plytki 2.pdf

N O T A T N I K P R A K T Y K A

Prototyp w godzinę

− precyzja niemal przemysłowa

Płytki drukowane w domu, część 2

Termotransfer - metoda

ìkredowaî

W†pierwszej czÍúci artyku³u

wspomnia³em o†wadzie nieroz-

³¹cznie zwi¹zanej ze stosowa-

niem folii termotransferowej,

polegaj¹cej na mechanicznym

uszkadzaniu rysunku mozaiki

wystÍpuj¹cym podczas odrywa-

nia folii. Powstaje zatem pyta-

nie, czy moøna usun¹Ê noúnik

w†inny sposÛb, np. przez roz-

puszczenie? W†tym w³aúnie

kryje siÍ idea prostej modyfika-

cji polegaj¹cej na zast¹pieniu

poliestrowej folii... papierem.

Maj¹c gotowy projekt, naleøy

go wydrukowaÊ lub skopiowaÊ

na kserografie na g³adkim, po-

wlekanym papierze kredowym.

Po naprasowaniu wzoru mozai-

ki na p³ytkÍ drukowan¹, p³ytkÍ

wraz z†mask¹ umieszcza siÍ na

kilka minut w†ciep³ej wodzie.

Kredowa pow³oka nie ulega

wprawdzie rozpuszczeniu, ale

pod wp³ywem wody miÍknie,

po czym daje siÍ usun¹Ê

w†sposÛb niezagraøaj¹cy ca³oúci

mozaiki.

Nie potrafiÍ jednoznacznie

okreúliÊ, komu naleøy przypi-

saÊ autorstwo tego pomys³u. Po

raz pierwszy zetkn¹³em siÍ

z†nim ponad rok temu na liú-

cie dyskusyjnej avt.ep.elektroni-

ka . Efekty wstÍpnych testÛw

okaza³y siÍ na tyle interesuj¹-

ce, øe postanowi³em zaj¹Ê siÍ

tym tematem znacznie dok³ad-

niej. Przedstawione w†artykule

wyniki i†szczegÛ³owy sposÛb

postÍpowania s¹ rezultatem

licznych prÛb maj¹cych na ce-

lu zdobycie wprawy i†dopraco-

wanie technologii.

W†drugiej czÍúci artyku³u przedstawiamy

opis metody ìøelazkowejî, ktÛra jest jedn¹

z†najlepiej rokuj¹cych w†warunkach

amatorskich. Jak siÍ przekonacie, moøliwe

do osi¹gniÍcia wyniki s¹ - przy odrobinie

wprawy - niewiarygodnie dobre.

Papier

Od papieru stosowanego ja-

ko noúnik w†metodzie termo-

transferowej oczekujemy spe³-

nienia kilku warunkÛw: g³ad-

koúci powierzchni, rozpusz-

czalnoúci pow³oki i†odporno-

úci na temperaturÍ. Chropowa-

toúÊ rzutuje przede wszystkim

na precyzjÍ odwzorowania

krawÍdzi. W†praktyce moøna

przyj¹Ê, øe b³Ídy spowodowa-

ne nierÛwnoúci¹ powierzchni

powinny byÊ mniejsze niø nie-

uniknione b³Ídy wprowadzane

przez raster drukarki. SpoúrÛd

kilku przetestowanych gatun-

kÛw papieru wybra³em do

prÛb Papier kredowy do prac

dyplomowych o†gramaturze 115

g/m 2 produkowany przez UNI-

PAP Strzegom (cena ok. 15 z³/

Elektronika Praktyczna 7/2003

N O T A T N I K P R A K T Y K A

Rys. 5. Podziałka testowa wykorzystana do określenia stopnia

deformacji papieru (widok zmniejszony do 60%)

