REHABILITACJA W CHOROBACH NERWOWO-MIĘŚNIOWYCH
Osoby z chorobami nerwowo-mięśniowymi przez całe życie są zmuszone do pracy nad sobą w celu utrzymania sprawności funkcjonalnej na jak najwyższym poziomie. Mimo że choroby te różnią się między sobą, to jednak we wszystkich przypadkach wskazane jest działanie spowodowane postępującym osłabieniem mięśni typowym dla tej grupy chorób. Pozostawienie chorej osoby bez odpowiedniej opieki prowadzi do upośledzenia funkcji ruchowych i deformacji sylwetki. Chciałabym podkreślić, że tylko dobra współpraca fizjoterapeutów, lekarzy z pacjentami, z opiekunami i długotrwałe systematyczne ćwiczenia sylwetki, sposobu poruszania się, wykonywania codziennych czynności, odpoczynku, masy ciała, połączone z właściwą opieką w domu, czyli pod stałą kontrolą, mogą zapobiec powikłaniom. Można zapobiec także dolegliwościom i powikłaniom występujących przy nich. Pamiętać należy, że każdy chory, cierpiący na to samo schorzenie, co pozostali pacjenci, jest inny, dlatego tak ważna jest indywidualizacja postępowania dostosowana do stanu funkcjonalnego pacjenta.
W większości przypadków początkowo zanikiem są objęte mięśnie utrzymujące pionową postawę ciała, tj. mm. pośladkowe (gluteus maximus, medius et minimus), mm. czworogłowe (ąuadriceps femoris), mm. brzucha (rectus abdominis, obliąuus esternus et internus abdominis, transversus abdominis) i mm. grzbietu. Stopniowy zanik wyżej wymienionych mięśni wywołuje brak możliwości czynnej stabilizacji miednicy. Zwiększa się wtedy przodopochylenie miednicy i powiększa się lordoza lędźwiowa. Środek ciężkości przesuwa się za stawy biodrowe, a przed stawy kolanowe. Chory wykorzystuje "mechanizm Puttiego" przez zgięcie stopy w stawie skokowo-goleniowym i przeprost stawu kolanowego. Stwarza to możliwość zablokowania stawu kolanowego i biodrowego w wyproście przy osłabionych mięśniach. Utrzymanie pionowej postawy możliwe jest wtedy przez kompensacyjne odchylenie kręgosłupa do tyłu, ponownie zwiększając lordozę lędźwiową. Wraz z postępem choroby następuje osłabienie mięsni obręczy kończyny górnej, co zmusza do większego przeprostu kręgosłupa, a w celu zachowania pionowej pozycji pacjent musi odchylić głowę do tyłu Jest to bardzo chwiejna pozycja i gdy dochodzi do ograniczenia jakiegoś z wyżej opisanych elementów, pacjent traci możliwość jej utrzymania
W miopatiach chód fizjologiczny jest zaburzony, ponieważ dochodzi do ograniczenia zakresów ruchu w stawach, obniżenia siły mięśniowej oraz zaburzeń w koordynacji nerwowo-mięsniowej. Lokomocja staje się nieekonomiczna Obserwuje się objaw Trendelenburga, później pojawia się objaw Duchenne'a Chód staje się powolny, dochodzi do zaburzeń równowagi, ponieważ wychylenia środka ciężkości są coraz większe, i w rezultacie chory, aby utrzymać postawę, potrzebuje pomocy
Przed przystąpieniem do usprawniania należy zbadać pacjenta bardzo wnikliwie
Badanie dla potrzeb fizjoterapii powinno charakteryzować się wszechstronną, dokładną i ilościową ocena możliwości ruchowych pacjenta oraz obejmować:
1 Wywiad - personalny, chorobowy, socjalny
2 Ocenę postawy
3 Pomiar siły mięsni
4 Pomiary zakresów ruchomości w stawach
5 Pomiary długości i obwodów kończyn
6 Testy funkcjonalne oceniające lokomocję oraz przyjmowanie różnych pozycji i zmian tych pozycji
7 Ocenę wydolności układu oddechowego
Przykładowa skala funkcjonalna wg Deavera:
Skala funkcjonalna dla kończyny dolnej
1. Wchodzi i schodzi po schodach bez pomocy
2. Wchodzi i schodzi po schodach przy poręczy
3. Chodzi samodzielnie, wolno wchodzi po schodach przy poręczy (powyżej 25 sek. na 4 schodki, od 7-20 cm stopnie)
4. Chodzi bez pomocy, samodzielnie podnosi się z krzesła, ale nie wchodzi po schodach
5. Chodzi samodzielnie. Nie wchodzi po schodach, nie wstaje z krzesła
6. Chodzi tylko z pomocą (mechanizm Puttiego) lub w ortezach kolanowo-skokowych obu kończyn dolnych
7. Chodzi w wyżej wymienionych ortezach lub w "mechanizmie Puttiego" tylko z pomocą drugiej osoby lub podpierając się o ścianę dla utrzymania równowagi
8. Stoi w ortezach lub "mechanizmie Puttiego", ale nie chodzi nawet z ich pomocą
9. Porusza się na wózku inwalidzkim
10. Porusza się na wózku elektrycznym lub jest przykuty do łóżka
Test funkcjonalny przejścia z pozycji siedzącej na krześle do stojącej wg A. Radwańskiej (wysokość siedziska powinna być tak dobrana, aby zapewniała zgięcie stawów biodrowych i kolanowych do kąta 90°, stopy całą powierzchnią są oparte o podłoże)
a) samodzielnie
b) z podparciem o boki siedziska krzesła
c) z podparciem o uda
d) kończyny dolne wyprostowane i odwiedzione, dłonie oparte o siedzisko krzesła między udami. Znaczne wychylenie tułowia w przód. Objaw Gowersa
e) nie wstaje
Głównymi zadaniami usprawniania jest przeciwdziałanie:
1. Postępującemu osłabieniu mięśni
2. Zmniejszaniu się zakresu ruchów zarówno biernych jak i czynnych
3. Zniekształceniom kręgosłupa i innych deformacjom
4. Utracie funkcji lokomocji
5. Zmniejszającej się wydolności oddechowej
6. ...
witu1