Wychowawcze  i  kształcące  wartości zabaw  i  gier  ruchowych  w  świetlicy szkolnej.

Zabawy  i  gry  ruchowe – obok  zabaw  manipulacyjnych , naśladowczych , konstrukcyjnych i  gier  dydaktycznych- stanowią  jedną z  najbardziej  interesujących  form  zabawowych  dzieci  i  młodzieży.  Od  wymienionych  zabaw  różnią  się  przede  wszystkim  tym , iż  opierają  się o  różnorodne  postacie  ruchu , który  w  nich  dominuje , a  także  tym, iż mają  swoje  prawidła  oraz  określone ramy. Każda  z  nich  ma  bowiem swój  początek  i  zakończenie. Zabawy i  gry ruchowe  pełnią  przede wszystkim rolę  bodźca fizycznego, dają możliwość  oddziaływania  na psychiczną  i  umysłową stronę  osobowości  bawiącego się. W toku zabaw i gier ruchowych podnosi się wydolność wielu  układów  i  narządów, zwłaszcza układu ruchowego, krążenia, oddychania, przemiany materii itp., a także  rozwijają  się wszystkie cechy motoryki - jak: siła, szybkość  ,  zręczność,   wytrzymałość- oraz  umiejętności    ruchowe, mające zastosowanie w toku codziennej działalności  człowieka.

Zabawy i gry ruchowe – dzięki  swej różnorodności swobodzie w dokonywaniu wyboru rozwiązań ruchowych ­angażują wielkie masy mięśniowe i dają  okazję do wszechstronnego, wie­lokierunkowego i prawie  nieograniczonego wpływania  na  dziecko. Poprzez  zabawy  świetlicowe  opierając się o tak utylitarne  formy ruchu  jak: chód, bieg, rzut, skok _ itp., umożliwia ją się nie tylko doskonalenie tych form, lecz na tej drodze również podnoszenie  funkcji adaptacyjnej ustroju oraz zwiększanie jego przydatności  życiowej. Zabawom  i  grom świetlicowym  towarzyszy  zwykle duże  zaangażowanie uczuciowe  i  przeżywanie  dużych  emocji. Emocje  te  nie  przebiegają  jednak  w  takim  napięciu  ,  jakie  występuje  zazwyczaj  w  sporcie . Są  one  za  to  zabarwione  uczuciem  nieskrępowanej  radości i  zadowolenia ,  co  sprzyja wypoczynkowi i odprężeniu.

Zabawy ruchowe odznaczają  się   wielką  różnorodnością i swobodą w stosowaniu ruchów.

Mówiąc o korzystnym wpływie zabaw i gier ruchowych na kształtowa­nie i podnoszenie wydolności i sprawności fizycznej człowieka oraz wzbo­gacanie jego umiejętności , należy  również podkreślić , iż korzystnie wpły­wają  na rozwój umysłowy dzieci ,oraz na kształtowanie ich woli i charakteru. Zabawy ru­chowe współdziałają  w dużym stopniu z rozwojem wrażeń  postrzeżeń ,  uczą  spostrzegać  otaczające przedmioty i zjawiska ze wszystkich stron i we wszystkich ich wzajemnych powiązaniach, wyrabiają  umiejętność w określaniu  odległości, ciężaru, wytrzymałości i innych cech przedmiotów, do­starczających dzieciom wielu nowych wrażeń i  wiadomości o otoczeniu, uczą  spostrzegawczości, bystrego pojmowania istoty zjawisk, a także logiczne­go myślenia. Zabawy ruchowe rozwijają  także pamięć i twórczą  wyobraźnię  dzieci, doskonalą i i  podnoszą ich znaczenie, wszechstronnie wpływają  na rozwój ich woli, ponieważ są związane z czynnymi przejawami osobowości dziecka. W końcu zabawy te wywierają  bardzo dobroczynny wpływ na roz­wój charakteru dzieci i takie jego cechy, jak: samodzielność ,  pomysłowość , śmiałość , panowanie nad sobą  i inne.