Fot. 6. Ścieżki 6 mils nachylone pod kątem 6,3 o do osi rastra

− wydruk na papierze i odwzorowanie w miedzi. Widoczne

schodki powstały w wyniku rasteryzacji z rozdzielczością (a) 300

dpi i (b) 600 dpi. Zaznaczone linie symbolizują krawędzie ście−

żek zawartych w projekcie

100 ark.). Charakteryzuje siÍ

on g³adkim licem i†odporno-

úci¹ na deformacje, a†zarazem

jest na tyle elastyczny, øe bez

problemu przechodzi przez

uk³ad prowadzenia arkusza

w†drukarce. NiektÛrzy uczest-

nicy pl.misc.elektronika propa-

guj¹ rÛwnieø konkurencyjny

wariant, polegaj¹cy na wyko-

rzystaniu cienkiego papieru

klasy LWC uøywanego po-

wszechnie do druku czasopism

(w tym rÛwnieø Elektroniki

Praktycznej). SkrÛt LWC po-

chodzi od angielskiej nazwy

LightWeight Coated paper

i†oznacza papier o†gramaturze

rzÍdu 70 g/m 2 powleczony

g³adk¹ warstw¹ z³oøon¹ m.in.

z†wÍglanu wapnia (kredy), glin-

ki kaolinowej i†lateksu. Termo-

gazetotransfer - taka bowiem

øartobliwa nazwa przylgnÍ³a†do

tego wariantu metody, posiada

niezaprzeczalne zalety. DziÍki

mniejszej gruboúci, a†takøe nie-

co innym w³asnoúciom pow³o-

ki, pozosta³oúci papieru LWC

s¹ znacznie ³atwiejsze do usu-

niÍcia z†powierzchni laminatu.

Zarazem wi¹øe siÍ to jednak

z†pewnymi niedogodnoúciami:

- Pozosta³oúci kredy wype³nia-

j¹ce mikroporowate nie-

szczelnoúci w†warstwie tone-

ra chroni¹ przed nadtrawia-

niem p³aszczyzn miedzi. De-

likatne pokrycie papieru

LWC zmywa siÍ niemal bez

úladu, ods³aniaj¹c†ew. nie-

szczelnoúci w†nadruku.

- Niewielka gramatura papieru

sprzyja deformacji podczas

prasowania, co moøe utrud-

niaÊ utrzymanie powtarzal-

nych wymiarÛw ca³ej p³ytki.

- W†kserograficznych punktach

us³ugowych znacznie ³atwiej

bÍdzie uzyskaÊ kopiÍ na

czystej kartce papieru kredo-

wego niø na kolorowej rekla-

mie wyciÍtej z†jednego z†po-

pularnych czasopism kobie-

cych. Aczkolwiek, jak wyka-

zuje dotychczasowa praktyka,

wydruk na zadrukowanym

papierze LWC nie powoduje

zauwaøalnej szkody dla me-

chanizmÛw drukarki.

Bardzo istotn¹ cech¹ papieru

odrÛøniaj¹c¹ go od folii z†two-

rzyw sztucznych jest jego hig-

roskopijnoúÊ. Kartka papieru

przechowywana w†normalnych

warunkach mieszkaniowych za-

wsze zawiera pewien procent

wody. Poddana utrwalaniu ter-

micznemu w†drukarce a†nastÍp-

nie nagrzewaniu podczas praso-

wania ulega szybkiemu wysu-

szeniu, co powoduje zmianÍ

wymiarÛw†(skurcz) i†to na do-

datek rÛøni¹cy siÍ wielkoúci¹

w†dwÛch prostopad³ych kierun-

kach. Seria prÛb polegaj¹ca na

pomiarze przetransferowanej

podzia³ki testowej ( rys. 5 )

o†rozmiarach 100x100 mm wy-

kaza³a, øe skurcz papieru (o

gramaturze 115 g/m 2 ) pobrane-

go bezpoúrednio ìz†pÛ³kiî mo-

øe przekraczaÊ 0,5 mm/100

mm. Jest to wystarczaj¹co du-

øo, aby uzyskana odchy³ka wy-

miarÛw†uniemoøliwi³a zgranie

warstw p³ytki dwustronnej lub

np. swobodne osadzenie 40-pi-

nowego gniazda IDC. Prosty za-

bieg sprowadzaj¹cy siÍ do kil-

kudziesiÍciosekundowego susze-

nia arkusza na stoliku grzew-

czym, bezpoúrednio przed wy-

drukiem, pozwoli³ na zreduko-

wanie skurczu do wartoúci

mniejszej niø 0,2 mm/100 mm,

czyli akceptowalnej w†warun-

kach amatorskich.

Drukarka

O†moøliwoúci wykorzystania

danej drukarki (lub kseroko-

piarki) do wykorzystania w†me-

todzie transferowej decyduj¹

rodzaj i†iloúÊ nak³adanego tone-

ra oraz rozdzielczoúÊ i†jakoúÊ

druku.

Oceniaj¹c przydatnoúÊ wy-

druku, naleøy zwrÛciÊ szcze-

gÛln¹ uwagÍ na jednolitoúÊ

(szczelnoúÊ) krycia duøych

p³aszczyzn oraz iloúÊ na³oøone-

go tonera. Wydrukowane úcieø-

ki powinny byÊ wyczuwalne

w†dotyku jako nieznaczne

zgrubienia na powierzchni pa-

pieru. Niemal wszystkie prÛby

prezentowane w†artykule zosta-

³y wykonane na drukarce lase-

rowej HP LaserJet 4+ o†roz-

dzielczoúci 600 dpi (z alterna-

tywnym tonerem firmowanym

przez Esselte). Pozytywne wy-

niki, potwierdzaj¹ce moøliwoúÊ

transferu tonera i†jego odpor-

noúÊ na trawienie, uzyska³em

rÛwnieø z†wydrukami z†druka-

rek HP LaserJet 2200 (1200

dpi), Lexmark Optra E310 oraz

kopiarkami Minolta (laser)

i†Canon NP5060 i†NP6612. Od

innych osÛb otrzyma³em rÛw-

nieø pozytywne opinie doty-

cz¹ce kilku drukarek z†serii

HP (HPIII, HP4Si, HP5L,

HP6P) oraz OkiPage 8W.

Drukarka laserowa jest urz¹-

dzeniem rastrowym, a†to ozna-

cza, øe wydrukowane krawÍ-

dzie úcieøek pionowych lub po-

ziomych s¹ ìprzyci¹ganeî do

Fot. 7. Wbrew potocznej nazwie metody, żelazko służy nie do

prasowania, a jako gorący stolik podgrzewający od spodu

płytkę laminatu. Optymalna temperatura płyty wynosi ok.

155...160 o C

Elektronika Praktyczna 7/2003

N O T A T N I K P R A K T Y K A

Fot. 8. Przykładanie maski do powierzchni gorącego laminatu.

Alternatywnie można przytwierdzić maskę na zimno, skrawkami

samoprzylepnego papieru. Należy zwrócić baczną uwagę,

aby w pierwszych sekundach nagrzewania nie nastąpiło prze−

sunięcie i rozmazanie przenoszonego obrazu

siatki rastra, natomiast krawÍ-

dzie úcieøek ukoúnych maj¹

w†rzeczywistoúci postaÊ linii

schodkowej. Zakres rozdziel-

czoúci popularnych obecnie

drukarek laserowych rozci¹ga

siÍ od 300 dpi (punktÛw na

cal) w†najstarszych urz¹dze-

niach do 1200 dpi.

Øeby uzmys³owiÊ sobie zna-

czenie tego parametru, wyraü-

my wielkoúÊ jednego punktu

rastra w†jednostkach mils .

OtÛø rozdzielczoúÊ 300 dpi -

odpowiada ok. 3,3 mils, 600

dpi - ok. 1,7 mils, a†1200 dpi

to ok. 0,83 mils. Na fot. 6

moøemy zobaczyÊ mikroskopo-

we zdjÍcie ukoúnych úcieøek

o†szerokoúci 6†mils wydruko-

wanych na papierze, a†nastÍp-

nie wytrawionych w†miedzi.

PrÛbki zosta³y wykonane

w†dwÛch rozdzielczoúciach:

300 dpi (a) oraz 600 dpi (b).

