Adaptacja filmowa
Adaptacja filmowa sytuuje się na pograniczu literatury i filmu. W rozumieniu konserwatywnym interpretuje się adaptację jako przekaz intersemiotyczny, czyli przekład systemu znaków jednej sztuki na system znaków innej sztuki.
Zarówno literatura jak i film są sztukami czasowymi i narracyjnymi, różnią się przede wszystkim tworzywem (literatura – język, film – obraz).
Adaptacja potocznie kojarzy się z konkretyzacją i redukją.
· wygląd – konkretyzuje się np. wygląd bohaterów, których do tej pory każdy sobie wyobrażał tak, jak sam chciał
· interpretacja – wybór takich elementów, które mogą powodować inną interpretację niż tą, którą możemy napotkać w książce. Ten element najczęściej wiąże się z redukcją (zubożeniem)
Adaptacja filmowa:
Przeróbka utworu literackiego mająca na celu dostosowanie dzieła do potrzeb innych odbiorców lub potrzeb innych środków przekazu. (Słownik terminów literackich)
Transpozycja utworu literackiego dokonana dla potrzeb filmu. Zabieg ponownego wykonania danego dzieła w innym tworzywie języka filmowego (Słownik terminów filmowy)
Z reguły wprowadza się rozróżnienie między adaptacją (przeniesienie na ekran utworów prozatorskich lub lirycznych), a ekranizacją (przeniesienie na ekran utworu dramatycznego).
Modele filmowej adaptacji:
1. Od 1885 do 1910/20: Technika żywych obrazów – polegała na wizualizacji pewnych scen literackich. To przedstawienie kilku scen za pomocą ruchomych ilustracji (kino jarmarczne)
2. Od 1910 do 1927/30 (do wprowadzenia dźwięku); Wprowadzenie technik narracyjnych analogicznych do prozy XIX-wiecznej.
· D. W. Griffith, Narodziny narodu (1914) – kino amerykańskie
· Louis Feuillade, Judex oraz Fantomas – kino europejskie (początek seriali)
3. Lata 30ste; Zdominowane przez dźwięk. Istniały tu raczej transpozycje utworów niż adaptacje. Utrwalano za pomocą technicznych środków już istniejące dzieła sceniczne.
Odkąd pojawił się dźwięk to pojawił się także problem z montażem (nie można było taśmy ciąć gdziekolwiek za względu na obecność dźwięku.
Ludzie, odkąd w filmie pojawił się dźwięk, chcieli go słuchać bardziej niż oglądać, byli tym zachłyśnięci. Dlatego filmy z tego okresu określa się mianem talkies (gadułki), bo głównie warstwa dźwiękowa (językowa) powodowała ciągłość akcji.
4. Od lat 40stych do dziś; Polega na wprowadzeniu takich środków i form opowiadania filmowego, które pozwoliłyby mu konkurować z XX-wieczną prozą:
· wielopłaszczyznowe konstrukcje
· różne rodzaje subiektywizacji (różne punkty widzenia)
· mieszanie gatunków i rodzajów
· kompozycje otwarte
· indywidualne podejście/sposoby twórców
Adaptacja to podstawowa dziedzina kina. Wiąże się ona z adaptacją nie tylko literacką, ale także muzyczną, taneczną itp. Adaptacja w sensie szerokim – to technika twórcza kina, które jest sztuką syntetyczną – posługuje się innymi dziedzinami sztuki.
Modele adaptacji – wskazanie na zabiegi związane z techniką przenoszenia literatury na ekran.
Podział adaptacji / Koncepcja adaptacji:
1. Geffrey Wagner (podział ze względu na stopień wierności):
· transpozycja – proste (wierne) przeniesienie powieści na ekran
· komentarz – dzieło jest do pewnego stopnia zmienione, zgodnie z zamysłem adaptatora
· analogia – dalekie odejście od tekstu literackiego w celu stworzenia nowego dzieła sztuki
2. Michael Klein i Gillian:
· wierność opowiadaniu
· zachowanie podstawowego szkieletu opowiadania podczas, gdy sam tekst zostaje zdekonstruowany lub zinterpretowany
· potraktowanie oryginału jako samotnej materii w celu stworzenia nowego dzieła.
3. Dudley Andrew:
· zapożyczenie – wybieranie pewnych elementów dzieła literackiego (np. typ bohatera, motyw, schemat fabularny)
· transformacja – oddanie istotnych cech oryginału środkami filmowymi. Oznacza to, że to co literackie należy zamienić na odpowiedniki filmu, a jeśli ich nie ma to należy stworzyć ich ekwiwalenty (wierność środków lub ducha dzieła literackiego).
Þ Luchino Visconti, Śmierć w Wenecji (1971)
· krzyżowanie – to bardzo rzadki typ adaptacji. Tekst oryginału zostaje zachowany w stopniu największym z możliwych, to odbicie literatury w kinie. Nie próbuje się go na siłę ufilmowić. Oryginał żyje własnym życiem w kinie.
Þ Robert Bressona, Dziennik wiejskiego proboszcz (1950) [autor: Georeges Bermanom]
Þ Krzysztof Zanussi, Brat naszego Boga (1997) [autor: Karol Wojtyła] – adaptacja nieudana
aktod