gko2008-2.pdf

Spis treści

PROBLEMY OCENIANIA

⊲ Arleta PorębaKonopczyńska — Ocenianie według wymagań i jego związki z ocenianiem

kształtującym

⊲ Ocenianie kształtujące w praktyce — scenariusze lekcji przyrody i biologii

......................

WSPOMAGANIE ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEŻY

⊲ Barbara Orlik — Uczenie się przez całe życie

..............................................

⊲ Aleksandra Blałtęberg , Mike Fitzgerald — The International History Detectives —

Historia II wojny światowej ..............................................................

⊲ Monika Szymańska — Jak żyć w przyjaźni — cykl zajęć dla uczniów nauczania zintegrowanego

na poziomie klasy drugiej

...............................................................

⊲ Alicja Budzińska — Program pracy z uczniem uzdolnionym w ramach zajęć zespołu

instrumentalnego

⊲ Lidia KornasPodgórny — Program edukacyjny „Popołudnie z bajką i baśnią”

...................

⊲ Alicja Budzińska — Wiosenne dekoracje

..................................................

SZKOLNICTWO ZAWODOWE

⊲ Jerzy Ambroży — Liceum proﬁlowane — historyczne i współczesne modele

....................

ŚWIETLICA SZKOLNA

⊲ Marta Malara — Chrzest świetlicowy — scenariusz imprezy

..................................

⊲ Aldona TomaśkoPilarska — Scenariusz zajęć świetlicowych

.................................

POLECAMY NAUCZYCIELOM

⊲ Polecamy… (recenzje)

..................................................................

Gdyński Kwartalnik Oświatowy

Wydawca : Gdyński Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, ul. Słowackiego 53, 81–392 Gdynia, tel./fax 058 620 53 46,

email: godn@sni.edu.pl, strona internetowa: www.sni.edu.pl/godn

Adres redakcji : Gdyński Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, ul. Słowackiego 53, 81–392 Gdynia, tel./fax 058 620 53 46,

email: godn@sni.edu.pl, strona internetowa: www.sni.edu.pl/godn

Redaktor naczelny : Elżbieta Wójcik

Zespół redakcyjny : Aleksandra Blałtęberg, Tadeusz Bury, Iwona Chojnacka, Krystyna Ciesielska, Elżbieta Cymerys, Jo

anna Gawron, Teresa Kaczyńska, Waldemar Kotowski, Wiesława Krysztofowicz, Anna Kulińska, Katarzyna Kupper, Da

niela Maćkiewicz, Ewa Madziąg, Elżbieta Mazurek, Izabela Niezgoda, Krystyna Skalska, Grażyna Szotrowska, Balbina

Wawrzyniak, Renata Wolińska, Małgorzata Zygmunt

Okładka : Anna Tarasiewicz

Druk : PHU ATUT s.c., R. Przydatek J. Strahl, al. Zwycięstwa 30, 81–402 Gdynia, tel./fax 058 622 14 56

Skład : Zbigniew Mielewczyk, tel. 058 711 27 93, email: mielewczyk@gmail.com

Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania i skracania tekstów oraz zmiany ich tytułów. Nie zwraca tekstów artykułów

niezamówionych.

..........................................................................

.......................................................................

PROBLEMY OCENIANIA

Arleta PorębaKonopczyńska

Ocenianie według wymagań i jego

związki z ocenianiem kształtującym

Debata nad stanem edukacji i wizją człowieka wykształconego coraz bardziej prze

kracza ramy debaty pedagogicznej, znajdując centralne miejsce w myśleniu ekono

mistów i polityków. Wyedukowane społeczeństwo, edukacja przez całe życie — są to

pojęcia, które pojawiają się zawsze wtedy, gdy przedstawiciele świata ekonomii dys

kutują nad zasobami warunkującymi rozwój i dobrobyt narodów. W Raporcie dla

UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku 1) sformułowa

no cztery ﬁlary edukacji: uczyć się, aby wiedzieć, uczyć się, aby działać, uczyć się,

aby żyć wspólnie oraz uczyć się, aby być. Pedagodzy przestrzegają przed katastro

falnymi skutkami zaniedbań edukacyjnych, prowadzącymi do wykluczenia społecz

nego zaniedbanych edukacyjnie środowisk. 2) Jakie więc wyzwania niesie młodzieży

współczesny świat i jakie jest miejsce szkoły w przygotowaniu uczniów do funkcjo

nowania w tym świecie? Edward Wragg uważa, iż współczesna szkoła musi stawić

czoła temu, że:

— choć nie można obecnie wiedzieć wszystkiego, to jednak należy wiedzieć coś —

trzeba więc sensownie przemyśleć, jakie treści należy przekazywać uczniom;

— szkoła nie jest obecnie głównym miejscem zdobywania wiedzy przez uczniów —

należy więc uczyć umiejętności samodzielnego jej wyszukiwania, analizowania

i syntezowania;

— skoro nie można się nauczyć wszystkiego i nie jest możliwe samodzielne dotar

cie do całości wiedzy — szkoła powinna być miejscem, gdzie uczniowie kształ

cą umiejętności i postawy sprzyjające współpracy. 3)

Okazuje się, że nie są to myśli nowatorskie. W tekstach Alberta Einsteina czyta

my: „Istota kształcenia nie polega na wpajaniu wiedzy faktograﬁcznej, lecz na ta

kim kształceniu umysłu, aby był on zdolny do samodzielnego dochodzenia do takiej

wiedzy, której nie ma w podręcznikach.” 4)

Skoro edukacja szkolna nie ma być celem samym w sobie, a raczej miejscem

przygotowania młodzieży do życia w społeczeństwie, to podstawowym pytaniem, ja

kie powinni zadawać sobie nauczyciele, jest pytanie o cele nauczania. Cele te powin

1) Delors J. (1998), Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji

dla XXI w.

Kwieciński Z. (2002), Wykluczenie , Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Wragg E. (1999), Trzy wymiary programu , WSiP.

Einstein A. (2001), Pisma ﬁlozoﬁczne, De Agostini.

GdyńskiKwartalnik Oświatowy, 2/2008

PROBLEMY OCENIANIA

ny stanowić podstawę planowania procesu dydaktycznego. Jedynie bowiem świado

mość celów i planowanie działań zmierzających do ich osiągania warunkują dzia

łania skuteczne. Ten sposób myślenia jest charakterystyczny dla technologicznego

modelu nauczania, promowanego od lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia przez

Bolesława Niemierkę. Działania nauczyciela w tym modelu koncentrują się na ana

lizie treści kształcenia. Jego zadaniem jest adekwatne zaplanowanie sytuacji dydak

tycznych, sprzyjających osiąganiu przez uczniów zamierzonych celów, a następnie

sprawdzeniu, w jakim stopniu cele te zostały osiągnięte.

W ostatnich latach technologiczne podejście do procesu dydaktycznego staje

się coraz mniej popularne w kręgach pedagogów. O ile stosowanie oceny dydaktycz

nej znajduje usprawiedliwienie w egzaminach doniosłych oraz w ocenianiu klasy

ﬁkacyjnym jako ocenianie sumujące, to uznaje się, że wystawianie ocen w trakcie

nauczania wyzwala w uczniach chęć rywalizacji oraz motywację ukierunkowaną na

osiąganie sukcesu, a nie na własny rozwój, natomiast relacje między nauczycielem

a uczniem przybierają postać sformalizowaną i nie sprzyjają powstawaniu stosun

ków partnerskich, otwierających przestrzeń komunikacyjną, niezbędną dla wzra

stania w wolności. Proponuje się działania dydaktyczne skoncentrowane na uczniu

i jego rozwoju określone mianem oceniania kształtującego. Propagatorem takiego

podejścia do oceniania jest Paul Black 5) . W Polsce ten rodzaj oceniania jest promo

wany przez Danutę Sternę 6) . Według wymienionych autorów jedynie uświadamia

nie celów kształcenia, stymulowanie myślenia, prawidłowa informacja zwrotna oraz

umożliwienie udziału w procesie oceniania wyzwalają zachowania sprzyjające wła

snemu rozwojowi uczniów. Punktem wyjścia oceny, która ma charakter opisowy, jest

proces uczenia się uczniów i dokonywany przez nich postęp, a nie zewnętrzny wobec

sytuacji dydaktycznych zestaw wymagań. Tak rozumiane ocenianie sprzyja otwar

tości i wyzwala motywację uczniów ukierunkowaną na realizację zadań, a więc jest

stymulatorem rozwoju.

Tak więc ocenianiu dydaktycznemu, rozumianemu jako ocenianie sumujące

przeciwstawia się ocenianie kształtujące, podkreślając jego walory wychowawcze.

Z takim podejściem trudno jest mi się zgodzić. Profesor Bolesław Niemierko deﬁniu

je ocenę szkolną jako symbol, który reprezentuje jasno określone cele, jakie powin

ni osiągnąć uczniowie, którym wystawiono określoną ocenę oraz, co należy w tym

miejscu szczególnie mocno podkreślić, komentarz do tego symbolu. 7) Ocenianie dy

daktyczne należy zatem nie tylko traktować szerzej, niż proponuje to D. Sterna, ale

wręcz ocenę kształtującą należy uznać za jeden ze składników oceniania dydaktycz

nego.

Aby ocenianie szkolne mogło spełniać wymogi deﬁnicji zaproponowanej przez

B. Niemierkę, niezbędna jest analiza sytuacji wyjściowych, a następnie odpowied

nie zaplanowanie nauczania. Proponuję przeanalizować kolejne kroki planowania

dydaktycznego według modelu zaprezentowanego na rysunku 1.

5) Black P., Harrison C., Lee C., Marshall B., Wiliam D. (2006), Jak oceniać, aby uczyć? ,

CEO.

Sterna D. (2006), Ocenianie kształtujące w praktyce, CEO.

Niemierko B. (2002), Ocenianie szkolne bez tajemnic , WSiP.

GdyńskiKwartalnikOświatowy, 2/2008

PROBLEMY OCENIANIA

Rys. 1. Planowanie pracy dydaktycznej z wykorzystaniem zasad pomiaru dydaktycznego.

Analiza:

— dokumentów państwowych

— dokumentów szkolnych

— kontekstu

— uprawianej przez siebie pedagogiki

Analiza zespołu uczniowskiego pod ką

tem:

— stopnia integracji

— umiejętności samodzielnej pracy

— zdolności

— zainteresowań

— warunków materialnych

— motywacji do uczenia się

Sformułowanie wymagań programowych

Przeprowadzenie testu diagnozującego

wstępne umiejętności uczniów

Modyﬁkacja wymagań programowych

Zaplanowanie sprawdzanych treści oraz

terminów i sposobów sprawdzania

Zaplanowanie metod nauczania oraz

niezbędnych środków dydaktycznych

Przebieg procesu dydaktycznego

Ocenianie kształtujące

Kontrola sumująca

Wnioski do dalszej pracy

Prezentowany model, koncentrując uwagę nauczyciela na treści kształcenia, zakła

da jednak wieloaspektowe funkcjonowanie oceny szkolnej. Ocenianie jest tu trak

towane jako:

• ustalanie poziomu osiągania przez uczniów założonych celów;

• integralna część procesu uczenia się i nauczania;

• proces gromadzenia informacji:

— przez ucznia — o osiągnięciach i brakach w wiedzy,

— przez nauczyciela — o efektywności nauczania;

• sposób na wspieranie motywacji uczenia się uczniów.

Technologiczny model nauczania nie zaniedbuje osoby ucznia, który osiągając za

planowane cele, powinien mieć możliwość wielostronnego rozwoju. To właśnie ja

kość celów i umiejętność tworzenia sytuacji dydaktycznych sprzyjających ich osią

ganiu decyduje o mistrzostwie pedagogicznym nauczyciela. Już klasyk polskiej dy

daktyki prof. Wincenty Okoń, pisząc o oczekiwanych cechach nauczyciela, wymie

niał te właśnie cechy. Jednakże aby cele osiągać, niezbędna jest wiedza o tym, w ja

kim stopniu uczniowie radzą sobie w pokonywaniu trudności. Czymże jest ocena

GdyńskiKwartalnik Oświatowy, 2/2008

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: