wykl hormon.doc

UKŁAD HORMONALNY


                                       Hormony tarczycy

Tarczyca składa się z pęcherzyków utworzonych przez komórki gruczołowe, które produkują, magazynują i wydzielają tyroksynę T4 i trijodotyroninę T3.
Dwie formy tyroksyny T4 i T3 zbudowane są z tyrozyny. T3 zawiera trzy atomy jodu a T4 cztery.
Produkowana jest większa ilość T4, który jest prohormonem dla T3, we krwi może być przekształcony w T3.
Tarczyca ma zdolność aktywnego wychwytywania jodków, jodowania tyrozyny zawartej w cząsteczkach tyreoglobuliny (TG)
TSH (hormon tyreotropowy) wzbudza wychwyt koloidu przez komórki pęcherzykowe, aktywuje proteolizę TG i uwalnianie T3 i T4 do obiegu.

Hormony tarczycy regulują tempo metabolizmu
Podstawowym efektem działania hormonów tarczycy jest wzrost metabolizmu i zużycie tlenu, co wiąże się ze zwiększeniem aktywności serca, płuc i nerek.
Stymulują transkrypcję wielu genów w prawie wszystkich komórkach ciała. W tym geny dla enzymów procesów metabolicznych, białek transportowych i strukturalnych.
Regulują syntezę białek niezbędnych dla wzrostu i rozwoju organizmu. Niedostateczna ilość tyroksyny powoduje kretynizm.
Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego wzrostu i dojrzewania organizmu.
Nadczynność tarczycy ( choroba Gravesa) i niedoczynność tarczycy ( choroba Hashimoto) mogą powstawać w wyniku obecności przeciwciał, które reagują z receptorem dla hormonu tyreotropowego (TSH), co powoduje stałe pobudzenie lub jej niewystarczającą aktywność i zwiększenie rozmiarów.
Częstą przyczyną niedoczynności jest niedobór jodu w diecie. W niektórych regionach występuje endemicznie.
Wysoki poziom TSH ciągle pobudza tarczycę do produkcji niefunkcjonalnej tyrozyny (T3+T4) i powoduje, że tarczyca staje się bardzo duża.
Niedoczynność powoduje: suche grube włosy, utrata brwi,  nabrzmiała twarz, powiększona tarczyca, zwolnienie bicia serca, artretyzm, nietolerancja zimna, depresja, sucha skóra, osłabiona pamięć, niepłodność, bóle mięśni, tycie, zaparcia, łamliwe paznokcie.
Nadczynność powoduje: wypadanie włosów, wytrzeszcz oczu, pocenie się, powiększona tarczyca, przyśpieszone bicie serca, bezsenność, nietolerancja ciepła, drażliwość, słabość mięśni, nerwowość, niepłodność, utrata wagi, częste wypróżnianie, ciepłe i wilgotne dłonie i miękkie paznokcie.

Regulacja poziomu wapnia w organizmie
● Poziom wapnia we krwi musi być regulowany w bardzo wąskim przedziale 9-1mg/ml. Niewielkie zmiany w poziomie wapnia we krwi prowadzą do poważnych zaburzeń
● 99% wapnia znajduje się w kościach, 1% w komórkach , a tylko 0,1% w płynie zewnątrzkomórkowym.
Poziom wapnia we krwi jest regulowany przez:
● depozycję i absorbcję w kościach
● wydzielanie wapnia przez nerki
● absorpcja wapnia z przewodu pokarmowego

Metabolizm wapnia jest regulowany przez: kalcytoninę, parathormon i wit. D3
Kalcytonina wydzielana przez tarczycę obniża poziom wapnia we krwi
Remodelowanie kości zachodzi cały czas poprzez absorpcję starej tworzenie nowej kości.
Osteoklasty niszczą kości i uwalniają wapń.
Osteoblasty wykorzystują krążący wapń do budowy nowych kości.
Kalcytonina obniża aktywność osteoklastów i stymuluje osteoblasty do pobierania wapnia i wzrostu nowych kości.

