Z „Teczki lektora" i „Teczki komentatorki": materiałów formacyjnych Ruchu Światło-Życie [1971]
Ks. Władysław Basista Ogólne zasady wymowy i poprawnego czytania
A. Wymowa Oddech Emisja głosu Artykulacja Samogłoski Spółgłoski Akcent gramatyczny
B. Poprawne czytanie Lektor powinien zaznajomić się z tekstem i zrozumieć treść. Perykopę należy podzielić na części. W czytaniu ważną rolę odgrywają przerwy. Akcent logiczny nadaje jednoznaczny sens zdaniu. Lektor czyta błędnie, bo czyta szybko. Czytanie na jednym tonie jest nużące. Lektor musi być dobrze słyszany. Lektor i mikrofon.
A. Wymowa
Mowa ludzka powstaje z harmonijnego współdziałania oddechu, dźwięku i artykulacji. Wstępne przygotowanie do funkcji lektora powinno polegać na ukształtowaniu prawidłowego i ekonomicznego oddechu, dźwięcznego i silnego głosu oraz poprawnej, zgodnej z zasadami języka polskiego, wyraźnej wymowy.
Oddech
Wielu lektorów czyta błędnie z powodu wadliwego oddechu. Np. lektor przyspiesza czytanie niejednokrotnie dlatego, bo brakuje mu powietrza do spokojnego wypowiedzenia zdania do końca lub robi przerwy w nieodpowiednim miejscu dla uzupełnienia powietrza. Uniknie się tych braków, jeśli lektor wypracuje sobie głęboki tor oddechowy oraz nauczy się ekonomicznie szafować posiadanym powietrzem. Dla osiągnięcia tej umiejętności wykonaj następujące ćwiczenia:
Wdychaj powietrze przez nos, głęboko, tak aby powstały jednocześnie znaczne ruchy muskulatury brzusznej, dolnych żeber oraz górnej klatki piersiowej (kontrola rękami). Następnie wydychaj powietrze, lecz nie od razu, ale powoli na spółgłosce „s". Klatka piersiowa powoli redukuje się, wydech wydłuża.
Zwrócić należy tu jeszcze uwagę na proces wdechu. Ma on się dokonać nie ustami, ale nosem. Ma to ważne, higieniczne znaczenie. Powietrze wdychane nosem oczyszcza się z pyłków przez jamy nosowe, ociepla się chroniąc przed zaziębieniem gardła, zwłaszcza w zimie, gdy w kościele panuje niska temperatura, powietrze nawilgatnia się chroniąc gardło przed zasychaniem.
Emisja głosu
Wytwarzanie głosu u różnych osób jest niejednolite, nieraz błędne. Chodzi o to, by wytwarzać dźwięk możliwie najlepszy, dźwięczny i bez wysiłku. W tym celu wykorzystujemy znane z akustyki zjawisko rezonansu. Kierując umiejętnie strumień drgającego powietrza do przestrzeni oddźwiękowych (na maskę) przy niewielkim wysiłku wytwarza się automatycznie dźwięczny i silny głos. Zaś przez niskie ustawienie krtani w czasie emisji głosu powiększamy przestrzenie rezonansowe oraz wytwarzamy pewnego rodzaju opór między działaniem krtani i prądem powietrza, co przyczynia się walnie do wytwarzania tonów pełniejszych i bardziej skoncentrowanych. Można tu lektorom polecić następujące ćwiczenia: a) Po pełnym, głębokim wdechu, jak wyżej opisano (nie podnosimy ani nie obniżamy głowy, trzymamy ją prosto) staramy się w miarę możliwości nisko ustawić krtań (do pozycji, w jakiej ona znajduje się np. przy ziewaniu), zamykamy delikatnie usta i wytwarzamy dźwięk na spółgłoskę „m". Dźwięk ten możemy na jeden oddech powtórzyć 3 do 5 razy. Przy tym staramy się, aby dźwięk koncentrował się na górnym podniebieniu, tuż za zębami. b) Po wytworzeniu się tego rezonansowego dźwięku możemy przenosić go na samogłoskę. Dźwięczność naszej mowy zależy bowiem od dźwięczności samogłosek. Wykonujemy następujące ćwiczenie: Po wdechu, jak wyżej, wytwarzamy dźwięk na „m", a następnie powtarzając go, łączymy z poszczególnymi samogłoskami. Dbamy przy tym o to, by rezonans przelewał się na samogłoski.
M MA M ME M MĄ M MĘ M MO M MI M MU M MY
Każde z tych ćwiczeń należy powtórzyć trzy razy. Regularne, codzienne powtarzanie ich, a zwłaszcza wykonanie przed czytaniem korzystnie wpłynie na dźwięczność głosu.
Artykulacja
Najważniejszą umiejętnością lektora jest wyraźna i poprawna wymowa, zarówno samogłosek, jak i spógłosek. Napotykamy tu na dwie poważne przeszkody. Pierwszą z nich to naleciałości gwarowe, drugą to różnica między pismem a wymową.
Wiemy, że żaden naród na całym obszarze swojego kraju nie mówi jednakowo. Zachodzą poważne różnice wymowy, nie tylko między poszczególnymi okręgami. Zależy to od środowiska, zawodu, wykształcenia. Decydującą jednak rolę odgrywają tu gwary. Lektor w kościele musi wznieść się ponad te regionalne wpływy, musi posługiwać się ogólnopolską kulturalną wymową sceniczną.
Drugą trudnością w poprawności wymowy są różnice między pismem a wymową. Niektórzy pedagodzy sugerowali, iż sprawdzianem poprawnego czytania jest wyraźne wypowiedzenie dźwiękowe wszystkich liter w słowie. To jednak jest błędną zasadą, bowiem np. piszemy prośba, ale wymawiamy proźba, piszemy tętno, a wymawiamy tentno itp. Często tak jest, że wymowa zgadza się z pisownią, to jednak nie może być podstawą normatywną. Lektor zatem musi znać ogólne zasady poprawnej wymowy polskiej.
Należy przećwiczyć z lektorami szczególnie te zasady, które w danym regionie są zniekształcone naleciałościami gwarowymi.
Samogłoski
W niektórych okolicach Polski następuje zamiana a na o, np. ja na jo; y na i np krzyż na krziż. Przy wymawianiu nosówek ą, ę spotyka się wiele błędów. Np. przy końcu wyrazu: idę wymawia się idem, jaką wymawia się jakom.
Dla poprawności wymowy należy poznać układy narządów mowy przy samogłoskach: A usta maksymalnie otwarte, język spoczywa biernie w dolnej części jamy ustnej, za dolnymi zębami. O układ jak przy A z tym, że wargi nieco się zwężają i zaokrąglają. U wargi bardziej się zaokrąglają i bardziej zwężają. E wychodząc z pozycji samogłoski A szczęka dolna trochę się zamyka, język delikatnie się podnosi. I szczęka bardziej się zamyka, język więcej się podnosi. Y język i szczęka jak przy I lecz wargi zaokrąglają się jak przy U. Ąukład jak przy O z dodaniem nosówki, miękkie podniebienie obniża się. Ę Układ jak przy E z dodaniem nosówki, miękkie podniebienie obniża się.
Zasadą normatywną jest wymawianie wyraźne w sposób otwarty wszystkich samogłosek, a więc A jak A, O jak O itd. Przy wymawianiu samogłosek należy dobrze otwierać usta.