Uzyskane efekty prowadz¹

do wniosku, øe do wytwarza-

nia precyzyjnych PCB, nawet

w†warunkach amatorskich, na-

leøy siÍgn¹Ê po drukarkÍ

o†rozdzielczoúci co najmniej

600 dpi. IloúÊ nanoszonego to-

nera wymaga dobrania w†dro-

dze eksperymentu. W†testowej

drukarce HP4+ najlepsze wyni-

ki osi¹ga³em, ustawiaj¹c daw-

kowanie tonera na 1†lub 2 sto-

pieÒ w†skali 1...5.

Wydruk

Zagadnieniem, na ktÛre

zwraca siÍ szczegÛln¹ uwagÍ

we wszystkich opisach wytwa-

rzania PCB, jest prawid³owa

orientacja masek odpowiadaj¹-

cych poszczegÛlnym warstwom

projektu. Wydruki poszczegÛl-

nych warstw wykonane bez

modyfikacji, bezpoúrednio

z†programu CAD, maj¹ tak¹ sa-

m¹ orientacjÍ jak na ekranie,

tzn. warstwy gÛrne ( TopLayer ,

TopOverlay ) s¹ widoczne tak

jak na rzeczywistej p³ytce, na-

tomiast warstwy dolne ( Bot-

tomLayer , BottomOverlay ) jako

przeúwituj¹ce przez p³aszczyz-

nÍ laminatu. Przyk³adaj¹c mas-

kÍ do p³ytki, musimy j¹ u³o-

øyÊ tonerem do powierzchni

miedzi. Zatem warstwy gÛrne

wymagaj¹ wydrukowania w†od-

biciu lustrzanym ( mirror ). Na-

tomiast wydruki warstw dol-

nych pod³oøone pod p³ytkÍ juø

przylegaj¹†tonerem do miedzi,

czyli nie wymagaj¹ odbicia

lustrzanego ( tab. 2 ).

ZwrÛÊmy uwagÍ, øe tradycyj-

ny podzia³ na ìstronÍ elemen-

Tab. 2. Orientacja wydruków poszczególnych warstw

płytki drukowanej

Warstwa

Przeznaczenie

Orientacja wydruku

" #

Elektronika Praktyczna 7/2003

Warstwa

N O T A T N I K P R A K T Y K A

Cu = 8,96 g/cm 3 , 1†oz. =

28,3495 g, 1†ft = 0,3048 m).

Analogicznie - foliom cieÒszym

od standardowej odpowiadaj¹

oznaczenia 1/3 oz. i†1/2 oz.,

a†foliom grubym 2†oz. i†3oz.

Z†gruboúci¹ warstwy miedzi

bezpoúrednio wi¹øe siÍ jej re-

zystancja powierzchniowa, a†co

za tym idzie dopuszczalna ob-

ci¹øalnoúÊ pr¹dowa úcieøek

oraz g³ÍbokoúÊ podtrawieÒ po-

woduj¹cych zwÍøenie úcieøek

poniøej ich nominalnej szero-

koúci. W† tab. 3 zestawiono ty-

powe gruboúci miedzi i†odpo-

wiadaj¹ce im orientacyjne war-

toúci rezystancji powierzchnio-

wej uzyskiwane na gotowych

p³ytkach.

przy³oøeniu øelazka od stro-

ny papieru nastÍpuje szybkie

miÍkniÍcie tonera, podczas

gdy powierzchnia miedzi

wci¹ø pozostaje zimna.

W†moim odczuciu sytuacja

taka sprzyja przypadkowym

przesuniÍciom maski i†rozma-

zywaniu przenoszonego ry-

sunku.

