrożenie.
Jeśli społeczeństwo wybierze styl reaktywny lub bierny, będzie skazane na upadek!
3. Teoria funkcjonalistyczna.
- Talcot Parsons – społeczeństwo to system wzajemnych powiązań i zależności, który dąży do równowagi.
Zmiany wywoływane są przez 2 rodzaje czynników:
a) czynniki zewnętrzne – np. wojna, w której nie jesteśmy stroną, ale konsekwencje nas dotykają,
b) czynniki wewnętrzne – np. recesja ekonomiczna.
Społeczeństwo dostosowuje się do tych zmian i ustanawia nową równowagę.
2 procesy istotne w ustanawianiu nowej równowagi:
a) różnicowanie – tworzenie instytucji, których celem jest rozwiązywanie problemów społecznych,
b) integracja – względna koordynacja działania tych instytucji.
4. Teoria konfliktu.
- Karol Marks,
- Ralf Dahrendorf – przyczyną wszelkich zmian społecznych są różne rodzaje konfliktów.
Konflikty mogą mieć różne podłoże (np. etniczne, na tle rasowym, religijne, ekonomiczne). W Polsce występuje konflikt pomiędzy świeckim a religijnym charakterem systemu edukacyjnego.
5. Teoria modernizacji.
- „modernizacja” ma wiele znaczeń:
ە utożsamiana jest z upowszechnianiem wcześniej wytworzonych innowacji; udoskonalanie, unowocześnianie – modernizacja technologiczna,
ە utożsamiana jest z wszelkimi zmianami, które wprowadzają nowocześniejsze formy organizacji w społeczeństwie, gospodarce, systemie władzy, polityce i kulturze,
ە znaczenie mające swoje źródło w marksistowskiej teorii rozwoju.
3 elementy marksistowskiej teorii rozwoju:
a) teoria rozwoju społecznego – zajmuje się zmianami wewnątrz (endogennymi) społeczeństw,
b) teoria dyfuzji – zajmuje się zmianami wynikającymi z przenoszenia wzorów kulturowych z jednego społeczeństwa do innych (np. amerykanizacja),
c) teoria modernizacji – odnosi się do przenoszenia sposobów produkcji ze społeczeństw zaawansowanych technologicznie do społeczeństw znajdujących się na niższych etapach rozwoju.
ە Znaczenie zgodnie z którym modernizacja to ciąg ewolucyjnych zmian społeczeństwa tradycyjnego, prowadzących do jego przekształcania w społeczeństwo nowoczesne, a następnie w społeczeństwo informacyjne (utożsamiane z centrum systemu światowego, które stanowi grupa G7).
Społeczeństwo tradycyjne jest utożsamiane z peryferiami systemu światowego (np. zacofane kraje trzeciego świata w Azji i Afryce).
- Głównie założenie teorii modernizacji: rozwój to ewolucyjny, stadialny, jednoliniowy i konwergentny (upodabniający, prowadzący do zbliżonych lecz nie jednakowych rezultatów) proces zmian społecznych.
III. Typy społeczeństw wyróżniane w ramach teorii modernizacji.
Kryterium jest tu rodzaj wykonywanej przez ludzi pracy.
1. Społeczeństwo preindustrialne.
(przedprzemysłowe, przedliterackie, chłopskie, rolnicze)
- większość ludzi czynnych zawodowo zajmowała się uprawą roli,
- zmiany dokonywały się bardzo wolno (na przestrzeni epok i setek lat),
- człowiek w ciągu życia nie był w stanie zauważyć żadnej zmiany,
- to, czego raz się człowiek nauczył, wystarczało mu na całe życie i przekazywał tą wiedzę jeszcze młodszym pokoleniom,
- brak problemów z tożsamością,
- typ ten trwał do połowy XVIII wieku.
2. Społeczeństwo częściowo tradycyjne, a częściowo nowoczesne.
Jest to przejściowy typ społeczeństwa.
- dzieci nie powielają losów rodziców (rodzice – praca na roli, dzieci – przenoszą się do miast),
- ten typ trwał od połowy XVIII do połowy XIX wieku.
3. Społeczeństwo industrialne.
(nowoczesne, przemysłowe)
- większość ludzi zajmuje się wytwarzaniem dóbr w fabrykach,
- trwa od połowy XIX do połowy XX wieku,
- maszyna parowa J. Watta – rewolucja – nowy rodzaj energii (1768r.). Energia ta umożliwia nowy rodzaj produkcji.
4. Społeczeństwo usługowe.
(ponowoczesne, postindustrialne)
- zmiana rodzaju wykonywanej pracy – usługi i usługi dla usług (usługi zwłaszcza o charakterze niematerialnym),
- trwa od lat 20. do 70. XX wieku.
5. Społeczeństwo poponowoczesne.
(postmodernistyczne, informacyjne, wiedzy)
- najważniejszym produktem jest wiedza,
- trwa od 1956/57 do teraz i nadal trwa... (niektórzy teoretycy uważają, że skończyło się 11.9.2001r.)
W 1956 r. po raz pierwszy...
klejarka