Rolą  wychowawcy świetlicy jest umiejętne kierowanie zabawami, podsuwanie bawiącym się  wciąż nowych odmian i postaci oraz prowa­dzenie ich w zgodzie z przyjętymi zasadami metodycznymi.

Przypisując zabawom i grom ruchowym tak szeroką  rolę i  tak wielkie znaczenie w procesie wychowania, musimy zarazem pamiętać , iż poszczególne  ich odmiany wpływają na organizm w sposób swoisty i charakte­rystyczny dla danej formy ruchu. Inaczej działają zabawy bieżne, inaczej rzutne lub skoczne..

Każda  zabawa  ruchowa  ma charakterystyczne cechy odróżniające  ją  od innych  form  zabaw  prowadzących przez  dzieci.

1.        Pierwsza  cecha-to  możliwość  dokonywania  wyraźnego podziału  na  rodzaje  zabaw  prowadzonych  przez  dzieci.

2.      Druga  cecha- to  konieczność  przestrzegania  przepisów.

3.      Trzecia  cecha- ruch  w  zabawie  ruchowej  jest  naturalny i  swobodny  ,  zgodny  z  indywidualnymi  upodobaniami  dzieci

4.      Czwarta  zasada-zabawy  są  doskonałym  środkiem  do  rozwijania  wartości  zdrowotnych : higienicznych, sprawnościowych  i  wychowawczych.

Wychowawca  prowadzący  zabawę ruchową  musi  czuwać  nad  doskonałością  realizowania  występujących  w  zabawie  przepisów. Każda  zabawa  wymaga dużej  umiejętności  ogarniania wzrokiem  całej  grupy.  

Do  zabaw  i  gier ruchowych zaliczamy:

Zabawy ze śpiewem stanowią  przedmiot szczególnego zainteresowania dzieci wieku wczesnoszkolnego oraz dziewczqt  znacznie wykraczających poza ten okres. Zabawy te wpływają  korzystnie na umuzykalnienie dzieci oraz kształtowanie ich poczucia rytmu i koordynacji ruchowej. Wiążą się one z kształtowaniem estetyki ruchów, ich piękna i harmonii. Wpływają  korzystnie na poprawne „trzymanie się, co ma związek z kształtowaniem poprawnej postawy ciała.

Dostosowanie formy ruchu do treści piosenki sprzyja kształtowaniu koordynacji ruchu z rytmem oraz wyrażaniu indywidualności i inwencji twórczej, jak też ujawnianiu zdolności obserwacyjnych i naśladowczych.

Dużym walorem zabaw ze śpiewem jest to, iż sprzyjają dobremu nastrojowi, wyrażają radość  i  uśmiech  , odprężają   psychicznie.

Zabawy  orientacyjno -porządkowe są zwykle stosowane w grupach dzieci najmłodszych. Ich celem jest z jednej strony ćwiczenie umiejętności sku­pienia uwagi podczas zabawowych czynności ruchowych, z drugiej zaś opanowanie  określonych  umiejętności. Zabawy tego rodzaju dają prowa­dzącemu okazję do manipulowania grupą, uczenia zasad wymijania się  podczas  zmiany  miejsc, zajmowania  stanowisk  w  określonym  punkcie lub ordynku itp.

Zabawy orientacyjno-porządkowe umożliwiają opanowywanie umówio­nych znaków i sygnałów  słownych, a dzięki temu porozumiewanie się z grupą bez sygnałów  słownych, co ma duże  znaczenie w toku przyswajania zasad po­ruszania się na drogach, a zwłaszcza na przejściach przez jezdnię itp. Ruch wykonywany podczas zabaw tej odmiany jest ściśle  podporządkowany cha­rakterowi postawionych zadań.  Jest więc   szybki i precyzyjny, nie­kiedy powolny i nierytmiczny, czasami nieoczekiwany i zaskakujący, a zaw­sze wymagają skupienia uwagi.

Dzięki swym walorom zabawy orientacyjno- porządkowe sprzyjają  kształtowaniu szybkiej i celowej reakcji, spostrzegawczości  i orientacji, oraz kojarzeniu określonych form ruchu z ustalonymi sygnałami i znakami  Sprzyjają   przez to opanowywaniu grupy oraz wprowadzaniu w jej zachowanie się ładu i po­rządku.

