ARTETERAPIA W TEORII I PRAKTYCE
Konferencja szkoleniowa dla zespołu nauczycieli klas IV-VI
Czym jest arteterapia?
W polskiej literaturze pedagogicznej, psychologicznej, psychiatrycznej i medycznej już od 20 lat ukazują się artykuły omawiające problematykę arteterapii. Oddziaływanie przez sztukę (bo właśnie na tym polega arteterapia) ma duże znaczenie w procesie kształtowania emocjonalnego, intelektualnego i społecznego jednostki. Obejmuje swoim zakresem: sztukę, muzykę oraz teatr.
Arteterapia nie posiada odrębnej metodyki, gdyż jest ona tylko nazwą dla całej grupy terapii posługującej się sztuką.
Etymologia słowa arteterapia
Łacińskie słowo „arte” oznacza wykonanie czegoś doskonale i pochodzi od słowa „ars”- sztuka.
Pojęcie „terapia” jest najbliższe greckiemu „therapeuein”- opiekować się i w szerszym kontekście oznacza leczenie.
Terapia traktowana jest więc jako specyficzny sposób oddziaływania na sferę fizyczną czy psychiczną człowieka chorego bez użycia środków farmakologicznych. Termin arteterapia po raz pierwszy pojawił się w literaturze anglojęzycznej w latach 40 XX wieku. W polskiej literaturze nazwa ta zaczęła funkcjonować znacznie później i od samego początku wzbudzała wiele kontrowersji.
W zależności od stosowanych narzędzi i technik można wyróżnić wiele rodzajów terapii.
Chociaż pomysł oddziaływania na człowieka za pośrednictwem sztuki narodził się w starożytności, to kariera arteterapii jako dyscypliny naukowej jest krótka. W miarę upływu czasu zaczęła ona służyć jako środek rozwoju twórczego, zaczęła być stosowana w psychologii i pedagogice jako narzędzie korekcji i rozwoju. W latach 70 XX wieku zostały opracowane metody i koncepcje arteterapii.
Funkcje arteterapii
Funkcje arteterapii zależą od celu jej zastosowania. Można wyróżnić następujące funkcje:
Rekreacyjną
Edukacyjną
Korekcyjną
Diagnostyczną
Ekspresyjną
Formy arteterapii
Grafoterapia
Plastykoterapia
Przykłady
„Kwiat mojej siły”
„Collage z kropek”
„Twarze”
„Umieść siebie w tym pokoju”
„Mój świat”, „Mój nastrój”
„Mój herb”
„Dorysuj coś…”
Muzykoterapia
Jest ona definiowana jako forma psychoterapii, która wykorzystuje muzykę i jej elementy jako środki stymulacji oraz ekspresji emocjonalnej i komunikacji niewerbalnej w procesie diagnozy, leczenia i rozwoju osobowości człowieka.
Cele: terapeutyczny, ogólnorozwojowy, umuzykalniający (dostarczający uczestnikowi estetycznych wrażeń)
Muzyka, która leczy:
Muzyka klasyczna i popularna:
Przykłady:
F. Chopin
P. Czajkowski
J.S. Bach
L.Van Beethoven
A.Dworak
W.A. Mozart
J. Strauss
R.Szuman
Przykładowe ćwiczenia:
„Dodaj swój dźwięk/odgłos”
„Naśladuj mnie”
Wyobraź sobie, że…”
„Malowanie do muzyki”
„Zobacz, co słyszysz”
Choreoterapia
Jest to forma terapii, wykorzystująca ekspresję ruchową. Jest terapią wielozakresową i wielowymiarową, ponieważ oddziałuje na sferę emocjonalną, motoryczną, fizjologiczną, poznawczą, estetyczną. Powstała w USA w latach 40 XX wieku.
Taniec
Ćwiczenia
muzyczno-
ruchowe
Improwizacje
przy muzyce
Przykładowe ćwiczenia
Szaman i chory
Taniec Azteków
Malowanie do muzyki
Prowadzący-prowadzony
Dodaj swój ruch…
Teatroterapia
Koncepcja zakładająca wychowanie przez teatr sięga swymi korzeniami do starożytności, lecz jej praktyczne zastosowanie na szerszą skalę miało miejsce dopiero na początku XX wieku.
Teatroterapia jest rozumiana jako narzędzie do wewnętrznego wzrostu i wzbogacenia osobowości oraz definiowana jako spontaniczne przedstawienie teatralne, stosowane w celach terapeutycznych przy udziale dzieci i dorosłych z zaburzeniami charakteru.