Gruczoły przytarczycowe(przytarczyce) osadzone są w masie tkanki bocznej tarczycy i wydzielają parathormon (PTH) w odpowiedzi na spadek poziomu Ca we krwi. PTH pobudza uwalnianie Ca z kości, oraz wchłanianie Ca w kanalikach nerkowych. PTH kontroluje też metabolizm witaminy D.
Parathormon reguluje poziom wapnia we krwi i płynie tkankowym.
Obniżenie poziomu wapnia we krwi powoduje uwolnienie parathormonu, który pobudza osteoklasty do niszczenia kości i uwolnienia wapnia.
PTH aktywuje również witaminę D, która stymuluje jelito do resorpcji wapnia z pożywienia.
Parathormon działa antagonoistycznie w stosunku do kalcytoniny w regulacji poziomu wapnia.

Witamina D jest produkowana w kom  orkach skóry pod wpływem promieni UV, krąży we krwi i oddziałuje na komórki odległe, dlatego nie jest to prawdziwa witamina lecz hormon.
Witamina D jest aktywowana przez dodanie w wątrobie jednej grupy OH i drugiej w nerkach. W ten sposób powstaje aktywna forma 1,25dyhydroksy-witamina D.
PTH stymuluje aktywację witaminy D w nerce.
Aktywna forma wit. D wiąże się do receptorów cytoplazmatycznych i tworzy rodzaje czynników transkrypcyjnych  w komórkach jelita. Te czynniki transkrypcyjne zwiększają syntezę pomp i kanałów wapniowych oraz białek wiążących wapń, aktywując wchłanioanie wapnia w przewodzie pokarmowym.
Witamina D i parathormon oddziałują na nerkę powodując zmniejszanie ilości wapnia w moczu.
W kościach wit. D tak jak parathormon powoduje uwolnienie wapnia.
Działanie wit. D powoduje podwyższenie poziomu wapnia we krwi.
Wit. D w pętli ujemnego sprzężenia zwrotnego hamuje transkrypcję genu kodującego parathormon.
Kości zbudowane są z wapnia i fosforu.
Poziom wapnia i fosforu we krwi są bliskie stężeniu w którym mogą towarzyszyć fosforany wapnia.
Fosforany wapnia tworzą kamienie nerkowe i powodują twardnienie ścian tętnic.
PTH usuwa fosfor z nerek zapobiegając tworzeniu się precypitujących fosforanów wapnia.

                                        Nadnercza

Nadnercza znajdują się w przestrzeni zaotrzewnowej, na górnych biegunach nerek. Wyróżniamy rdzeń(część wewnętrzną) i korę (część zewnętrzną).
Nadnercza wydzielają hormony adrenalinę (80%) i noradrenalinę (20%).
Adrenalina i noradrenalina to hormony „walki lub ucieczki”. Powodują wzrost siły i częstości skurczów serca, wzrost metabolizmu, nasilenie rozkładu glikogenu, zwiększenie uwalniania kwasów tłuszczowych z tłuszczów oraz wzrost ciśnienia tętniczego krwi.
Wydzielanie katecholamin jest pobudzone przez stres i wysiłek fizyczny.
Adrenalina (epinefryna) i noradrenalina jest syntetyzowana w rdzeniu nadnerczy. Działają za pośrednictwem receptorów powierzchniowych, generując drugorzędowe przekaźniki. Mediują odpowiedź na stres.
Reakcje hormonalne w reakcjach stresowych
Stres: stereotypowa lub niespecyficzna część odpowiedzi organizmu na każde obciążenie (niezależnie od rodzaju czynnika wywołującego stres, organizm zawsze odpowiada w ten sposób).
Adrenalina i noradrenalina są miernikami stresu.
Adrenalina jest wydzielania w nadmiarze w stosunku do noradrenaliny, gdy występują emocje związane  z sytuacją be wyjścia (nie możemy nic zrobić, lub myślimy ,że tak jest); oczekiwaniem (np.przed wejściem na egzamin), wystąpieniem publicznym.
Noradrenalina jest wydzielana w nadmiarze w stosunku do adrenaliny, gdy stres psychiczny pobudza nasze przyjemne emocje, lub sytuacja pozwala na przeciwdziałanie.
Adrenalina jest wykładnikiem stanu emocjonalnego, a noradrenalina wskazuje na aktywność fizyczną lub stres wywołany aktywnością sprawiającą przyjemność.
Poziom katecholamin jest tym większa, im silniejszy i dłużej działa bodźiec.

  Hormony kory nadnerczy
Kora nadnerczy wydziela ponad 30 różnych hormonów steroidowych, które można zgrupować w 3 kategoriach:
1. Mineralokortykoidy (aldosteron)- regulują zwenątrzkomórkowy balans jonowy.
2. Glikokortykoidy (kortyzol, kortykosteron)- wpływają na poziom glukozy we krwi i kontrolują metabolizm węglowodanów.
3. Androbeny i estrogeny (androstenedion, DHEA)
Hormon adrenokortykotropowy (ACTH), wydzielany przez przedni płat przysadki pobudza wydzielanie glikokortykoidów i androgenów.
Hormon aldosteron odpowiada za regulację objętości płynu zewnątrzkomórkowego (ECF) i objętości krwi, oraz w utrzymaniu równowadze elektrolitycznej.
Spadek objętości krwi (np.w wyniku krwotoku) pobudza nerki do wydzielania reniny, co zwiększa ilość angoiotensyny II stymuluje korę nadnerczy do wydzielania aldosteronun.
Aldosteron pobudza nerkę do zatrzymania sodu i wydalania potasu.
Wzrost objętości  ECF lub krwi powoduje uwalnianie przedsionkowego peptydu natriuretycznego, który hamuje wydzielanie aldosteronu.
Hormon kortyzol wywiera rozległe i zróżnicowane wpływy obejmujące prawie wszystkie tkanki .Kortyzol ma działanie przeciwzapalne, nasila efekty działania mineralokortykoidów i kontroluje produkcję adrenaliny przez rdzeń nadnerczy. Pośredniczy w odpowiedzi organizmu na stres, jego stężenie wzrasta wkrótce po wystąpieniu bodźców zagrażających.
Wpływa na metabolizm- zmniejszenie poboru glukozy przez te tkanki które nie są potrzebne w sytuacji stresowej.
Hamuje reakcje układu odpornościowego, które w sytuacji stresowej są mniej ważne.
Kortyzol wykorzystuje się do redukcji reakcji zapalnych i alergicznych, odpowiada za stan stresu znacznie słabiej niż adrenalina. Wyłączenie odpowiedzi kortyzolu jest bardzo ważne aby uniknąć tzw długotrwałych konsekwencji stresu (wrzody, choroby serca).
Ujemne sprzężenie zwrotne: kortyzol hamuje uwalnianie z podwzgórza hormonu uwalniającego adrenokortyotropinę.

                                Trzustka

Wysepki Langerhansa zawierają 3 typy komórek A, B i D z których każda wydziela specyficzny hormon:
insulinę, kom. B
glukagon, kom. A
somatoststynę, kom. D
Hormony wydzielane przez trzustkę i ich działanie
Insulina- reguluje poziom glukozy we krwi, stymuluje komórki ciała do większego zużycia glukozy, zmniejszenie stężenia glukozy we krwi. Wydzielana w odpowiedzi na wysokie stężenie glukozy we krwi. Hamowanie wydzielania- niskie stężenie glukozy we krwi. Niedostateczne działanie – cukrzyca.
Nadmierne działanie – hipoglikemia
Glukagon- reguluje poziom glukozy we krwi- działanie przeciwstawne do insuliny, stymuluje komórki ciała do uwolnienia glukozy do krwi. Wydzielany w odpowiedzi na niskie stężenie glukozy we krwi. Hamowanie wydzielania- wysokie stężenie glukozy we krwi.
Somatostatyna-  hamuje wydzielanie hormonów, takich jak gastryna. Hamuje też wydzielanie insuliny i glukagonu.