Zabawy te, sprzyjają  działaniu dostosowane­mu do aktualnych potrzeb, wprowadzają w świat realny, ucząc  reguł, pra­wideł i norm zachowania się.  W dużym stopniu sprzyjają kształtowaniu szybkiej reakcji na nieoczekiwane bodźce, co pod­nosi ich wartość i  znaczenie  w  procesie  adaptacji  ustroju  do  różnych  sytuacji  występujących  w  życiu.

Zabawy na czworakach, podobnie jak zabawy orientacyjno- porządkowe, stosujemy głównie   i  przede  wszystkim  w  toku  zajęć  ruchowych  dzieci wieku wczesnoszkolnego, ponieważ odpowiadają psychice dzieci tego okresu i sprzyjają prawidłowemu kształtowaniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. Ma to duże  znaczenie dla kształtowania postawy ciała, która w dużym stopniu zależy od ukształtowania kręgosłupa.

Dobry nastrój, towarzyszący zwykle zabawom tego rodzaju, oraz psy­chiczne odprężenie  uczestników  dopełniają wartości zabaw na czworakach w procesie wychowania fizycznego.

Zabawy i gry bieżne stanowią podstawową i najczęstszą  postać aktyw­ności ruchowej dzieci .Ta postać ruchu dominuje w spontanicz­nych zabawach dzieci oraz stanowi najczęściej stosowaną  formę kierowa­nych zajęć  ruchowych Wiąże  się  to  z wielką ruchliwością  dzieci i ich nie­pokojem ruchowym, jak też z  obserwowanym głodem ruchu, zaspokajanym najpełniej w biegu.

W procesie wszechstronnego usprawniania dzieci sprzyjają  kształtowaniu takich cech motoryki, jak szybkość i wytrzymałość , a  często  również zręczność  i  zwinność  ,  co  zależy  od złożoności  zadania ruchowego, Zabawy  i gry bieżne, dzięki dużej  plastyczności organizacyjnej, mogą  być  stosowane   w różnych okresach osobniczego rozwoju  dziecka.  Zabawy  i  gry  bieżne  w  dużym  stopniu  sprzyjają  kształtowaniu  takich  cech  charakteru , jak  ambicja  i  wytrwałość,  umiejętność  współdziałania  w  zespole.

Zabawy  i  gry  rzutne   należą  do  najbardziej  interesujących  i  atrakcyjnych  form   ruchu.  Do zabaw tego rodzaju potrzebne jest wiec pewne przygo­towanie, zdobywane zazwyczaj w toku codziennych   doświadczeń . Z kolei zaś zabawy te umożliwiają  kształtowanie i doskonalenie umiejętności uty­litarnych oraz takich cech motoryki, jak siła i szybkość.  Rzuty do celu sprzyjają kształtowaniu  koordy­nacji wzrokowo-ruchowej oraz umiejętności skupienia uwagi i koncen­tracji.

Stosowanie  rzutów  podczas  zabaw  ruchowych  wymaga  umiejętności  celowania ,  a  także  wszechstronnego  usprawnienia  fizycznego , zwłaszcza  siły  i szybkości. Najczęściej  stosowane  są  rzuty  z  miejsca  lub  z  rozbiegu.

Zabawy i gry skoczne. Cechą charakterystyczną tej odmiany zabaw jest wykonywanie ruchów pozwalających graczom  oderwać ciało  od  podłoża . Należą  do  nich  podskoki, wyskoki ,zeskoki , itp. Gry  i  zabawy  skoczne  cieszą  się  dużym zainteresowaniem wśród  dzieci korzystających z świetlicy.  Zabawy i gry skoczne - przybierają  postać, zabawową-rozwijają  rozwijają  takie  cechy  charakteru, jak pewność  siebie  ,  wiarę  we  własne  siły .Zabawy  skoczne  rozwijają  zręczność , siłę  i  szybkość , zwinność. Niezależnie  od  tego  sprzyjają  wzmacnianiu  stawów  kończyn  górnych  i  dolnych i  kolanowych.

