BIBLIOTERAPIA I BAJKOTERAPIA
1. BIBLIOTERAPIA- DEFINICJA: JEST TO UŻYCIE WYSELEKCJONOWANYCH MATERIAŁÓW CZYTELNICZYCH JAKO POMOCY TERAPEUTYCZNEJ
W MEDYCYNIE I PSYCHIATRII, A TAKŻE PORADNICTWO
W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW OSOBISTYCH PRZEZ UKIERUNKOWANE CZYTANIE.( DEF. AMERYKAŃSKIEGO STOWARZYSZENIA BIBLIOTEKARZY , 1966)
2. Biblioterapia dzieli się na:
a) instytucjonalną – oznaczającą zastosowanie literatury przede wszystkim do potrzeb indywidualnego pacjenta. Jej celem jest informowanie chorego i zapewnienie mu odpowiedniej rehabilitacji i rekreacji
b) kliniczną - która polega na zastosowaniu literatury- głównie wyobrażeniowej w grupach pacjentów z problemami emocjonalnymi i behawioralnymi. Jej głównym celem jest uzyskanie przez pacjenta zdolności ,,wglądu” w siebie, co ma doprowadzić do zmiany jego sytuacji psychologicznej. Zajęcia prowadzą lekarze wspólnie z bibliotekarzami. Pacjenci uczestniczą w tych zajęciach dobrowolnie. Mogą one być prowadzone w placówce leczniczej jak i poza nią np. W środowisku rodzinnym lub społecznym pacjenta.
c) wychowawczą (rozwojową) – w której stosuje się książki - ( materiały) wyobrażeniowe i dydaktyczne dostosowane do potrzeb użytkowników zdrowych w sensie fizycznym jak ich psychicznym, ale mających do rozwiązywania jakieś istotne dla nich problemy np. mających trudności w nauce, niedostosowanych społecznie. Zajęcia biblioterapeutyczne mogą odbywać w bibliotece, w szkole, świetlicy i mają za zadanie wspierać rozwój , samorealizację i zdrowie psychiczne uczestnika procesu biblioterapii.
Biblioterapeutą powinna być osoba:
· która zna dobrze literaturę i możliwości jej oddziaływania na uczestnika w danej sytuacji terapeutycznej
· umiejąca dobrze zdiagnozować problemy i potrzeby uczestnika biblioterapii w oparciu o swoją wiedzę psychologiczno – pedagogiczną., własne doświadczenia i intuicję.
· mająca zdolności plastyczne
· znająca techniki wizualizacyjne, elementy dramy
· umiejąca współpracować z grupą ludzi, potrafiącą słuchać a nie oceniać
· rozumiejąca ,że biblioterapia nie jest środkiem zaradczym na wszystkie problemy i nie wszyscy chcą współ pracować z prowadzącym grupę biblioterapeutyczną
3. ŚRODKI BIBLIOTERAPEUTYCZNE:
1. ,,KSIĄŻKI ŁATWE W CZYTANIU” – w sztywnej okładce, sztywne kartki, duża czcionka, odpowiedni odstęp pomiędzy literami, wyrazami i wersami, a każde zdanie rozpoczyna się od nowego wiersza, język prosty zrozumiały dla dziecka z obniżoną normą intelektualną, unikanie słów abstrakcyjnych, treść oparta na realiach życia dziecka, kolorowe ilustracje, fotografie zamieszczone na sąsiedniej stronie
2. KSIĄŻKI - ZABAWKI-przypominające swoim wyglądem maskotki , zabawek i, klocki różnego rodzaju figury do układania wyposażone w prosty tekst lub taśmę magnetofonową z nagraną bajką terapeutyczną
3. Książki drukowane dużą czcionką
4. Książki z drukiem Braillle’a
5. książki ,,mówione” nagrane na kasetach
6. książki tradycyjnie wydane ale uzupełnione o kasety magnetofonowe ale na których jest nagrany ten sam tekst.
7. kasety magnetofonowe z elementami akustycznymi odgłosami przyrody – szum wody , śpiew ptaków
8. kasety z muzyką uspokajającą i lub aktywizującą i montażami słowno – muzycznymi
9. zabawki edukacyjne i gry dydaktyczne
10. filmy na kasetach wideo – ekranizacja utworów literackimi lektur szkolnych, lekcje języka migowego
11. edukacyjne programy komputerowe
12. materiałem wspomagającym są przedmioty kojarzące się dziecku z ważnymi wydarzeniami z jego życia a mającymi istotne rolę w procesie biblioterapeutycznym widokówki ,maskotki, zabawki.
13. wychodzenie do miejsc kojarzących się dziecku z przyjemnością ( np. park, las , łąka)
14. techniki psychodramowe i inscenizacje
4. JAK DOBIERAĆ MATERIAŁY?:
1. Dostosować je do wieku uczestników terapii, dla nich zrozumiałe i kojarzące się z ich doświadczeniami życiowymi
2. materiał musi budzić zainteresowanie miał ciekawą formę graficzną, oprawę.
3. proponowane materiały muszą być dobrane tak aby służyły wzmacnianiu poczucia wartości
5. UCZESTNICY BIBLIOTERAPII:
· uczniowie niepełnosprawni
· mający kłopoty z aklimatyzacją w danym środowisku i obniżoną samoocenę
· uczniowie przewlekle chorzy ,którzy nie mogą się pogodzić ze stanem swojego zdrowia , mający zaległości w nauce
· uczniowie o zaburzonym zachowaniu wynikającym z zaburzeń emocjonalnych
· uczniowie zdolni ale nie wytrzymujący presji nauczycielii rodziców ,którzy oczekują od nich bycia lepszym
· uczniowie ,którzy weszli z kolizję z prawem – wychowankowie ośrodków szkolno-wychowawczych
· uczniowie którzy czują się skrzywdzeni w domu, szkole, grupie rówieśników)
· uczniowie ,którzy czują się odrzuceni ( w domu, szkole i grupie rówieśniczej)
· mający kłopoty z nauką( mniej zdolni, zaniedbani wychowawczo
· nauczyciele, rodzice
6. PROCES BIBLIOTERAPEUTYCZNY - etapy
2. Ustalenie kierunków oddziaływania terapeutycznego
· dobór tytułów fragmentów utworów
· rozmowa z uczestnikami zmierzająca do określenia przez nich problemów- czy spotkali się z takimi problemami jakie są zawarte w tekście
· wybór fragmentów tekstu
· zabawy terapeutyczne oparte o te fragmenty uczestnicy terapii muszą uświadomić sobie do kogo można zwrócić się o pomoc aby rozwiązać swój problem
· identyfikacja z danymi bohaterami literackimi- zwrócenie uwagi uczestników terapii, że nie tylko on ma problem.
· katharsis( ulga, oczyszczenie) – tekst musi zawsze pozostawiać nadzieję ,że są drogi wyjścia z problemu
5. Zmiana własnej postawy oraz zachowania wobec siebie i innych
· Czas spotkań: muszą one odbywać się przynajmniej 1 w tygodniu , nie zawsze takie spotkania przynoszą rezultatu wszystkich uczestników terapii.
7. TEKSTY BIBLIOTERAPEUTYCZNE:
Takie teksty zawierają :
a) wyrazy ciepłe - wywołujące u słuchacza ( czytelnika) , uczestnika terapii skojarzenia z ciepłem , przyjemnością, odpoczynkiem. Są to słowa oznaczające pozytywne emocje, kolory, pejzaże np.: ognista kula słońca, promień , lato, wiosna, śpiew ptaków, radość ,miłość, nadzieja
b) wyrazy zimne - wywołujące uczucie niepokoju, przywołujące negatywne emocje np.: zima , lód, nienawiść, wiatr, chłód, lęk strach, ciemny las i park, cmentarz
c) obojętne - to takie , które coś komunikują, informują bez wywoływania słuchacza – czytelnika żadnych emocji np.: stół , tablica, długopis. Są dopełnieniem wyrazów ciepłych i zimnych
8. TEKSTY BIBLIOTERAPEUTYCZNE dzielą się na:
Teksty na zajęciach z biblioterapii mogą powstawać w trakcie zajęć i będą je tworzyć sami uczestnicy sesji. Mogą one być oparte o jeden tekst matkę na podstawie którego każdy komponuje swój osobisty tekst, zmieniając otrzymany na taki ,który mu jest najbliższy i w którym użyte słowa są najbardziej zbliżone do jego słownika.
9. PRZYKŁADY TEKSTÓW BIBLIOTERAPEUTYCZNYCH:
A. TEKST BAJKI RELAKSUJĄCEJ – składa się ona z następujących faz:
a) Wyjaśnienie sytuacji użycie w tej fazie wyrazów, które kojarzą się dzieciom jednoznacznie np. korona drzew z królem. Wprowadzenie w nastrój bajki
b) Faza bezwładu ciężaru i ciepła –
· bezwład: położenie się na ziemi, kot czuje ciężar swojego ciała
· ciepła: ciepłe promienie słońca, dotyk rąk matki
· ciężar: kot czuje ciężar swojego ciała
c) Faza energii, rześkości, radości życia, poczucie że świat jest piękny – np. kot budzi się , kropelka deszczu spada kotkowi na nos
fazy bajki powinny być równomierne, bajka powinna być kilkuminutowa – 1 strona oraz rozgrywać się w przyjaznej dla dziecka scenerii. Bohater bajki powinien nosić jakieś imię, ale nie osoby która uczestniczy w terapii. Tego rodzaju bajki nie powinny zawierać dialogów, występować pośrednik nie powinny zawierać za dużo elementów ruchu. W tych bajkach może występować 1 lub 2 postacie nie więcej.
,, Pewnego razu mewa śmieszka zmęczona długim lotem usiadła na piaszczystej aby odpocząć i nabrać sił. Zwykle mewa spotyka na tej plaży dużo ludzi, ale o tej porze roku nie było tam nikogo. Lekki ciepły wietrzyk muskał łagodnie jej skrzydełka, które rozpostarła szeroko, ciepłe promyki słońca osuszyły jej mokre piórka, jej nóżki dotykały miękkiego suchego piasku. Mew z lubością zamknęła oczy i głęboko oddychała potem poczuła rześki zapach morskiej bryzy i soli. Całym ciałem chłonęła go. Przeciągnęła się a łagodne krople bryzy dotknęły jej dzioba i piórek poczuła błogość. Lekko odbiła się od ciepłego piasku, pisnęła z zadowolenia i pofrunęła wysoko w niebo.” ( B. Wolak)
B. TEKST BAJKI AKTYWIZUJĄCEJ:
· dynamiczna akcja
· tematyka przygodowa
· ruch
· mogą być czytane na podkładzie muzycznym
,, Jest upalny dzień idę ścieżką pośród pól, dojrzewają zboża. Pachnie nagrzana słońcem ziemia, pachnie rumianek, delikatne kłosy zbóż, zapach jest mocny .Aż kręci się w głowie od zapachów i słońca .Rozglądam się dookoła. Rozgrzane powietrze faluje. Otacza mnie błękit, zieleń i złoto. Tak bardzo chce mi się spać. Kładę się w wysokich trawach. Czuję się coraz bardziej ociężała. Zapadam w półsen. Płynę do krainy elfów. Słyszę dźwięki fletów . Dochodzę do pałacu. U bram wita mnie królowa, odziana w białą szatę wiedzie mnie do wspaniałej komnaty. Jej oczy są jak sople lodu. W wielkiej skrzyni skrzą się diamenty, migoczą rubiny, przesypują perły. Nagle na twarzy czuję lodowatego wiatru. Robi się zimniej. Otwieram oczy, na niebie wisi ciemna deszczowa chmura. Pora powracać do domu. Przeciągam się, wstaję powoli. Coraz mocniej szumi zboże i gną się trawy. Przyśpieszam kroku. Ciepłe krople padają mi na twarz. Z przyjemnością wdycham orzeźwiające powietrze. Otacza mnie muzyka przyrody. Tak cudnie jest żyć.” ( I.Borecka )
10. PRZYKŁADY ZABAW BIBLIOTERAPEUTYCZNYCH:
1. Ukryte tytuły: Ułożyć opowiadanie z jak największa ilością tytułów książek ( lektur). Jeden tytuł może wystąpić tylko raz.
2. Dla uczniów mających negatywny stosunek do czytania stosujemy –Wizualizację.
· Zamknąć oczy, słuchać muzykę relaksacyjną
· Wyobraź sobie bibliotekę pełną książek bardzo kolorowych
· Weź swoją ulubioną do ręki
· Przeglądnij spis treści
· Zobacz rozdziały , przeglądaj ją , usiądź wygodnie
· Czytasz ją głośno i wyraźnie
· Odłóż ją na półkę i otwórz oczy
· Jesteś zrelaksowany i spokojny
· Narysuj to co sobie wyobraziłeś
· Opowiedz o tym co narysowałeś
11. LITERATURA WYKORZYSTANA I POLECANA:
evi84