17 Powstanie kościuszkowskie i III rozbiór Polski
podręcznik, str. 146-153
1. Insurekcja kościuszkowska 1794:
a. marsz brygady Antoniego Madalińskiego z Ostrołęki do Krakowa ( ambasador rosyjski nakazał zmniejszenie liczby wojska polskiego)
b. przysięga Tadeusza Kościuszki na krakowskim rynku 24 III 1794- początek insurekcji- Kościuszko naczelnikiem powstania ( dyktatorem, m.in.: kierował działaniami wojennymi, mianował członków rządu- tzw. Rady Najwyższej Narodowej, wydawał rozporządzenia)
c. sukcesy powstańców:
- zwycięstwo kosynierów pod Racławicami- 4 IV 1794
- wyparcie Rosjan z Warszawy- Jan Kiliński
- opanowanie Wilna- Jakub Jasiński
d. uniwersał połaniecki- 7 V 1794- wolność osobista chłopów, zmniejszenie wymiaru pańszczyzny; próba zachęcenia do udziału w powstaniu chłopów
e. wyroki dla zdrajców państwa- przywódców Targowicy ( sąd powstańczy skazał na śmierć przywódców Targowicy, tych, którym udało się zbiec wieszano symbolicznie na szubienicach ich portrety)
2. Klęska powstania kościuszkowskiego:
a. przyłączenie do wojny Prus do stronie Rosji
b. klęska pod Szczekocinami 6 VI 1794
c. powstanie antypruskie w Wielkopolsce- Jan Henryk Dąbrowski
d. klęska pod Maciejowicami- 10 X 1794 ( powstańcy walczyli 12 godzin z dwukrotnie silniejszymi siłami rosyjskimi feldmarszałka Iwana Fersena, ranny Kościuszko dostał się do niewoli)
e. kapitulacja Warszawy- rzeź Pragi ( generał Aleksander Suworow)- 9 XI 1794
3.Trzeci rozbiór Polski 1795:
a. akt rozbiorowy 24 X 1795 – likwidacja państwa polskiego na 123 lata
- Rosja- tereny na wschód od Bugu i Niemna
- Prusy- Mazowsze, ziemie litewskie po Niemnem
- Austria- reszta Małopolski z Krakowem, Lublinem, Sandomierzem
b. wywiezienie Stanisława Augusta Poniatowskiego do Grodna i jego abdykacja – 25 XI 1795 ( zmarł w Petersburgu w 1798 r.)
c. upadek I Rzeczpospolitej Polskiej – przyczyny zewnętrzne czy wewnętrzne
Przyczyny wewnętrzne
Przyczyny zewnętrzne
kryzys ustroju- liberum veto ( zrywanie sejmów), wolna elekcja, przywileje szlacheckie ( „złota wolność szlachecka”), „król malowany”
scentralizowane monarchie oświeceniowe- Rosja, Prusy, Austria, niepodważalna władza monarchy, rozwinięta biurokracja, ograniczenie roli parlamentu
anarchia- oligarchia magnacka ( rywalizacja o wpływy rodów magnackich, często przy pomocy obcych mocarstw)
Rzeczpospolita od sejmu niemego ( 1717) faktycznie protektoratem ( państwem zależnym) Rosji
słabość militarna ( 24 tys. armia !, w rzeczywistości jeszcze mniej liczna, liczne wojny w XVII wieku, wplątanie Polski w wojnę północną przez Augusta II Mocnego), anachroniczne pospolite ruszenie szlacheckie
potęga militarna sąsiadów; nowoczesne, wyszkolone wojska z poboru, liczące 200 tys. ( Prusy)- 300 tys. ( Rosja i Austria), od czasów saskich armia rosyjska i pruska stacjonowała na terenie Rzeczpospolitej, ekspansja terytorialna sąsiadów Polski
refeudalizacja- zacofanie gospodarcze ( folwarki szlacheckie, latyfundia magnackie), brak rozwoju przemysłu, ruina gospodarcza kraju po wojna XVII wieku i wojnie północnej- Rzeczpospolita karczmą zajezdną”
rozwój gospodarczy- manufaktury, merkantylizm ( dbałość o rozwój gospodarczy kraju, ograniczenia na towary importowane), wpływy podatkowe do budżetu
d. blaski i cenie panowania ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego:
blaski
cienie
próba reformy ustroju kraju- Konstytucja 3 maja
„marionetka w rękach carycy Katarzyny II”- całkowita zależność od Rosji ( w młodości był kochankiem przyszłej carycy Katarzyny II, owocem ich związku miała być Anna Piotrowna- przyłączenie się do Targowicy
mecenat kulturalny- oświecenie stanisławowskie
przyłączenie się do Targowicy
rozwój oświaty- KEN, Szkoła Rycerska
bierność, niezdecydowanie polityczne- Targowica, rozbiory, insurekcja kościuszkowska
rozwój gospodarczy- manufaktury, infrastruktura
abdykacja ( ponoć Rosjanie obiecali spłacić 40 mln długów byłego króla)
Panorama Racławicka- www.panoramaraclawicka.pl
Autorzy: lwowski malarz Jan Styka (1858-1925), który zaprosił do współpracy znakomitego batalistę Wojciecha Kossaka (1857-1942). Pomagali im: Ludwik Boller, Tadeusz Popiel, Zygmunt Rozwadowski, Teodor Axentowicz, Włodzimierz Tetmajer, Wincenty Wodzinowski i Michał Lozański
Wymiary; 15 m x 114 m
Czasy wykonania: 9 miesięcy
Otwarcie Panoramy Racławickiej: w 100-lecie bitwy 5 VI 1894 we Lwowie
Obecnie: od 1985 roku Wrocław
kandr