Zabawy i gry kopne stanowią szczególny przedmiot zainteresowania chłopców. Umożliwiają  opanowanie  wielu  umiejętności , jak  np. technika  podawania  piłki , prowadzenia  nogą , prowadzenia piłki w określonym kierunku, cel­nego wbijania piłki do bramki, podbijania głową, nogą, itp. Zabawy  kopne  w  połączeniu z  elementami  biegu   sprzyjają  kształtowaniu  zręczności , siły , szybkości, wytrzymałości.

Zabawy  kopne przygotowują do gry w piłkę nożną. kolanem itp. Ćwiczenia kopne umożliwiają doskonalenie sprawności kończyn dolnych. Umiejętności nabyte w młod­szym wieku szkolnym umożliwiają dzieciom czynne uprawianie gry w piłkę nożną w okresie późniejszym.

Gry  i  zabawy  ruchowo- zręcznościowe-celem  zadań  ruchowo  zręcznościowych  jest  zapewnienie  dzieciom  aktywnego  wypoczynku. Zabawy  ruchowo  zręcznościowe   są  często  wykorzystywane w świetlicy. Można  wykorzystać  nie  tylko  przybory i   pomoce  do  zajęć , ale  także  przedmioty  codziennego  użytku (krzesła , ławki , stoliki ).

Przykłady zabaw i gier ruchowych rozwijających cechy motoryczne wykorzystywane  w świetlicy szkolnej

Zabawy i ćwiczenia organizacyjno-porządkowe „Powódź"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, świetlica  szkolna.

Przebieg zabawy: Na hasło wychowawcy - „powódź" dzieci zajmują miejsca będące ponad powierzchnią boiska, np. kamienie, płoty, niewy­sokie drzewa. W świetlicy można wykorzystać różne przyrzą­dy Na hasło „powódź minęła" dzieci zeskakują i biegają swobodnie po boisku.

„Kto zmienił miejsce" Liczba uczestników - 15.

Miejsce - boisko, świetlica

Przebieg zabawy: jeden z uczestników staje przed grupą. Dokładnie przygląda się jej ustawieniu, potem wychodzi za drzwi świetlicy lub odwraca się. W tym czasie następuje w grupie zmiana w ustawieniu uczestników. Następnie wraca (odwraca się) i rozpoznaje zmianę miejsc poszczegól­nych uczestników zabawy.

Zabawy i gry na czworakach „Pieski na spacer - pieski do domu' Liczba uczestników - 15.

Miejsce - sala świetlicowa, gimnastyczna.

Ustawienie - pieski są schowane w „budach", w „krzakach", „za drze­wami", „za przyrządami".

Przebieg zabawy: Na zawołanie wychowawcy „pieski na spacer", wybiegają na czworakach i poszczekują, unikając potrąceń. Na następne zawołanie „pieski do domu" - ociągając się, powoli wracają do „bud". na swoje miejsce.

„Toczenie piłki głową" Liczba uczestników - 20. Miejsce - dowolne.

Przybory - kilka piłek dętych.

Ustawienie - luźna gromadka na czworakach.

Przebieg zabawy: Wychowawca rzuca piłkę między uczestników za­bawy, a każdy z nich stara się ją podać najbliższemu sąsiadowi, uderza­jąc piłkę głową. Piłki toczą się więc z jednego miejsca na drugie. W pogo­ni za nimi uganiają się na czworakach wszyscy uczestnicy zabawy. Zabawy i gry z mocowaniem

„Przeciąganie się w parach"

Liczba uczestników - dowolna, ale parzysta. Miejsce - boisko, świetlica

Przybory - linka.

Ustawienie - parami, prawym bokiem do siebie z podaniem ręki we­wnętrznej i wzajemnym oparciem o siebie nóg wewnętrznych.

Przebieg zabawy: Każdy uczestnik stara się przyciągnąć do siebie part­nera, zmuszając go do przejścia na swą stronę. Wygrywa rząd, któremu uda się przeciągnąć więcej przeciwników na swoją stronę prawą lub lewą.

Odmiana I: Między dwoma szeregami leży w oznaczonym miejscu linka. Zespoły stoją z obu jej stron twarzami do siebie. Wygrywa szereg, który przeciągnie linkę na swoją stronę, poza oznaczoną linię.

„Kałuża" Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, świetlica

Ustawienie - zespoły 4-osobowe ustawiają się na obwodzie kół (ka­łuży) i chwytają się za ręce.

Przebieg zabawy: Zespoły wirują po obwodzie swojego koła tak, aby go nie przekroczyć, przy czym gracze usiłują nawzajem wciągnąć się do „kałuży". Wciągnięty wychodzi z gry lub otrzymuje punkty karne. Wy­grywa ten zespół, który nie da się wciągnąć do „kałuży".

Zabawy i gry bieżne „Zmień woreczek"

Liczba uczestników - dowolna, ale parzysta. Miejsce - świetlica, boisko szkolne. Przybory - 4 woreczki.

Ustawienie - dwa rzędy, przed linią startu. Przed nimi na linii dwa woreczki, a w odległych kółkach następne dwa.

Przebieg zabawy: Pierwsze dziecko z każdego rzędu chwyta leżący przed sobą woreczek i zanosi go biegiem do nakreślonego lub wyznaczo­nego szarfą kółka. Stamtąd zabiera znajdujący się woreczek, który w po­wrotnej drodze układa na linii przed swym rzędem. Woreczek ten na­tychmiast chwyta następny z rzędu i wymienia w taki sam sposób, jak to czynił pierwszy. Wymiana woreczków trwa tak długo, aż pierwszy z rzę­du znajdzie się znowu na jego czele.

„Berek-słupek" Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko.

Przebieg zabawy: Wyznaczony „berek" biega za uciekającymi dzieć­mi, starając się dotknąć kogoś, a tym samym przekazać mu swoją rolę. Uciekający, aby się uchronić przed schwytaniem, przyjmuje w ostatniej chwili postać „słupa", tzn. staje prosto i nieruchomo. Tylko ta poza może go uratować. Jeżeli się poruszy, „berek" ma prawo uderzyć go i zmienić rolę.

Wyścigi na wesoło z różnymi elementami ruchu „Wyścig z piłką"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, plac zabaw. Przybory - piłka.

Przebieg zabawy: Na linii startu pary, które objąwszy się w pasie wkładają między swoje głowy piłkę, mocno ją przyciskając, aby nie wy­padła. Z linii startu wybiegają wszystkie pary, które starają się jak naj­szybciej dobiec na metę i zanieść tam piłkę. Wygrywa para, której udało się najszybciej wykonać zadanie.

„Wyścig z rozbieraniem się" Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, plac zabaw.

Przebieg wyścigu: Wszyscy wybiegają równocześnie, a gdy znajdą się w połowie drogi, zrzucają z nóg pantofle, sweter, koszulę na oznaczonym miejscu. Po wykonaniu tego zadania biegną na metę, wracają, aby po­nownie jak najszybciej się ubrać i powrócić na swoje miejsca. Wygrywa ten, który pierwszy wykona zadanie.

Zabawy i gry rzutne „Rzucanie piłek do celu"

Liczba uczestników - dowolna, parzysta. Miejsce - boisko, plac.

Przybory - dwie tarcze z wyciętymi otworami, kamyczki, piłki, szy­szki itp.

     Przebieg gry: Na liniach stają dwa rzędy na wprost każdej tarczy. Przed rzędem rozpoczynającym grę leżą 4 piłeczki, kamyczki, szyszki itp.

Pierwsi z rzędu rzucają piłeczkami, starając się trafić w otwór tarczy. Po wyrzuceniu wszystkich piłeczek ustawiają się na końcu swojego rzę­du. Następnie celują pierwsi z rzędu przeciwników. Każdy celny rzut daje zespołowi jeden punkt. Wygrywa rząd, który uzyska większą liczbę trafień.

„Piłka górna w rzędach"

Liczba uczestników - dowolna, parzysta. Miejsce - boisko, świetlica, plac zabaw. Przybory - dwie piłki.

Przebieg gry: Dwa lub więcej rzędów, przy czym gracze stają w rzę­dach w małym rozkroku na odległość ramion. Pierwsi gracze rzędów nie odwracają się ani oglądają, podają piłkę nad głową następnemu, który z kolei podaje tak samo dalej; wszyscy gracze mają ramiona wyciągnięte w górę i przygotowane do chwycenia i podania piłki. Gdy piłka dostanie się do ostatniego gracza, ten biegnie z nią na czoło i podaje dalej. Zwy­cięża rząd, którego wszyscy gracze szybciej przeprowadzili piłkę w opi­sany sposób.

Zabawy i gry skoczne „Skoki konika"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, plac, świetlica

Przebieg zabawy: Dzieci naśladują konika. Skacząc przebiegają z miej­sca na miejsce w różnych kierunkach, wymieniają się miejscami i równo­cześnie rżą. Na sygnał lub zawołanie ustawiają się w szeregu, w rzędzie lub zatrzymują się w miejscu, po czym na ponowny sygnał brykają jak poprzednio.

„Walka kozłów"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko.

Przebieg zabawy: Dwa szeregi stoją naprzeciw siebie. Wywołana para (po jednym uczestniku z każdego szeregu) staje naprzeciw siebie w przy­siadzie z ugiętymi ramionami i dłońmi wzniesionymi. na wysokość twa­rzy. Skacząc w przysiadzie przepycha się dłońmi i stara się nawzajem wytrącić z równowagi. Można stosować uniki, uskoki, zwody. Zwycięzcą zostaje ten, kto wytrąci przeciwnika z równowagi, a sam zachowa przepi­sową pozycję w przysiadzie. Wygrywa szereg, który odniesie więcej zwy­cięstw.

Zabawy kopne „Piłka nożna w kole"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - dowolne.

Przyrządy - piłki nożne.

    Przebieg gry: Na linii dużego koła uczestnicy stoją twarzami do sie­bie. Na podany sygnał uczestnik posiadający piłkę kopie ją tak, by tocząc się możliwie przez środek koła, przedostała się poza nie. Stojący najbli­żej kopie ją w innym, dowolnym kierunku. Ten kto najbardziej zawinił (gdy piłka wydostanie się poza koło), idzie do jego środka. Teraz on rów­nież stara się wybić piłkę z koła, lecz przeszkadzają mu w tym stojący na obwodzie. Piłka wędruje więc nieustannie od jednego do drugiego gracza.     

Zabawy i gry zręcznościowe „Pisanie liter"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - świetlica

Przybory - papier, ołówki.

Przebieg zabawy: Grupę dzielimy na dwa zespoły. Na sygnał dzieci piszą żądaną literę. Punkt zdobywa ten zespół, który szybciej i ładniej wykonał zadanie.

„Latający kosz"

Liczba uczestników - dowolna.

Miejsce - sala gimnastyczna, plac zabaw. Przybory - stojaki, lina, kosz.

Przebieg zabawy: Na linie między dwoma stojakami lub dwoma drzewami zawieszamy kosz i wprawiamy go w ruch wahadłowy. Grupa podzielona na dwa zespoły wrzuca do niego z odległości 4-5 m worecz­ki. Za trafny rzut zespół zdobywa punkt.

„Siatkówka dmuchana" Liczba uczestników - 12. Miejsce - świetlica

Przybory - wata, sznurek.

Przebieg zabawy: Dwa zespoły sześcioosobowe przedmuchują piór­ko lub watę nad sznurkiem umieszczonym na wysokości 180 cm. Zacho­wujemy regulamin gry w piłkę siatkową.

„Wyścig na wesoło" Liczba uczestników - 16. Miejsce - sala.

Przybory - piłeczka, jajko.

     Przebieg zabawy: Są to utrudnione wyścigi na małej przestrzeni 5-7 m. Organizuje się je w formie wyścigów dwójek, czwórek, ósemek. Mogą to być wyścigi przy związanych szarfami nogach. Może to być bieg z piłecz­ką pod kolanami lub z piłeczką między kolanami. Wyścig z jajkiem na łyżce, które trzymamy w prawej lub lewej ręce.

                                                  Opracowała: Magdalena Linke

              - 1 -