Rodzaje Teatroterapia
Psychodrama - spontaniczne przedstawienie sceniczne, które pozwala na uwidocznienie i ponowne przeżycie konfliktów interpersonalnych w ramach terapeutycznych
Drama rozumiana jako metoda pomocnicza w nauczaniu różnych przedmiotów szkolnych lub samoistna metoda kształcenia osobowości człowieka poprzez rozwijanie wyobraźni i wrażliwości, uczenie aktywnej twórczości, kształcenie umiejętności współpracy z innymi ludźmi.
Pantomima - nieme widowisko sceniczne, w którym zdarzenia przekazywane są przez aktorów wyłącznie za pomocą ruchów ciała, gestów, mimiki.
Przykładowe ćwiczenia - Drama
Co wyraża ta twarz?
W cudzej skórze
Co buduje, co rujnuje?
To jest dobre, to jest złe
Jak to wyjaśnić?
Co mogą czuć balony?
Wyrażanie negatywnych uczuć
Jak prosić o pomoc?
Przykładowe ćwiczenia - Pantomima
Chodzimy jak…
Podaję Ci…
Piłowanie drzewa
Jaki jestem, jaki chciałbym być
Dodaj coś od siebie
Ja, rodzina, moje hobby
Biblioterapia
Jako metoda terapeutyczna jest znana od momentu powstania pierwszego spisanego tekstu, lecz jako dyscyplina naukowa jest ona stosunkowo młoda. W Polsce pojawiła się dopiero w latach 30 XX wieku.
Biblioterapia zakłada wykorzystanie książek i czasopism do regeneracji systemu nerwowego i psychiki człowieka chorego. Jest stosowana najczęściej do celów rewalidacyjnych, profilaktycznych, ogólnorozwojowych. Terapia poprzez czytanie powinna zachęcić jednostkę do prowadzenia aktywnego trybu życia oraz zmiany w postawach i zachowaniu, pomimo utrzymujących się symptomów choroby.
Cele biblioterapii
Zmienia rzeczywistość wychowawczą i wpływa na postępowanie człowieka
Zapewnia wsparcie psychologiczne i duchowe
Poprawia samopoczucie
Pomaga w odzyskaniu wiary w siebie
Pomaga uzyskać wzorce postępowania
Funkcje biblioterapii
Kompensacyjna - polegająca na przywracaniu jednostce utraconego sensu życia
Profilaktyczna - zagospodarowanie wolnego czasu wartościową treścią
Wychowawcza - inspiruje do pewnego typu zachowań
Utylitarna - pomaga rozwiązywać niektóre praktyczne zadania życiowe
Ideologiczna - kształtująca systemy wartości czy cele życiowe jednostki
Emocjonalna - pozwalająca na przeżycie uczuć często niedostępnych dla świadomości człowieka
Ludyczna, rozrywkowa, relaksacyjna
Środki terapeutyczne
Książki sensu stricto tj. wszelkie pozycje książkowe przygotowane biblioterapeutę lub pacjenta
Książki sensu largo tj. pozajęzykowe środki przekazu: grafika, fotografia
Materiały przejściowe: płyty kompaktowe, teksty terapeutyczne
Własna twórczość pacjentów będąca uzewnętrznieniem ich uczuć
Pamiętniki internetowe( blogi )
Przykłady ćwiczeń:
Przesłanie do ludzkości
Interpretacje
Surrealistyczne opowiadanie
Opowiadania
Jak to było?
O czym opowiada ten obraz?
Bigos poetycki
Bajka o osobie siedzącej obok
Filmoterapia
Obecnie film jest zaliczany do szeroko rozumianej sztuki, więc ma też właściwości terapeutyczne. Do nich nawiązuje filmoterapia, która jest uważana za audiowizualną odmianę biblioterapii.
Środki Filmoterapia
Filmy animowane, czyli bajki, kreskówki
Filmy dokumentalne oraz popularnonaukowe, w skład których wchodzą filmy edukacyjne o charakterze profilaktycznym
Filmy fabularne o charakterze audiowizualnej powieści
Filmoterapia, podobnie jak biblioterapia, najczęściej stosowana jest do celów rewalidacyjnych. Dostarcza wsparcia psychicznego. Celem filmoterapii jest też resocjalizacja i profilaktyka, czemu służą filmy zarówno fabularne, popularnonaukowe jak i edukacyjne.
evi84