Logorytmika
(Wykorzystanie ćwiczeń muzyczno-ruchowych dla celów logopedii korekcyjnej)
„Logorytmika jest to jedna z metod stosowana w postępowaniu logopedycznym, oparta na rytmie muzycznym i tekstach słownych zestrajanych przez muzykę i łączonych z ruchami całego ciała.” Logorytmika jest swoistą formą połączenia rytmiki i terapii logopedycznej. Wykorzystuje bowiem możliwość oddziaływania na sferę słuchową, słuchowo-ruchową i ruchową. Na bazie ćwiczeń muzyczno-ruchowych stosuje się ćwiczenia słowno-ruchowe, których wiodącym składnikiem jest rytm. Naturalny i swobodny ruch, będący obok muzyki podstawowym motywem ćwiczeń, umożliwia realizację zajęć rytmicznych ze wszystkimi dziećmi, niezależnie od poziomu ich intelektualnego, ruchowego i muzycznego rozwoju.
Istnieje wiele zjawisk wspólnych dla muzyki i wypowiedzi: tempo, rytm, wysokość dźwięku, akcentowanie i artykulacja.
„Śpiew wzmacnia aparat głosowy, rozwija klatkę piersiową, dotlenia organizm, wyzwalając naturalną potrzebę ekspresji, wpływa dodatnio na system nerwowy.”
Teksty piosenek poszerzają wiadomości o świecie i otoczeniu, wzbogacają doświadczenie, kształtują uczucia, rozwijają słownictwo dziecka. Stwarzają możliwości prowadzenia ćwiczeń ortofonicznych kształtujących prawidłową wymowę oraz właściwe akcentowanie słów.
Ruch jest naturalna potrzebą dziecka, warunkuje jego prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Ćwiczenia ruchowe dostarczają ustrojowi dziecka bodźca rozwojowego, kształcą naturalne czynności ruchowe, rozwijają aparat mięśniowo-ruchowy. Zabawy i ćwiczenia ruchowe wyrabiają ponadto prawidłową postawę, estetykę ruchów, kształcą koordynację ruchową, uczą ekonomi ruchowej. Przede wszystkim jednak zabawy muzyczno-ruchowe kształcąc ruchy całego ciała (makroruchy) ,wpływają pośrednio na usprawnianie narządów mownych (mikroruchy) ,gdyż ułatwiają ich ćwiczenie. Ruch przy muzyce będąc źródłem radości, odprężenia, wyładowania nagromadzonej energii jest znanym i docenianym przez lekarzy i psychologów środkiem terapeutycznym.
Konieczność reagowania na różne bodźce dźwiękowe, ucząc słyszenia i słuchania, rozwija dyspozycje typu intelektualnego: intensywność i podzielność uwagi, procesy porównywania i analizy, szybkie reakcje na bodźce, sprawną pamięć, wyobraźnię oraz gotowość twórczych rozwiązań.
Właśnie wyżej wymienione ogólnorozwojowe właściwości ćwiczeń muzyczno – ruchowych skłaniają do wykorzystywania ich w procesie terapeutycznym.
Celem zaś postępowania terapeutycznego jest:
Głównym zadaniem logorytmiki jest usprawnianie słuchowe i ruchowe dzieci z zaburzeniami mowy.
Wszystkie formy aktywności muzycznej powinny być ze sobą ściśle zintegrowane. Zapewnia to pełniejsze i lepsze opanowanie materiału.
Mowa jest jednym z przejawów czynności ruchowych człowieka. Jednocześnie jest zjawiskiem zbliżonym do muzycznego- ma swój rytm, melodię, frazę.
Podstawą, na której powinny opierać się zajęcia logorytmiczne jest piosenka. Ponad to materiał muzyczny piosenki ułatwia korelację ćwiczeń logopedycznych z muzycznymi. Wykorzystuje się go również do przeprowadzenia ćwiczeń uwrażliwiających na różne elementy muzyki. Elementy, które mogą być jednocześnie sygnałami do realizacji ćwiczeń logopedycznych.
