ROZDZIAŁ 13 BECK OS. UNIKAJĄCA.pdf

ROZDZIAŁ 13 OSOBOWOŚĆ UNIKAJĄCA

1. WPROWADZENIE

Osobowość unikająca –charakterystka:

V Utrwalony wzorzec unikania w sferze zachowań, emocji, poznania, który często

przeszkadza w realizacji celów.

V W sferze poznawczej, główne tematy podtrzymujące unikanie: dezaprobata wobec

siebie; przekonanie, że nieprzyjemne myśli i emocje są nie do zniesienia; założenie,

że pokazanie prawdy o sobie lub asertywność wiąże się z odrzuceniem.

V Pragnienie miłości, akceptacji, jednocześnie brak bliskości, związków

V Przekonanie :”jestem społecznie nieprzystosowany i niepożądany” oraz „inni ludzie

są ode mnie lepsi i odrzucą mnie lub źle o mnie pomyślą, jeśli lepiej mnie poznają

V Niska tolerancja na negatywne emocje, podejmują próby radzenia sobie- środki

psychoaktywne. Relacja z terapeutą prowokuje nieprzyjemne myśli i uczucia, często

stosują uniki, zmieniają temat, „mają pustkę w głowie”. Te emocjonalne i

poznawcze uniki wiążą się z myślami „ nie poradzę sobie z silnymi emocjami”,

„terapeuta pomyśli, że jestem słaby”, „jeśli pozwolę na uczucia negatywne, nastąpi

eskalacja, nigdy z tego nie wyjdę” .

V Powody zgłaszania się: depresja, zaburzenia lękowe, nadużywanie substancji

psychoaktywnych, zaburzenia snu, dolegliwości związane z napięciem i stresem,

zaburzenia psychofizjologiczne.

V Terapia poznawcza dla nich atrakcyjna, myślą, że nie trzeba się otwierać.

2. RYS HISTORYCZNY

Millon (1969) stworzył konceptualizację zaburzenia osobowości unikającej(jako pierwszy

użył tego określenia) na podstawie teorii społeczno-poznawczej. Wg niego osobowość

unikająca składa się z wzorca” aktywnego odizolowania” będącego przejawem „ lęku i

nieufności względem innych”. Millon twierdzi, że osoby te są w ciągłej czujności, aby

pragnienie miłości nie spowodowało ponownego bólu, ochronić je może tylko czynne

wycofanie się. Mimo pragnienia relacji nauczyły się wyparcia tych uczuć.

Karen Horney opisała przypadek „osoby unikającej sytuacji interpersonalnych”

Definicja DSM-III-R „kontakty i relacje z innymi wiążą się z nieznośnym napięciem,

samotność jako sposób jego uniknięcia, osoby te tłumią swoje uczucia, a nawet

zaprzeczają ich istnieniu”

3. BADANIA I DANE EMPIRYCZNE

Analiza rezultatów terapii (interwencje poznawcze + doskonalenie umiejętności

społecznych, czyli nie czysta terapia poznawcza)

Po terapii: mniejszy lęk przed sytuacjami społecznymi, większa liczba interakcji

społecznych. Podobne zmiany u pacjentów tylko po treningu umiejętności

społecznych(Stravynsky,Marks,Youle,1982).

Badacze dowodzą (Heimberg,Herbert,Hope),że osobowość unikająca to ilościowo

bardziej nasilona postać lęku uogólnionego. Badania pokazały skuteczność terapii

poznawczej w leczeniu uogólnionej fobii społecznej, ale odsetek pacjentów odpowiednio

reagujących na terapię był mniejszy niż odsetek osób z nieuogólnioną fobia społeczną.

(Brown,Hemimberg) ã badania te będą świadczyły o skuteczności terapii poznawczej

osobowości unikającej, wtedy gdy uzna się te diagnozy za tożsame.

4 .DIAGNOZA RÓŻNICOWA

Tabela. Kryteria diagnostyczne osobowości unikającej DSM-IV-TR

Cechy osobowości unikającej pokrywają się z właściwościami innych kategorii

diagnostycznych (uogólnionej fobii społecznej, lęku napadowego z agorafobią, osobowości

zależnej, schizoidalnej i schizotypowej). Aby postawić diagnozę różnicową ã pytać o

przekonania i interpretację objawów i wzorce unikania z przeszłości.

V Fobia społeczna a osobowość unikająca. W fobii społecznej lęk w kilku

określonych sytuacjach społeczno-towarzyskich (np. wystąpienia),a

osobowość zależna czuje lęk we wszystkich kontekstach społecznych.