W wymowie nosówek występują różnice w zależności od sąsiadujących spółgłosek. Oto reguły poprawnej wymowy: a) Przed spółgłoskami: z, s, ż, ś, sz, w, f, ch wymowa ą, ę nie ulega zmianie, np. Ślązak - lecz nie: Ślonzak, węch - lecz nie: wench. Na końcu wyrazu wymowa ą nie ulega zmianie, np. jadą - lecz nie: jadom, jado; moją - lecz nie: mojom, mojo. Samogłoska ę jest wymawiana jak e, np. ide - lecz nie: idem; robie - lecz nie: robiem. b) ą, ę wymawia się jak om, em przed spółgłoskami b i p. Np. rąbać wymawia się: rombać dębina wymawia się: dembina kąpiel wymawia się: kompiel kępa wymawia się: kempa c) ą, ę wymawia się jak; on, en przed spółgłoskami d, t, dz, c, cz. Np. żądam wymawia się: żondam żądza wymawia się: żondza będą wymawia się: bendą nędzny wymawia się: nendzny kąt wymawia się: kont pieniądz wymawia się: pienionc pętać wymawia się: pentać pączek wymawia się: ponczek d) ą, ę brzmi jak oń, eń przed ć, dź. Np. pięć wymawia się: pieńć, kądziel wymawia się: końdziel piąć wymawia się: piońć, będzie wymawia się: beńdzie e) ą, ę wymawia się jak: o, e przed spółgłoskami L, Ł. Np. ciął wymawia się: cioł cięli wymawia się: cieli dął wymawia się: doł dęli wymawia się: deli
Spółgłoski
Przy wymawianiu pojedynczych spółgłosek nie spotyka się na ogół większych odchyleń, chyba że u kogoś występują wady wymowy. Spotyka się jednak dość często niezbyt ostre i precyzyjne wymawianie spółgłosek. Lektor musi zwracać uwagę na prawidłową wymowę poszczególnych spółgłosek.
Często spotykanym błędem jest zniekształcanie spółgłosek przy ich nagromadzeniu, np. uczciwy na ućciwy, czterdzieści na śterdzieści, trzeba na czeba itp.
Należy zwrócić uwagę na zasadę upodobnienia spółgłosek pod względem dźwięczności: wymowa spółgłoski końcowej wyrazu zależy od dźwięczności spółgłoski rozpoczynającej wyraz następny, np. wóz drewniany - z - jest dźwięczne, bo przed d (dźwięczną); wóz popsuty - z - jest bezdźwięczne, wymawia się jak s, bo przed p (bezdźwięczną). Analogiczna sytuacja występuje w środku wyrazu, np. trzeba wymawia się jak tszeba, bo bezdźwięczne t upodobniło rz; drzewo wymawia się dźwięcznie jak drzewo, lecz nie dżewo. [Porównaj inną wymowę w wyrazie dżem.]
Dla przyswojenia sobie poprawnej wymowy w wyrazach o nagromadzonych spółgłoskach oraz dla uelastycznienia narządów mowy można szeptem wymawiać, starając się o precyzję, następujące słowa i zdania: abstrakcja arktyczny bezkształtny bezsprzeczny capstrzyk chińszczyzna chrzcielnica demonstrator ekscentryk ekstrawagancja fastryga garncarczyk góralszczyzna impregnować iskrzyć Inkwizycja inscenizacja jabłkowy kaszlnięcie lingwistyka marszczyć monstrualny nabrzmiały najeźdźca nastrzyc obstrzępić odszczepieniec opatrzność parafiańszczyzna patriarcha pertraktacja podstrzesze podstrzyżyny przedchrześcijański przejażdżka pszczoła reskrypt rozkrzyżować rozpostrzeć rozprzężenie rozstrzygnąć spełznąć sprzymierzeniec strzaskać strzykawka tatarszczyzna transparent uszczknąć ustrzyc wszczynać wstrzymać zadrzierżgnąć zastępować W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie. Z czeskich strzech szło Czechów trzech. W czasie suszy szosa sucha.
Akcent gramatyczny
W języku polskim akcent gramatyczny jest stały i przypada na drugą zgłoskę od końca wyrazu wielozgłoskowego. Zasady tej należy bezwzględnie przestrzegać. Od normy tej zachodzą następujące wyjątki. 1) Przy wyrazach obcego pochodzenia zakończonych na: -ika, -yka oraz -ik, -yk w liczbie mnogiej, akcent pada na trzecią zgłoskę od końca wyrazu wielozgłoskowego. Np. logika; polityka; laik, laicy; polityk, politycy. Zmiany akcentu nie zachodzą przy wyrazach obcych całkowicie spolszczonych. 2) Przy enklitykach akcent pozostaje na wyrazie rdzennym. Enklityka nie przesuwa akcentu. Np. mówili|byście lecz nie: mówilibyście aby|śmy lecz nie: abyśmy 3) Zaimki jednosylabowe jak np.: mi, cię, go, mu itp. nie mają samodzielnego akcentu; łączą się w jedno z wyrazem poprzednim. Np. powiedziałmu lecz nie: powiedział mu kochamgo lecz nie: kocham go chyba, że przysługuje im akcent logiczny. 4) Jeśli czasownik jednosylabowy poprzedzony jest przeczeniem: nie, to akcent spoczywa na przeczeniu: Np. nie dał, nie chciał. 5) Poza tym w języku polskim mamy wiele wyrazów, gdzie akcent jest chwiejny. Np. w szczególe i w szczególe rzeczpospolita i rzeczpospolita okolica i okolica biblioteka i biblioteka idea i idea nauka i nauka
Po dalsze przykłady odsyłam do słowniczka Zasad poprawnej wymowy, wydanego przez Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, lub do Słownika poprawnej polszczyzny, Stanisława Szobera.
B. Poprawne czytanie
Przyjęcie, zrozumienie, przeżycie czytanego słowa zależy w dużej mierze od lektora, od jego umiejętności czytania. Na dowód tego można przytoczyć wyniki badać Hanny Mystkowskiej „Żywe słowo w pracy z dziećmi" (Warszawa 1966); Czy i w jakim stopniu forma dźwiękowa wypowiedzi wpływa na słuchacza. Jeden i ten sam tekst czytało pięciu lektorów przed pięcioma grupami młodzieży: Jeden z lektorów czytał bez przygotowania w sposób dość monotonny. Drugi lektor uwzględniał akcenty logiczne. Trzeci lektor uwzględniał akcenty logiczne i przerwy. Czwarty uwzględniał akcenty logiczne, przerwy oraz zmiany tempa, piąty zaś akcenty logiczne, przerwy, zmiany tempa oraz modulacje głosowe. Uczniowie mieli oddać na piśmie treść usłyszanej czytanki. A oto wyniki badania: W pierwszym wypadku tylko około 10% podało treść w sposób prawidłowy, zaś w piątej grupie przeszło 60%. Wyniki są jasne. Pod wpływem prawidłowej formy dźwiękowej młodzież lepiej zrozumiała czytany tekst i lepiej go zapamiętała. Żywa mowa, w której zastosowano odpowiednią do treści formę dźwiękową, wywołuje aktywną postawę słuchacza, pomaga mu w skupieniu uwagi, w wyobrażeniu sobie treści, przyczynia się do samodzielnej oceny treści i wysnucia wniosków. Odpowiednio prawidłowo przeczytany tekst nie podniesie wewnętrznej wartości perykopy, ale może uczynić bardziej skutecznym.
Z powyższego wynika, że każdy tekst czytany w kościele w czasie liturgii powinien być przez lektora dobrze przygotowany. Na czym ma polegać to przygotowanie?
Lektor powinien zaznajomić się z tekstem i zrozumieć treść.
Aby spełnić ten warunek, lektor powinien najpierw zaznajomić się z szerszym tłem utworu, a więc autorem, środowiskiem i celem jego napisania. Np. na 24 niedzielę „w ciągu roku" cyklu B przypada jako pierwsze czytanie urywek z Księgi Izajasza, drugie czytanie wyjęte jest z listu św. Jakuba Apostoła. Lektor powinien poznać osobę, posłannictwo i cel działalności proroka, jak również zapoznać się z całością listu, jego charakterem oraz sylwetką św. Jakuba. Materiał do takiego przygotowania znajdzie się w komentarzach do poszczególnych ksiąg Pisma świętego.
Drugim elementem służącym do zaznajomienia się z tekstem to powolne, z uwagą i zrozumieniem przeczytanie go jeden lub dwa razy lecz nie w zakrystii, krótko przed Mszą św., ale już w przeddzień wieczorem.
Lektor chcąc dobrze oddać treść urywka Pisma św., musi przeprowadzić analizę tekstu. Będzie ona polegała na wyodrębnieniu poszczególnych osób i ich wypowiedzi. Należy uświadomić sobie akcję i jej rozwój. Wyodrębnić opisy i mowę kronikarza.
Perykopę należy podzielić na części.
Każdy utwór składa się z części. Części te mają własny sens, wnoszą nową myśl, ale w całości podporządkowane są celowi głównemu. Jak rozpoznać poszczególne części perykopy? Odrębną częścią jest urywek, który rozpoczyna lub wprowadza coś nowego. Najczęściej miejsce to zaznaczone jest przez zapis a linea. Po przeczytaniu każdej części utworu zrobić przerwę i uzmysłowić sobie jej treść.
Mniejszą jednostką jest zdanie, które wyodrębnione jest przez kropkę. Stanowi ono również pewną całość. Najmniejszą jednostką są poszczególne myśli, które lektor musi wyodrębnić. Jest to ważne ze względu na logiczną i dźwiękową interpretację czytania. Dzięki temu podziałowi lektor nie będzie dzielił tego, co należy czytać razem oraz będzie stosować przerwy w odpowiednich miejscach.
W czytaniu ważną rolę odgrywają przerwy.
Z podziałem na części łączy się odpowiednie przestankowanie. Pauzy to okresy krótszego lub dłuższego milczenia w czasie czytania. Celem ich jest oddzielenie poszczególnych części perykopy, aby słuchaczowi ułatwić zrozumienie sensu całości. Przez błędne stosowanie przerw sens może ulec zmianie. Po prawidłowo stosowanych przerwach poznaje się, że lektor rozumie to, co czyta. Bez zrozumienia treści można wprawdzie dobrze artykułować, ale nie można robić właściwych pauz. Przerwy wymagane są również ze względu na potrzebę oddechu. Lektor potrzebuje przerw, aby uzupełnić powietrze do dalszego czytania.
Lektor powinien przy każdej okazji nabierać powietrze, w przeciwnym bowiem razie będzie odczuwał zmęczenie, lub gdy zabraknie mu powietrza, będzie robił przerwy w miejscach nieodpowiednich.
Tak jak dla lektora, przerwy potrzebne są również dla słuchaczy. Jeśli słuchacz zalany jest potokiem mowy bez przerw, powstaje sytuacja podobna do trwałego, ulewnego deszczu. Woda stoi i nie mogąc wsiąknąć w ziemię odpływa. Deszcz natomiast powolny, z przerwami, wsiąka w ziemię i użyźnia ją. Dzięki przerwom słuchacz lepiej zrozumie treść czytanego urywka Pisma św.
Rodzaje przerw: a) a linea jest wyznaczona przez kropkę z zapisem następnego zdania od nowej linii. Oznacza nowy rozdział lub nową myśl. Jest to najdłuższa przerwa stosowana w czasie czytania. trwa ona na okres liczenia do trzech. W tym czasie lektor może zaczerpnąć powietrza oraz popatrzeć na audytorium. b) pauzy gramatyczne podyktowane znakami interpunkcyjnymi. Najdłuższą pauzę robimy przy kropce, na czas liczenia do dwóch. Średnik wymaga takiej samej pauzy jak kropka. Przecinek wymaga raczej krótkiej pauzy, w czasie której liczymy do jednego, tj. tyle by uzupełnić powietrze i rozdzielić poszczególne myśli dla ich lepszego zrozumienia. Reguły tej jednak usztywniać nie wolno. Zachodzą bowiem w zdaniu sytuacje, które skracają przerwę przecinka, a czasem wcale go nie uwzględniają, gdyż przerwa mogłaby spowodować rozdarcie jedności myślowej. Nawias - który zawiera słowo lub zdanie wyjaśniające, dyktuje przerwę tak długą jak przy przecinku. Jeśli zamiast nawiasów zdanie lub słowo wtrącone znajduje się między myślnikami, przerwa jest taka sama. Dwukropek - pauza nie jest dokładnie określona, najczęściej jednak powinna trwać na długość kropki, wyjątkowo krócej. Pytajnik i wykrzyknik - wymaga przerwy nie dłuższej niż przy kropce. Jeśli chcemy wywołać pewne zaciekawienie lub napięcie, można zrobić przerwę dłuższą. c) pauzy wtrącone, zwane również odcinkowymi lub myślowymi. Przerwy te robimy w miejscach, gdzie nie ma żadnego znaku interpunkcyjnego. Służą one pełniejszemu zrozumieniu zdania. Bez tych dodatkowych przerw lektor nie jest w stanie przekazać treści oraz utrzymać właściwego tempa. Przerwy tego typu są krótkie. Miejsce ich wyznacza lektor sam. Znajduje je łatwo, im lepiej zrozumie treść czytanej perykopy. Np.: Zbuntował się na pustyni Izrael, naród wybrany. Po słowie pustynia należy zrobić przerwę odcinkową, w przeciwnym bowiem razie można by zrozumieć zdanie tak, że chodzi o pustynię o nazwie Izrael. Widzimy stąd, iż o przerwie nie zawsze decyduje znak pisarski, ale przede wszystkim zamknięta jednostka myślowa. Grupy słów między przerwami wtrąconymi wymawia się tak, jakby były pisane razem.
Przerwy wtrącone należy robić także: a. Po podmiocie zdania głównego, z wyjątkiem gdy zdanie jest bardzo krótkie, albo podmiot wyrażony jest przez zaimek. Np. Bóg| jest Stwórcą nieba i ziemi. Lecz nie: Bóg| jest dobry. Ani: On| nas kocha. b. Przy opuszczeniach przerwę robi się w miejscu opuszczonego wyrazu. Np. Ciało należy ziemi, dusza| Bogu. Po słowie dusza opuszczono słowo „należy". c. Po przysłówkach, które stoją na początku zdania: tu, tam, nareszcie, przypadkowo itp. Np. Tu| złożyć możesz swoje troski. d. Po łącznikach, które łączą zdania niezależne: dlatego, ale, jednak, więc itp. oraz przed takimi łącznikami jak i, albo itp. Np. Otóż myśmy nie otrzymali ducha świata, ale| Ducha, który jest z Boga (1 Kor 2,12). Niech więc uważają nas ludzie za sługi Chrystusa| i za szafarzy tajemnic Bożych (1 Kor 4,1).
Ogólna zasada odnośnie do przerw brzmi: rozdzielać pauzami te grupy słów, które wewnętrznie do siebie należą i wyrażają jednostkę myślową. Nie należy rozdzielać słów przerwami, przez które naruszonoby sens zdania.
Zapamiętaj: najczęściej popełniane są następujące błędy: 1. Robi się za mało przerw. 2. Robi się przerwy w nieodpowiednich miejscach. 3. Nie wytrzymuje się długości przerw. 4. Wszystkie przerwy są jednakowo długie.
Najlepiej zaznaczyć długość przerw w tekście pionowymi kreskami | || |||. Przykład: Któż nas może odłączyć| od miłości Chrystusowej?|| Utrapienie, ucisk czy prześladowanie,| głód czy nagość,| niebezpieczeństwo czy miecz?|| Jak to napisano:| Dla Ciebie| zabijają nas przez cały dzień,| uważają nas| za owce przeznaczone na rzeź.||| Ale we wszystkim tym| odnosimy zwycięstwo dzięki temu.| który nas umiłował.|| A jestem pewien,| że ani śmierć, ani życie,| ani aniołowie, ani zwierzchności,| ani rzeczy teraźniejsze, ani przyszłe,| ani potęgi,| ani co wysokie, ani co głębokie,| ani jakiekolwiek inne stworzenie| nie zdoła nas odłączyć| od miłości Boga,| która jest w Chrystusie Jezusie, Panu naszym.||| (Rz 8, 35-39 osiemnasta niedziela w ciągu roku, cykl A).
Akcent logiczny nadaje jednoznaczny sens zdaniu.
O akcencie gramatycznym była już mowa wyżej. Co to jest akcent logiczny, albo myślowy? W każdym zdaniu spotykamy się z różnymi jego częściami, np. podmiot, orzeczenie, dopełnienie itp. Te elementy w różnych zdaniach mają różną wartość znaczeniową. W każdym zdaniu tkwi jakaś jedna myśl, idea, która może być wyrażona przez różne części zdania. W czasie publicznego czytania słowo, które wyraża istotną myśl, powinno być odpowiednio wyodrębnione. to znaczy powinno być akcentowane. Akcent logiczny wykonujemy: przez wzmocnienie siły głosu, zmianę wysokości tonu, przez wydłużenie wypowiedzenia go (ritardando) lub przez przerwę przed i po danym wyrazie.
Zadaniem lektora jest znalezienie tego wyrazu w zdaniu, który decyduje o sensie i odpowiednie wyodrębnienie głosowe. Prawidłowy podział akcentów warunkuje poprawne odczytanie intencji autora oraz poprawność przyjęcia treści przez słuchaczy. Akcent położony na słowie niewłaściwym zniekształca sens zdania. Każde zdanie posiada wieloraką treść, dopiero akcent logiczny wyznacza mu jednoznaczną wartość. Np.: Jesteśmy dziećmi Boga. Akcentując słowo - jesteśmy - stwierdzamy w zdaniu fakt dokonany, np. przez chrzest święty. Akcentując słowo - dziećmi - zmieniamy sens zdania i wyrażamy nasz stosunek do Boga. Natomiast kiedy akcent położymy na słowie - Boga - wtedy wyrażamy jeszcze coś innego, a mianowicie to, że należymy do Boga, a nie do kogoś innego.
Czytając bez akcentów logicznych stajemy się niezrozumiali, lecz błędem jest również dawanie w zdaniu akcentu zbyt wielu wyrazom. Wtedy akcenty logiczne tracą na znaczeniu, podobnie jak gdyby w gazecie nie tylko nagłówki, ale i większa część treści była podana tłustym drukiem.
Jak znaleźć w zdaniu słowo istotne? W czasie przygotowania perykopy staramy się zrozumieć sens zdania, czytając cicho. Następnie pytamy, które słowo ten sens wyraża. Np. Jesteśmy dziećmi Boga. Autor pragnie nam powiedzieć, iż nasz stosunek do Boga po chrzcie św., jak również na mocy stworzenia jest taki, jak stosunek syna do ojca. Pytam teraz kim jestem w stosunku do Boga. Jestem dzieckiem, a więc słowem akcentowanym w tym zdaniu jest słowo - dziećmi.
Inne wskazówki odnośnie akcentu logicznego. Z natury swej akcentowane są apostrofy i inwokacje np. Zaprawdę - ten jest Syn Boży. Słowa łączące: jak, wszystko, każdy po wymienieniu np. Gwiazdy, rośliny zwierzęta, ludzie - wszystko to jest dziełem Boga. Słowa w zdaniach, które mają mobilizować, są akcentowane, np. Chrześcijanie powinni być - bohaterami. Odpowiedź w zdaniu pytajnym nosi akcent np. Spotkało kogoś z was nieszczęście - niech się modli...
klepiogo