Swoją treścią słowną piosenka przemawia do wyobraźni dziecka, pobudza zainteresowanie i uwagę. Literacka strona piosenki rozwija dziecięce słownictwo, stwarza możliwość prowadzenia ćwiczeń ortofonicznych (oddechowych, fonacyjnych, usprawniających narządy mowy).
Śpiew wpływa pozytywnie na fizyczny rozwój dziecka: wzmacnia aparat głosowy, rozwija klatkę piersiową, dotlenia organizm, wyzwalając naturalną potrzebę ekspresji wpływa dodatnio na system nerwowy.
Walory terapeutyczne śpiewu w odniesieniu do dzieci z zaburzoną mową, wadami wymowy i jąkających się są niewątpliwe. Wydłużanie sylab w śpiewie umożliwia dokładniejsze ukształtowanie samogłosek. Rytm i tempo piosenki przyczyniają się do płynnej wymowy tekstu. Śpiewanie piosenek wpływa na pogłębianie oddechu, aktywniejsze działanie przepony oraz wzmocnienie narządu głosowego.
Treść piosenek rozwija wyobraźnię dziecka, wzbogaca jego słownictwo, a piosenki ze specjalnie dobranym tekstem ortofonicznym w sposób spontaniczny wpływają korzystnie na wymowę. Piosenka ortofoniczna stanowi materiał na podstawie którego wdrażamy dziecko do prawidłowej wymowy głosek. Piosenki te muszą posiadać nieco inne walory. Powinny mieć łatwy i melodyjny tekst muzyczny ze względu na to, iż tekst słowny sprawia dziecku trudności artykulacyjne.
Ponadto niektóre elementy piosenki można wykorzystać w zabawie rytmicznej i ćwiczeniach ruchowych. Śpiew powiązany z ruchem dużych grup mięśniowych ułatwia przenikanie bodźców i rozbudzanie aktywności wszystkich mięśni narządów mowy.
Dominująca forma aktywności w wychowaniu muzycznym, a także w postępowaniu terapeutycznym. Ruch należy do naturalnych potrzeb dziecka, warunkujących jego prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny.
Ruch przy muzyce stanowi doskonałe ćwiczenie słuchowo- ruchowe. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania koordynacji słuchowo- ruchowej jest gotowość do percepcji zróżnicowanych bodźców muzycznych. Nadrzędnym zaś celem ćwiczeń słuchowo- ruchowych jest takie wykształcenie u dzieci wrażliwości słuchowej, która pozwala na odbiór poprawnego wzorca np. podawanego przez logopedę, a także wykształcenie umiejętności dokonywania samokontroli słuchowej koniecznej w czasie mówienia.
Wszystkie ćwiczenia ruchowe maja charakter zabawy. Najogólniej zabawy ruchowe można podzielić na:
Ćwiczenia rytmiczne to ważna grupa ćwiczeń logorytmicznych kształcących poczucie rytmu. Prawidłowo wykonane przez dziecko ćwiczenie rytmiczne jest wynikiem prawidłowo rozwijającej się koordynacji słuchowo- ruchowej. Dzieci mające problemy percepcyjne lub ruchowe nie potrafią precyzyjnie odtworzyć podanego rytmu. U dzieci z zaburzeniami mowy często mamy do czynienia z zakłóconą rytmiką wypowiedzi. Ćwiczenia rytmiczne realizowane przy muzyce uwrażliwiają dzieci na zróżnicowane struktury czasowe przebiegów rytmicznych muzyki i zwiększają wydolność rytmiczno-ruchową aparatu mięśniowo-ruchowego dziecka. Tym samym usprawniają aparat ruchowy mowy. Rytmizowana mowa w formie ćwiczeń logorytmicznych ćwiczy pamięć ogólną i muzyczną, aparat mowy, poczucie rytmu, poczucie metrum, tempa i dynamiki.
Ważną grupę ćwiczeń stanowią te, które wyrabiają szybką reakcję ruchowa na sygnały optyczne, muzyczne i słowne. Są to ćwiczenia i zabawy inhibicyjno - incytacyjne (hamująco- pobudzające). Elementem kształcącym tych ćwiczeń jest świadome i celowe kierowanie reakcjami ruchowymi oraz powodowanie u dziecka stałej gotowości psychicznej i ruchowej do wykonania polecenia. Z kolei konieczność zapamiętania różnych sygnałów, które mają pobudzać lub hamować reakcję ruchową, kształci pamięć. Powiązanie tych ćwiczeń z muzyką uczy słuchania i słyszenia , czyli pobudza aktywność słuchu.
Słuchanie muzyki oraz ćwiczenia słuchowe są formą bardzo ważną w procesie usprawniania mowy. Jako czynność mimowolna dokonuje się podczas realizacji wszystkich form. Odmiennym jednak zagadnieniem jest świadome percypowanie muzyki wykonywanej przez innych, umiejętność skoncentrowania uwagi na wszystkich elementach dzieła muzycznego.
Uwaga słuchowa rozwija zmysł słuchu dzięki czemu ma podstawowe znaczenie dla rozwoju mowy dziecka. To właśnie rozwój percepcji słuchowej warunkuje rozwój mowy i myślenia dziecka.
Ćwiczenia słuchowe oparte są na podstawowych elementach muzyki.
Gra na instrumentach jest bardzo atrakcyjną formą aktywności dziecięcej. Wspólne muzykowanie na instrumentach perkusyjnych sprawia ogromną satysfakcję, wywołuje w grupie entuzjazm oraz radość.
Zastosowanie instrumentów perkusyjnych ma na celu kształcenie słuchu, poczucia rytmu, pamięci i wyobraźni muzycznej oraz inwencji twórczej. Korzystnie wpływa na koncentrację oraz rozwój sprawności manualnych.
Grę dzieci na instrumentach wykorzystujemy: w ćwiczeniach słuchowych, rytmicznych i ruchowych.
Twórczość małego dziecka jest zaspokojeniem istotnych potrzeb: potrzeby działania, ekspresji, realizacji. Angażuje wszystkie funkcje motoryczne i zmysłowe, a także życie uczuciowe, wyobraźnię potrzebę naśladowania.
Rozwijanie muzycznej inwencji twórczej realizowane jest przy pomocy następujących form ekspresji:
Do celów terapeutycznych ćwiczenia muzyczno – ruchowe podporządkowane są celom logopedii korekcyjnej. Problem umuzykalnienia ustąpił miejsca właściwościom korekcyjnym ćwiczeń. Tak więc zadaniem logorytmiki jest optymalne usprawnianie mowy oraz stymulowania jej rozwoju.
Zajęcia logorytmiczne powinny obejmować:
Aby ćwiczenia oddechowe spełniały swój cel należy je przeprowadzać w przewietrzonej sali w formie zabawy. Rozpoczynamy od ćwiczeń najłatwiejszych w czasie wykonywania, których wykorzystujemy jedynie aparat oddechowy, przechodząc stopniowo do nieco trudniejszych, połączonych z poruszaniem rąk, nóg i całego tułowia, a także wypowiadaniem głosek.
Fonacja – oznacza zdolność do wydawania głosu, do posługiwaniem się głosem.
Sposób zwierania się więzadeł głosowych podczas fonacji oraz synchronizacja momentu ich zwarcia z momentem przepływu powietrza wydychanego decydują o tzw. nastawieniu głosowym.
Powodzenie ćwiczeń fonacyjnych zależy w znacznej mierze od regularnego, prawidłowego oddechu oraz umiejętności wydłużania fazy wydechowej, dlatego należy je wykonywać po przeprowadzeniu podstawowych ćwiczeń oddechowych, a potem łącznie z tymi ćwiczeniami oddechowymi, które wydłużają fazę wydechową.
Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest między innymi sprawne działanie narządów mowy. Realizacja każdej głoski wymaga innego ruchu, innej pracy mięśni, innego układu narządów mowy (tzn. układu artykulacyjnego) Toteż narządy mowy trzeba ćwiczyć, taj jak sportowcy ćwiczą sprawność swoich mięśni.
Cele ćwiczeń usprawniających narządy mowy: to wypracowanie sprawnych, sprężystych oraz celowych ruchów języka, warg i podniebienia.
podsuwanie dolnej wargi pod górne zęby
Agata Drałus - logopeda
beata2702