Na podstawie w³asnych do-

úwiadczeÒ mogÍ stwierdziÊ, øe

znacznie lepsze wyniki daje

odwrÛcenie øelazka stopk¹ do

gÛry i†potraktowanie go jako

gor¹cego stolika nagrzewaj¹cego

p³ytkÍ od spodu, czyli od stro-

ny laminatu. Wszystkie prÛby

zosta³y wykonane z†uøyciem

prowizorycznej, ale zarazem

dosyÊ skutecznej konstrukcji

widocznej na fot. 7 . P³yta

z†grubej blachy mosiÍønej, do-

ciúniÍta úrubami do obrzeøa

stopki øelazka, zwiÍksza po-

wierzchniÍ pola roboczego

i†jednoczeúnie ma za zadanie

ujednolicaÊ rozk³ad temperatur

na jej powierzchni. Tanie øe-

lazko dalekowschodniej ìmarkiî

o†mocy grza³ki 1200 W, z†regu-

latorem ustawionym na maksi-

mum, zapewnia utrzymanie

centralnej strefy stolika w†tem-

peraturze ok. 155...160 o C. Nie-

stety, ze wzglÍdu na zbyt ma³¹

przewodnoúÊ ciepln¹ mosi¹dzu

i†niewielk¹ gruboúÊ p³yty, roz-

k³ad temperatur uzyskany na

prototypowym stoliku jest dale-

ki od optymalnego, dlatego na-

stÍpna wersja stolika zostanie

wyposaøona w†p³ytÍ miedzian¹

lub aluminiow¹ o†gruboúci co

najmniej 10 mm.

Papier z†wydrukiem uk³ada-

my tonerem do do³u na

oczyszczonej powierzchni mie-

dzi i†przytwierdzamy na kra-

wÍdzi skrawkami papieru sa-

moprzylepnego. Naleøy pamiÍ-

taÊ o†przyciÍciu papieru z†za-

chowaniem co najmniej 10

Fot. 9. Najwygodniejszym sposobem prasowania okazało się

użycie dwóch, ciasno zwiniętych, szmacianych tamponów.

Jednym przytrzymujemy gorącą płytkę, a drugim pocieramy

papier miejsce obok miejsca, dociskając toner do powierzchni

miedzi

tÛwî i†ìstronÍ lutowaniaî maj¹-

cy racjÍ bytu w†przypadku

montaøu przewlekanego traci

sens w†przypadku p³ytek ob-

³oøonych dwustronnie elemen-

tami SMD.

bÍdzie to laminat papierowo-fe-

nolowy np. FR-2, szklano-epok-

sydowy np. FR-4 lub kompozy-

towy np. CEM-1), przyjmuj¹c

milcz¹ce za³oøenie, øe gruboúÊ

folii miedzianej wynosi typowo

Øelazko, prasowanie

Przenoszenie rysunku stano-

wi etap najtrudniejszy a†zara-

zem najbardziej zaleøny od

zdobytej wprawy. W†czasie

przenoszenia powierzchnia to-

nera musi zostaÊ nadtopiona,

a†nastÍpnie dok³adnie dociú-

niÍta na ca³ej powierzchni p³yt-

ki. Wbrew potocznej nazwie

metody, øelazko wcale nie naj-

lepiej nadaje siÍ do prasowa-

nia. Praktykowane niekiedy do-

ciskanie maski do laminatu go-

r¹c¹ stopk¹ øelazka jest obar-

czone dwoma wadami:

- Przyklejenie tonera wymaga

dosyÊ silnego docisku i†co

waøniejsze docieraj¹cego rÛw-

nomiernie do kaødego miejsca

na p³ytce. Podczas nagrzewa-

nia, laminat ³atwo ulega defor-

macji, co znacznie utrudnia

jednolite przyklejenie maski

na ca³ej powierzchni.

- Pod³oøe laminatu posiada

pewn¹ pojemnoúÊ ciepln¹. Po

m. Istotnie jest to gruboúÊ

standardowa, stosowana po-

wszechnie do wytwarzania je-

dno- i†dwustronnych p³ytek

drukowanych metodami sub-

traktywnymi (bez metalizacji

otworÛw). Naleøy jednak zda-

waÊ sobie sprawÍ, øe w†techno-

logiach przemys³owych uøywa

siÍ takøe†folii miedzianej o†in-

nych gruboúciach i†takie lami-

naty rÛwnieø moøna napotkaÊ

w†sklepach elektronicznych. Fo-

lie o†gruboúci wiÍkszej niø

standardowa (70

Laminat

Wymagania jakoúciowe i†za-

sady przygotowania powierzch-

ni laminatu (zmatowienie i†od-

t³uszczenie) nie rÛøni¹ siÍ od

opisanych przy okazji omawia-

nia metody†fotolitograficznej.

Metoda termotransferowa jest

jednak bardziej wraøliwa na

obecnoúÊ rys i†wg³ÍbieÒ na po-

wierzchni laminatu, ktÛre mog¹

uniemoøliwiÊ dociúniÍcie tone-

ra i†skutkuj¹cych np. nieprze-

widzianymi przewÍøeniami

úcieøek. Kupuj¹c laminat, nale-

øy rÛwnieø zwrÛciÊ uwagÍ na

splot tkaniny szklanej (osnowy)

widoczny jako siateczka wg³Í-

bieÒ na powierzchni miedzi.

Zbyt g³Íboki relief wystÍpuj¹cy

w†miernej jakoúci laminatach

moøe znacznie utrudniÊ precy-

zyjny transfer drobnych ele-

mentÛw projektu.

Przy amatorskim zakupie nie-

wielkich iloúci laminatu z†przy-

padkowych ürÛde³ zazwyczaj

zwraca siÍ uwagÍ jedynie na

rodzaj pod³oøa (najczÍúciej

znajduj¹ zastosowanie w†p³yt-

kach o†podwyøszonej obci¹øal-

noúci pr¹dowej, natomiast lami-

naty z†cienkimi foliami (12

m i†105

m) s¹ materia³em stoso-

wanym m.in. do wytwarzania

p³ytek metalizowanych wykony-

wanych metod¹ pÛ³addytywn¹,

w†ktÛrej nastÍpuje elektrolitycz-

ne osadzenie dodatkowej wars-

twy miedzi. Wyjaúnijmy przy

okazji, dlaczego gruboúÊ folii

miedzianej przybiera tak niety-

powe wartoúci. OtÛø podstawo-

wy laminat pokryty foli¹ 35

Tab. 3. Zestawienie typowych grubości miedzi i odpowiada−

jące im orientacyjne wartości rezystancji powierzchniowej

Gruboœæ

Powierzchniowa

Rezystancja

CCCCCu

masa Cu

powierzchniowa

(oz/sq.ft)

( ( @25

225 o C)

CC)

$% µ

$&'

Fot. 10. Krytyczny punkt metody, zależny od nabytej wprawy.

Uplastyczniony toner rozlewa się na powierzchni miedzi

w stopniu proporcjonalnym do temperatury stolika i nacisku

tamponu. Oba fragmenty widoczne na zdjęciu pochodzą

z jednej płytki, a finalna różnica szerokości ścieżek zależy wy−

łącznie od czasu i siły prasowania

$()* µ

$&%

$)+ Ω &

'* µ

+)* Ω &

(+ µ

+)%* Ω &

$+* µ

Elektronika Praktyczna 7/2003

Cu w†krajach anglosaskich jest

okreúlany jako jednouncjowy ,

czyli zawieraj¹cy miedü o†ma-

sie jednej uncji na stopÍ kwad-

ratow¹ 1oz/sq.ft (gÍstoúÊ miedzi

17,5

( (

(

225

N O T A T N I K P R A K T Y K A

Fot. 11. W porównaniu z fotolitografią wymagania odnośnie

czystości są nieporównywalnie mniejsze, mimo to nie należy

ich lekceważyć. Na zdjęciu − spustoszenia w rysunku ścieżek

(6 mils) spowodowane przez włos pozostawiony między płytką

a papierem

mm marginesu od obrysu pro-

jektu, co pozwoli na wyelimi-

nowanie b³ÍdÛw wystÍpuj¹-

cych zazwyczaj na krawÍ-

dziach arkusza. Dok³adne

ustalenie pozycji papieru ma

zasadnicze znaczenie przy wy-

konywaniu p³ytek dwustron-

nych, a†takøe w†przypadku

niewielkiego nadmiaru lamina-

tu. W†praktyce, przy wykony-

waniu p³ytek jednostronnych

upraszcza³em sobie pracÍ k³a-

d¹c†papier dopiero na nagrza-

ny laminat ( fot. 8 ). Poniewaø

toner szybko przykleja siÍ do

gor¹cej p³ytki, to po zdobyciu

pewnego doúwiadczenia moø-

na nie obawiaÊ siÍ rozmazania

przenoszonego obrazu.

Najwygodniejszym sposobem

prasowania okaza³o siÍ uøycie

dwÛch, ciasno zwiniÍtych,

szmacianych tamponÛw ( fot.

9 ). Jednym z†nich przyciskamy

papier i†gor¹c¹ p³ytkÍ do stoli-

ka, natomiast drugim pociera-

my miejsce obok miejsca, do-

ciskaj¹c toner do powierzchni

miedzi. W†miarÍ prasowania,

niewidoczny pocz¹tkowo rysu-

nek úcieøek zaczyna przebijaÊ

przez papier tworz¹c zauwaøal-

ny relief na jego powierzchni.

Czas prasowania i†si³a docisku

s¹ parametrami, ktÛrych nieste-

ty nie da siÍ okreúliÊ z†gÛry

i†trzeba je ustaliÊ metod¹ prÛb

i†b³ÍdÛw, stopniowo dochodz¹c

do wprawy. Orientacyjnie

moøna przyj¹Ê, øe ca³oúÊ ope-

racji na stoliku zamyka siÍ

w†czasie ok. 1...3 minut. We-

ümy pod uwagÍ, øe uplastycz-

niony toner rozp³ywa siÍ na

powierzchni miedzi w†stopniu

proporcjonalnym do temperatu-

ry stolika i†nacisku tamponu.

Oba fragmenty pokazane na

fot. 10 pochodz¹ z†tej samej

p³ytki testowej i†celowo rÛøni¹

siÍ czasem i†si³¹ uøyt¹ podczas

prasowania.

Metoda termotransferowa,

w†porÛwnaniu z†fotolitografi¹

nie stawia prawie øadnych wy-

magaÒ odnoúnie czystoúci po-

mieszczenia, dziÍki temu ca³ko-

wicie wystarczaj¹ jej warunki

panuj¹ce w†mieszkaniu lub po-

koju biurowym. Jedynym mo-

mentem wymagaj¹cym szczegÛl-

nej starannoúci jest przyk³ada-

nie papieru do p³ytki. Naleøy

zwrÛciÊ uwagÍ, aby nie pozo-

stawiÊ pomiÍdzy nimi zanie-

czyszczeÒ (w³os, ziarno piasku

itp.) mog¹cych uniemoøliwiÊ

rÛwnomierne dociúniÍcie papie-

ru ( fot. 11 ).

Usuwanie papieru

Maj¹c za sob¹ prasowanie,

zdejmujemy p³ytkÍ ze stolika

i†pozwalamy jej ostygn¹Ê.

W†tym czasie przygotowujemy

k¹piel z³oøon¹ z†ciep³ej wody

z†dodatkiem kilku kropel de-

tergentu (np. p³ynu do mycia

naczyÒ). Domieszka detergentu

zmniejsza napiÍcie powierzch-

niowe i†u³atwia penetracjÍ wo-

dy i†dziÍki temu wspomaga

nasi¹kanie papieru. MiÍkniÍcie

moøna takøe przyspieszyÊ, za-

rysowuj¹c paznokciami jego

gÛrn¹ powierzchniÍ. Zazwyczaj

po up³ywie 5...10 minut wars-

twa celulozy daje siÍ oddzie-

Fot. 12. Resztki powłoki kre−

dowej działają jak maska

chroniąca przez dostępem

kąpieli trawiącej i powodują

występowanie zwarć. Przy

myciu należy zwrócić szcze−

gólną uwagę na oczyszcze−

nie wąskich odstępów między

ścieżkami i otworów służących

do centrowania wiertła

Elektronika Praktyczna 7/2003

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: