Lectio_undevicesima19.doc

Lectio undevicesima (lekcja 19.) Verba deponentia. Verba anomala: volo, nolo, malo; eo; fero; fio.

Verba deponentia (w l. pojedynczej verbum deponens; nazwa ta pochodzi od czasownika deponĕre (odłożyć) - czasowniki te „odłożyły” stronę czynną) to czasowniki, które przyjmują formy strony biernej, ale mają znaczenie czynne (lub zwrotne), np. hortor, hortari, hortatus sum - napominam, zachęcam; fateor, fateri, fassus sum – wyznaję; loquor, loqui, locutus sum – mówię; sequor, sequi, secutus sum – idę za kimś; nascor, nasci, natus sum – rodzę się; orior, oriri, ortus sum – powstaję, rodzę się.

Deponentia zachowują niektóre formy strony czynnej i znaczenie czynne. Formy te to:

1.       participium praesentis activi, np. hortans

2.       participium futuri activi, np. hortaturus

3.       infinitivus futuri activi, np. hortaturus esse

4.       gerundium, np. hortandi, hortando itd.

5.      supinum, np. hortatum, hortatu

Ich gerundivum ma natomiast znaczenie bierne, np. hortandus - mający być zachęcanym.

Czasowniki volo, nolo i malo

volo, velle, volui - chcę

nolo, nolle, nolui (= ne volo) - nie chcę

malo, malle, malui (= magis volo) - wolę

Nieregularne są formy tych czasowników utworzone od tematu praesentis, odmiana form utworzonych od tematu perfecti jest regularna.

Czasownik volo przybiera następujące formy od tematu praesentis:

·         indicat. praes. volo, vis, vult, volumus, vultis, volunt

·         coniunct. praes. velim, velis, velit, velimus, velitis, velint

·         indicat. imperf. volebam, volebas, volebat, volebamus, volebatis, volebant

·         coniunct. imperf. vellem, velles, vellet, vellemus, velletis, vellent

·         fut. I volam, voles, volet, volemus, voletis, volent

·         part. praes. volens

Czasownik nolo przybiera następujące formy od tematu praesentis:

·         indicat. praes. nolo, non vis, non vult, nolumus, non vultis, nolunt

·         coniunct. praes. nolim, nolis, nolit, nolimus, nolitis, nolint

·         indicat. imperf. nolebam, nolebas, nolebat, nolebamus, nolebatis, nolebant

·         coniunct. imperf. nollem, nolles, nollet, nollemus, nolletis, nollent

·         fut. I nolam, noles, nolet, nolemus, noletis, nolent

·         imperat. I noli, nolite

·         imperat. II nolito, nolito, nolitote, nolunto

·         part. praes. nolens

Czasownik malo przybiera następujące formy od tematu praesentis:

·         indicat. praes. malo, mavis, mavult, malumus, mavultis, malunt

·         coniunct. praes. malim, malis, malit, malimus, malitis, malint

·         indicat. imperf. malebam, malebas, malebat, malebamus, malebatis, malebant

·         coniunct. imperf. mallem, malles, mallet, mallemus, malletis, mallent

·         fut. I malam, males, malet, malemus, maletis, malent

Czasownik eo, ire, ii, itum przybiera formy:

·         indicat. praes. ěo, īs, ĭt, īmus, ītis, ěunt

·         coniunct. praes. ěam, ěās, ěāt, ěāmus, ěātis, ěant

·         indicat. imperf. ībam, ības, ībat, ībāmus, ībātis, ībant

·         coniunct. imperf. īrem, īres, īret, īrēmus, īrētis, īrent

·         fut. I ībo, ībis, ībit, ībĭmus, ībĭtis, ībunt

·         imperat. I ī, īte

·         imperat. II īto, īto, itōte, eunto

·         indicat. perf. ĭi, isti, ĭit, ĭĭmus, istis, ĭērunt

·         coniunct. perf. iěri, iěris, iěrit, ierĭmus, ierĭtis, iěrint

·         indicat. plusquamperf. iěram, iěras, iěrat, ierāmus, ierātis, iěrant

·         coniunct. plusquamperf. issem, isses, isset, issēmus, issētis, issent

·         indicat. fut. II iěro, iěris, iěrit, ierĭmus, ierĭtis, iěrunt

Czasownik fero, ferre, tuli, latum

Niektóre formy czasownika fero, ferre, tuli, latum (niosę) od tematu praesentis tworzy się bez spójki, pozostałe tworzy się regularnie wg kon. III. Formy tworzone nieregularnie to:

·         Indicativus praesentis activi fero, fers, fert, ferimus, feritis, ferunt

·         Indicativus praesentis passivi feror, ferris, fertur, ferimur, ferimini, feruntur

·         Coniunctivus imperfecti activi ferrem, ferres, ferret, ferremus, ferretis, ferrent

·         Coniunctivus imperfecti passivi ferrer, ferreris, ferretur, ferremur, ferremini, ferrentur

·         Imperativus activi I fer, ferte

·         Imperativus passivi I ferre, ferrimini

·         Imperativus activi II ferto, ferto, fertote, ferunto

·         Imperativus passivi II fertor, fertor, feruntor

·         Infinitivus praesentis activi ferre

·         Infinitivus praesentis passivi ferri

Czasownik fio, fieri, (factus sum) - staję się tworzy następujące formy:

·         Indicativus praesentis activi fio, fis, fit, fimus, fitis, fiunt

·         Coniunctivus praesentis activi fiam, fias, fiat, fiamus, fiatis, fiant

·         Indicativus imperfecti activi fiebam, fiebas, fiebat, fiebamus, fiebatis, fiebant

·         Coniunctivus imperfecti activi fierem, fieres, fieret, fieremus, fieretis, fierent

·         Indicativus futuri I activi fiam, fies, fiet, fiemus, fietis, fient

·         Imperativus I fi, fite

·         Infinitivus praesentis fieri

Formy passivi tego czasownika zastępują formy passivi czasownika facio, facere, feci, factum.

Przetłumacz:

Impares nascimur, pares morimur. Concordiā parvae res crescent, discordiā maximae dilabuntur. Fiat voluntas tua. Illic vivere vellem. Lycurgus corpora iuvenum firmari labore voluit. Nolo falsā famā te suspectum esse. I, quo virtus tua te vocat. Sic itur ad astra. Leve fit, quod bene fertur, onus.

2