V Napady paniki z agorafobią a osobowość unikająca. U osób z napadami paniki

jest to samo unikanie behawioralne i społeczne co u osobowości unikającej, ale

przyczyny są inne (lek napadowy i agorafobią- strach przed napadem paniki,

oddalenie od osoby, która może ocalić; osobowość unikająca- lek przed

krytyką lub odrzuceniem w syt. społecznej).

V Osobowość zależna a osobowość unikająca mają podobne przekonanie o

sobie( „jestem niekompetentny”), lecz różni je obraz innych ludzi (zależna-

inni są silni, mogą otoczyć opieką; unikająca- inni są krytyczni i mogą

odrzucić). Osoby zależne dążą do bliskich związków(ukojenie),a unikające nie

angażują się w relacje.

V Osobowość schizoidalna i schizotypowa i unikająca są wyizolowane

społecznie, jednak osobowość unikająca pragnie akceptacji i bliskości, a

schizoidalna i schizotypowa woli izolacje społeczną. Poza tym osobowość

schizoidalna jest obojętna na krytykę i odrzucenie, a schizotypowa reaguje na

negatywne zachowanie otoczenia, ale wynika to z nastawienia paranoidalnego,

a nie dezaprobaty wobec siebie(unikająca).

V Osobowość unikająca a zaburzenia towarzyszące (zaburzenia z osi pierwszej,

dlatego w terapii trzeba jak najwcześniej rozpoznać unikającą, bo leczenie

zaburzeń z osi pierwszej wymaga metod leczenia możliwych po zastosowaniu

strategii przełamujących unikanie, inaczej ta skłonność hamuje postępy).

V Mogą towarzyszyć zaburzenia pod postacią somatyczną(kiedy pozorna

przyczyna unikania społecznego to dolegliwości fizyczne) i dysocjacyjne ( gdy

wzorce unikania emocjonalnego tak skrajne, że występują zaburzenia

tożsamości, pamięci, świadomości.

4. KONCEPTUALIZACJA

Diagram konceptualizacji poznawczej (Beck,1995)

V Osobowość unikająca pragnie bliskości, utrzymuje niewiele relacji

V Boją się inicjować relacje i pozytywnie reagować na próby nawiązania

V Unikanie społeczne łatwo widoczne, uniki poznawcze od myślenia o sprawach

wywołujących niemiłe emocje, mają niską tolerancję na negatywne emocje.

4.1. Unikanie sytuacji społecznych

Przekonania kluczowe

Osobowość unikająca – kilka dysfunkcjonalnych przekonań, przeszkadzają jej w

społecznym funkcjonowaniu, nie muszą być w pełni wyartykułowane,

odzwierciedlają obraz siebie i innych

W dzieciństwie osoba znacząca(rodzic, nauczyciel) krytykowała, odrzucała

wielokrotnie ã powstają schematy „jestem do niczego”, ”nie da się mnie lubić,

jestem inny” oraz” innym ludziom na mnie nie zależy”.

Podstawowe założenia

Nie u wszystkich dzieci doznających krytyki rozwija się osobowość unikając. Osoby

te formułują założenia wyjaśniające negatywne interakcje” jeśli nie mam przyjaciół

to musze być inna, lub coś jest ze mną nie tak”

Lęk przed odrzuceniem

Osoba unikająca myśli, że ludzie będą negatywnie reagować tak jak krytyczna osoba

znacząca w dzieciństwie

Obawiają się, że inni zobaczą defekt, odrzucą je; boją się negatywnych emocji i

stresu po odrzuceniu ã więc unikają sytuacji społecznych, aby uniknąć bólu

Przekonanie o odrzuceniu obniża nastrój (perspektywa odrzucenia jest dla tej osoby

uzasadniona, motywuje ją własnymi cechami „ odrzucił mnie, bo jestem do

niczego”- ã taka atrybucja wynika z negatywnych przekonań o sobie i je wzmacnia,

pogłębia poczucie niedostosowania

Pozytywne interakcje społeczne nie bronią przed antycypacją odrzucenia „ jeśli

mnie lubi, to mnie nie zna, a jak mnie pozna to odrzuci. Lepiej sam się wycofam”

Samokrytycyzm

Osoba unikająca ma często sekwencje automatycznych myśli samokrytycznych- ã

nieprzyjemne emocje ( nie weryfikują myśli automatycznych: „ jestem głupia”,

”jestem żałosny”)

Przed sytuacjami społecznymi i w ich trakcie ã myśli przewidujące negatywny

przebieg „ nie będę mieć nic do powiedzenia” (mogą, ale nie muszą być ich

świadomi, głównie uświadamiają sobie pochodne od nich negatywne emocje)

Nie weryfikuje myśli, woli stronić od sytuacji będących ich źródłem

Założenia dotyczące związków z innymi ludźmi

V Osoby zaburzone myślą, że nie da się ich lubić tak naprawdę, jeśli uda im się ukryć

prawdę o sobie, to uda im się na chwilę oszukać otoczenie.

V Wierzy, że nikt nie może się zbliżyć za bardzo, bo pozna prawdę” że są do

niczego” ã u podstawy tych myśli są założenia „ muszę zakładać maskę, aby inni

mnie polubili”

V Nawiązując relacje, tworzy założenia ,co zrobić aby utrzymać przyjaźń, nie

doprowadza do konfrontacji, jest nieasertywna „musi być przez cały czas ze mnie

zadowolona”, „ nie mogę odmawiać”. Osoba żyje na skraju odrzucenia” jeśli

popełnię błąd odrzuci mnie”

Błędna ocena reakcji otoczenia

V Osobowość unikająca ma problem z ocena reakcji otoczenia (pozytywne, neutralne

odczytuje jako negatywne). Tak jak osoby z fobią społeczną, osoba unikająca

koncentruje się na fizjologicznych przeżyciach ,myślach, uczuciach, nie zwraca

uwagi na gesty osoby, z którą jest w kontakcie.

V Dużą wagę przywiązuje do tego, by nikt o nich źle nie myślał, bo „jeśli ktoś mnie

skrytykuje, to jest prawda”.

V Pozycja ,w której może być oceniona jest niebezpieczna, bo negatywne i neutralne

reakcje otoczenia potwierdzają, że jest coś z nimi nie tak.\

V Brak jej wewnętrznych kryteriów oceny siebie w pozytywny sposób polega na

własnej interpretacji opinii innych ludzi.

Lekceważenie informacji pozytywnych.

V Osobowość unikająca lekceważy też dowody, które inni uznają za oznakę lubienia,

akceptacji (mysli że udało jej się kogoś oszukać ,kwestionuje czyjś pozytywny

osąd) ã ” nie jestem inteligentny, udało mi się po prostu oszukać”

4.2. Unikanie poznawcze, behawioralne, emocjonalne.

Poza unikaniem sytuacji społecznych, też unikanie poznawcze, behawioralne,

emocjonalne. Osobowość unikająca ucieka od myślenia o rzeczach powodujących

negatywne emocje i zachowują się tak by nie zmieniać sytuacji zaistniałej. Pojawia się

wzorzec unikania:

1.Os. unikająca uświadamia sobie nieprzyjemne uczucie (nie zawsze myśl

towarzyszącą)

2.Tolerancja na nieprzyjemne emocje jest niska, więc rozprasza uwagę, by poczuć się

lepiej. Przerywa daną czynność lub wycofuje się z planowanego działania (TV,

czytanie, aby odepchnąć nieprzyjemne myśli i uczucia)

3.Wzorzec uników poznawczych, behawioralnych wzmocniony poprawą

samopoczucia, więc automatyzuje się.

Pacjenci uświadamiają sobie tendencje do behawioralnego unikania choćby w części

(„jestem leniwa”) ã wzmacnia przekonanie o niekompetencji ã poczucie

beznadziejności.

Pacjent nie dostrzega ,ze unikanie to sposób radzenia sobie z nieprzyjemnymi

emocjami, nie zdaje sobie sprawy z unikania poznawczego i emocjonalnego dopóki

ktoś mu nie wytłumaczy.

Stosunek do negatywnych nastrojów.

V Osoba unikająca ma dysfunkcjonalny stosunek do negatywnych emocji „ nie wolno

czuć się źle”, ”inni ludzie rzadko się boją”. Osoba unikająca boi się ,że gdy pozwoli

sobie na negatywne emocje, te nią zawładną i nie odzyska równowagi.

Usprawiedliwienia i racjonalizacje.

V Osoba unikająca bardzo chce osiągnąć cel nawiązania relacji (brak bliskości

egodystoniczny,a u schizoidalnej egosyntoniczny)

V Jednak ,gdy zdaje sobie sprawę ,co muszą zrobić by mieć przyjaciół, to koszty

doświadczania emocji negatywnych ich przerastają ã ma usprawiedliwienia, dlaczego

nie realizuje celu „za bardzo się zmęczę”, ”zrobię to później”

V Dzięki tym wymówkom podtrzymuje unikanie behawioralne

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: