Polityka bezpieczeństwa energetycznego Beata Molo
Literatura: M-n bezp.energetyczne w 21 w
Egzamin: opisowy: 3 pytania, spośród zagadnień z programu, konkrety
Dyżury: pon 15-16 sala C 227
Lata 70 ubiegłego wieku – kryzysy energetyczne
Wymiar śr.naturalnego, ochrona klimatu
Rozwijanie energetyki odnawialnej
Rozwój cywilizacyjny na ziemi nierozerwalnie związany z wyk. Surowców mineralnych; podstawa wytwarzania globalnej energii w formie ciepła a później w postaci energii elektrycznej
Podstawa rewolucji przemysłowej w 18 wieku – z węgla (dominujące)
Ropa naftowa – przełom wieku
II połowa wieku XX – rozwój energetyki jądrowej, źródła energii: biomasy, energii słonecznej, wiatrowej, hydroenergetyka
Gdyby w p0ołowie 21 wieku
Od 30-35% zużywanej w świecie energii pochodziło ze źródeł odnawialnych
Czym jest energia? Pewna podstawowa wielkość fizyczna opisująca zdolność danego ciała materialnego do wykonania określonej pracy
Energetyka – dział nauki i techniki który zajmuje się pozyskiwaniem, przetwarzaniem, gromadzeniem i użytkowaniem różnych form i nośników energii
Energia końcowa – to energia dostarczana odbiorcy,
Na czym polega istota energii końcowej? Na ogół jest przetworzoną formą energii pierwotnej, najcenniejszą spośród energii końcowych jest energia elektryczna (służy do zasilania urządzeń które sa wykorzystywane w przemyśle, w różnych gałęziach gospodarki)
Źródła gospodarki:
A) odnawialne
B) nieodnawialne
A) źródła nieograniczone źródła ograniczone
- energia słoneczna - paliwo roślinne
- energia wiatrowa - paliwo zwierzęce
- energia wód lądowych (rzeki) - siła mięśni ludzkich i zwierząt
- energia wód morskich (wpływy oceaniczne)
- energia geotermiczna
B) minerały kopalne minerały rozszczepialne
- węgiel - uran
- ropa naftowa - tor
- gaz ziemny
Źródła energii = nośniki energii
Mieszkańcy krajów: europy zachodniej, Kanady i Japonii – stanowiący około 13% kuli ziemskiej zużywają 6+0% dostępnej na świecie energii
Pozostałe 90 % populacji na ziemi – kraje uboższe – przypada 40%
Większość energii na świecie uzyskuje się z paliw kopalnych pochodzenia organicznego: węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego.
Złoża (węgiel, gaz ziemny, ropa) są ograniczone i maleją, są rózne szacunki dotyczące na ile lat starczą te zasoby. Wg. Optymistów przy obecnym poziomie zużycia:
- węgla – na 150 lat
- gazu ziemnego – od 46-50 lat
- ropy naftowej – na 40 lat
energię pozyskuję się z drewna i odpadów zwierzęcych
Na świecie 19% energii wytwarzane jest alternatywnymi sposobami:
17% - elektrownie wodne
2% - inne sposoby – energetyka atomowa, biomasy, energia wiatrowa
WĘGIEL - 35% energii na świecie pochodzi z węgla, w przeszłości węgiel był pierwszym paliwem które było wykorzystywane na szeroką skalę, zasoby węgla są dość bogate i szacuję się, że niewielkim kosztem można wydobyć 910 mld ton węgla, przy większym nakładach finansowych o 700 mld ton więcej
40% - z ropy naftowej(z rozkładu planktonu) pochodzi wytwarzanie energii na świecie
ROPA NAFTOWA – obecnie najważniejsze źródło energii na świecie; baryłka=159 litrów
Złoża ropy naftowej znajdują się na wszystkich kontynentach, także pod dnem oceanów, zdecydowana większość na Bliskim Wschodzie
GAZ ZIEMNY – z gazu uzyskuje się około 20% energii na świecie; można znaleźć w sąsiedztwie ropy naftowej, największym producentem był Związek Radziecki, w latch 80-tych ubiegłego wieku
BIOMASA – nośnik energii, masa materii ograniczonej zawarta w organizmach zwierzęcych bądź roślinnych, termin: „biomasa” dot: całego szeregu odnawialnych:
- spalanie biomasy roślinnej (np. słomy, odpadów drzewnych, z tartaków, zakładów meblarskich)
- wytwarzanie oleju opałowego z roślin specjalnie uprawianych dla celów energetycznych (rzepak)
- fermentacja alkoholowa trzciny cukrowej, ziemniaków, bądź dowolnego materiału który się poddaje takiej fermentacji
- beztlenowa fermentację metanową odpadową masy organicznej w celu wytworzenia biogazu np. odpady z produkcji rolnej czy przemysłu spożywczego
WIATR – znajduje szersze zainteresowanie, ma poparcie społeczne, nowoczesne technika; w wieku XX siłownie wiatrowe mogą powstać na obszarach o prędkościach wiatrów pow. 4,5 m/sek
PALMY WIATROWE – zespoły elektrowni o szeregu wspólnych urządzeń; najwięcej nergii z wiatru pozyskuje się w Europie ( w Niemczech, Holandii, Wielkiej Brytanii, Daniii), elektrownie o największej mocy w świecie znajdują się w Niemczech (Wilhelm Schaffer); łącznie na świecie jest ponad 20 tys. Elektrownii wiatrowych
HYDROENERGETYKA – energia wodna, pozyskiwanie energii wód i przetwarzanie jej na energię mechaniczną i elektryczną, opiera się na uzyskaniu energii wód śródlądowych (rzeki), rzadziej mórz
W elektrowniach wodnych wykorzystuje się także wody oceaniczne
W Polsce: dolna Wisła i Dunajec
ENERGIA GEOTERMICZNA (geotermalna) – gorące wnętrze kuli ziemskiej, niewyczerpalne; wykorzystuje się w centralnym ogrzewaniu, podstawowe źródło energii cieplnej, produkcja energii elektrycznej
Zagrożenie: zanieczyszczenie wód głębinowych, gazy, na szeroką skalę
ELEKTROWNIE ATOMOWE – na świcie wykorzystywane do energii cieplnej, dalej energii elektrycznej
Problemy:
- wysokie koszty budowy elektrownii
- problem składowania odpadów radioaktywnych
- negatywne nastawienie opinii publicznej (Czarnobyl)
- wydzielanie produktów promieniotwórczych do atmosfery
WYKŁAD - 11.10.2009
Bezpieczeństwo ujmowane jako stan lub jako proces w dłuższej perspektywie czasowej.
Zewnętrzne lub wewnętrzne (narodowe)
Suma bezp.poszczególnych państw + zabiegi instytucjonacyjne
Podział wg różnych kryteriów:
1/ przedmiotowe
- polityczne
- ideologiczne
- - ekologiczne
- kulturowe
- militarne
o ekonomiczne (wśród tego bezpieczeństwo energetyczne)
Każdy z tych wymiarów bezpieczeństwa ujmuję się z trzech perspektyw:
- podmiotowe – przedmiotowe - przestrzenne
Energia i surowce są produktem strategicznym mającym realny wpływ na niemal wszystkie elementy prawidłowego funkcjonowania państwa. Są determinantami działania państwa na polu gosp. Ale też politycznym, ekologicznym i społecznym.
Analiza zagadnienia wg. Ujęcia podmiotowego, przedmiotowego i przestrzennego.
1. UJĘCIE PODMIOTOWE bezpieczeństwa energetycznego
Wynika z analizy podmiotów tego bezpieczeństwa
Za podstawowe, ale nie jedyne podmioty uznaje się państwa
Powody dlaczego państwa:
a) szczególny charakter dóbr jakich dotyczy bez.energ
energia musi być dostarczana w sposób ciągły nawet w sytuacji kryzysu politycznego i gospodarczego o zasięgu lokalnym lub międzynarodowym
przerwy w dostawach wiążą się z wysokimi kosztami, które mają wpływ na prawidłowe funkcjonowanie gospodarki, ale też na poziom życia
zapewnienie dostaw stanowi jeden z najważniejszych celów i zadań państwa
b) stabilny system dostaw energii wywiera duży wpływ na bezp. Państwa w aspekcie militarnym
– sektor energetyczny ma bezpośrednie znaczenie dla rozwoju gosp. A pośrednie wywiera wpływ na ilość wypracowanych środków finansowych, które mogą zostać przeznaczone na wydatki militarne
– istnieje bezpośrednia zdolność miedzy stanem sektora energetycznego a potencjałem obronnym państw, większość wyposażenia potrzebuje energii by właściwie funkcjonować
c) specyfika m-n rynku surowców energetycznych: ropy naftowej i gazu ziemnego
obecnie głównymi eksporterami tych nośników energii pierwotnej są państwa położone w regionach niestabilnych politycznie i militarnie
bezpieczeństwo energetyczne ściśle jest związane ze stanem bezpieczeństwa m-n którego głównymi modo....... są państwa:
a) surowce energetyczne często stają się środkiem oddziaływania w stosunkach m-n w sytuacji uzależnienia od jednego dostawcy groźba zaprzestania dostaw może być przyczynkiem wywierania presji politycznej na państwo, może doprowadzić nawet do utraty suwerenności takiego państwa
Druga grupa: podmiotem są jednostki samorządu terytorialnego
jednym z zadań tych podmiotów jest dbanie i zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej odnośnie energii
Działania JST przejawiają się w planowaniu i zaopatrywaniu mieszkańców w ciepło, energię elektryczną, paliwa gazowe, oświetlenie ulic.
Trzecia grupa to podmioty: przedsiębiorstwa energetyczne
Są podmiotami prowadzącymi działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, dystrybucji lub obrotu paliwami i energią
Są zobowiązane w szczególności do utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji dostaw paliwa i energii, do sporządzania planów w zakresie zaspokajania obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa, energię elektryczną i ciepło. Ponadto zobowiązane są do utrzymywania odpowiednich zapasów paliwa.
Czwarta grupa podmiotów to konsumenci energii
Dzielimy ich na indywidualnych i zbiorowych
Nie są wyposażeni w instrumenty prawne umożliwiające działania w sferze bezpieczeństwa energetycznego
Nie są nałożone na nie związane z nim obowiązki
Cechą wyróżniającą ich jest bierny udział w kształtowaniu tego bezp. Choć są aktywnym uczestnikiem rynku energii bo są odbiorcą
Bezpieczeństwo energetyczne jest gwarantem i nieodzownym elementem swobodnego rozwoju odbiorców oraz środkiem do osiągnięcia zamierzonych przez nich celów
2. UJĘCIE PRZEDMIOTOWE
różne kryteria: biorąc pod uwagę rodzaj nośników energii wyodrębnia się:
a) bezp. naftowe – odnoszące się do zagrożeń związanych z zaopatrzeniem w ropę naftową
b) bezp. elektro-energetyczne – związane z niezawodnością dostaw energii elektrycznej
c) bezp. gazowe –odnoszące się do zaopatrzenia w gaz ziemny
a)bezp. zaopatrzenia w paliwa stale, np. węgiel kamienny, węgiel brunatny
kryterium miejsca badania stanu bezpieczeństwa wyodrębnia się:
- bezp. zaopatrzenia w nośniki energii
- bezp. Produkcji energii
- bezp. Przesyłu energii
- bezp. Dystrybucji energii
- bezp. Sprzedaży energii
3 aspekty:
- aspekt polityczny - aspekt gospodarczy – aspekt ekologiczny
ASPEKT POLITYCZNY BEZPI.ENERGETYCZNEGO:
Polega na realizowaniu działań zmierzających do ograniczenia lub wyeliminowania możliwości wywierania presji politycznej przez podmioty mające status dostawcy energii
Celem tych działań jest takie osiągnięcie stabilnego dostępu do źródeł nośników energii poprzez ustanowienie poprawnych relacji politycznych z państwami dysponującymi zasobami nośników energii pierwotnych oraz państwami przez terytorium których odbywa się transport tych nośników
Konieczne są działania zapobiegające próbom
Najważniejszymi instrumentami służącymi zapewnieniu właściwego poziomu energetycznego, które odnoszą się do politycznego aspektu wymiaru przedmiotowego są:
- dywersyfikacja źródeł dostaw energii
- ratyfikowanie umów m-n które regulują zasady funkcjonowania ponadnarodowego systemu energetycznego
- członkostwo w organizacjach m-n
- zawieranie długoterminowych umów na dostawy surowców energetycznych
- ograniczenie dostępu podmiotów zagranicznych do wewnętrznego rynku energii
- tworzenie rezerw surowców energetycznych
- utrzymywanie odpowiedniej swobody własnościowej przedsiębiorców energetycznych
- stworzenie odpowiedniego systemu nadzoru i regulacji rynku energetycznego oraz zapewnienie powstania właściwej infrastruktury technicznej niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania systemów przesyłowych i dystrybucyjnych
ASPEKT GOSPODARCZY odnosi się do określenia cech charakteryzujących prawidłowe funkcjonowanie sektora energetycznego
Miarą określania jego właściwego stanu są:
- właściwy stopień zrównoważenia popytu i podaży na energię
- odpowiednie zróżnicowanie struktury nośników energii tworzących krajowy bilans paliwowy
- zadowalający stopień dywersyfikacji źródeł dostaw przy uzasadnionym poziomie kosztów
- należyty stan techniczny i wysoka sprawność urządzeń i instalacji, w których następuje przemiana energetyczna nośników energii oraz systemów przesyłowych, transportowych i dystrybucyjnych paliw i energii
- wysoki stan zapasów paliw w ilości zapewniającej ciągłość dostaw do odbiorców
- wysoki poziom regionalnego bezp. Energetycznego – zdolność do zaspokajania potrzeb energetycznych na poziomie społeczności lokalnej
gospodarczy wymiar bezp. energetycznego polega na stworzeniu prawidłowych ram funkcjonowania energetycznego sektora gospodarki. Ostatecznym celem przedsięwzięć podejmowanych w tym kierunku powinien być taki stan gospodarki który daje możliwość pokrycia bieżącego, perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony
ASPEKT EKOLOGICZNY odnosi się do ograniczenia negatywnych skutków oddziaływania na środowisko ........... związane z dostawcami energii. Pojawianie na etapie pozyskiwania nośników energii, przetwarzania, transportu i konsumpcji.
Zagrożenia:
- związane z pozyskiwaniem
-...
alkaziom