i DOLINA KIEZMARSKA (mapka s. 284) W samym czubku niedost�pnej Jastrz�biej 'Iiirni tkwi� prz��d wiekami wspania�y rubin (karbunku�), kt�ry nocami nape�niat A cudownym blaskiem ca�e spiskie podtatrze - nawet na ulicach Kie�marku bywa�o od niego jasno. A� znalaz� si� pewien �mia�ek kt�ry zapragn�� go zdoby� i podarowa� swej ukochanej. Wspi.S� si� na zawrotne urwisko, gdy jednak dosi�gn�� wierzcho�ka i wy- �upa� �wietlisty kamie�, w g�r� uderzy� piorun i str�ci� zuchwalca wraz ze zdobycz� w d�, w g��biny Zielonego Stawu. Na dnie� jeziora do dzi� nocami jarzy si� tajemnicze �wiat�o... i Wiele podobnych legend otacza Dol. Kie�marsk� - jedn.� z najwspanialszych i najciekawszych po s�owackiej stronie Tatr. Ma ona 14,5 km2 powierzchni i jako jedyna dolina walna opada spod grzbietu g��wnego ku wschodowi. W po�owie d�ugo- �ci jej o� g��wna za�amuje si� pod k�tem 45� dziel�c j� na dwi�� ca�kowicie odmienne krainy: lesisty ���b polodowcowy i g�rn,� rozleg�� nieck�, od zach. obramion� g��wn� grani� Tatr na 4-kilometrowym odcinku mi�dzy Baranimi Rogami (2526 m) a Szalonym Wierchem (2061 m). Ku niecce tej opadaj� spoci grzbietu dwukondygnacjowe g�rne dolinki Dzika, Jastrz�bia, Jagni�ca, Bia�ych Staw�w i Koperszad�w Przednich, wylotami otwarte koncentrycznie ku dolinie g��wnej. Dol. Koperszadciw Przednich nale�y ju� do Tatr Bielskich i bywa niekiedy z sy- stemu Dol. Kie�marskiej wy��czana. Pionowa rozpi�to�� terenu przekracza 1700 m a zamyka si� mi�dzy punktami 915 m (osiedle Bia�a Woda) a 2632 m (wierzcho�ek Lomnicy). Wi�kszo�� obszaru doliny zajmuj� granity. W ska�ach osa- dowych uformowa�o si� tylko jej orograficznie lewe skrzyd�o. Granitowa cz�� uleg�a intensywnemu zlodowaceniu, czego �wiadectwem jest zachowany w niezwykle �wie�ym stanie system kot��w glacjalnych z klasycznymi progami, wa�y moren, podci�cia erozyjne w zboczach doliny itp. Du�� osobliwo�� stanowi zalegaj�cy w tzw. Miedzianym Kotle lodowczyk, ba- dany przez Stanis�awa Staszica (1805), za szcz�tkowy lodowiec uznany w r. 1924 przez Adama Gadomskiego. Z epok� lodowy DOLINA KIEtMARSKA 299 wi��� si� genez� stawy i stawki, kt�rych w Dol. Kie�marskiej jest kilkana�cie - w trzech skupieniach: w kotle Zielonego Stawu, w Dol. Jagni�cej oraz w Dol. Bia�ych Staw�w, gdzie przewa�aj� zatorfione m�aki ("mozgrowiska"). Wyj�tkowa rola przypad�a Dol. Kie�marskiej w historii zdo- bycia i poznania Tatr. Na jej s�onecznych halach od wiek�w wypasali dobytek pasterze z Kie�marku, Bia�ej Spiskiej i Rakus. Nazwy Lielony Pless i Bialy Pless powtarzaj� si� jak drogowskazy w "spiskach" dawnych poszukiwaczy skarb�w. W r�nych miejscach czynne by�y kopalnie kruszc�w. �miali g�rnicy ju� w w. XVIII (a moie i wcze�niej) za�o�yli "banie" w pn. �cianach Wide� i Lomnicy - w rejonie Miedzianych �,awek (st�d ich nazwa). Kopalnie te ogl�da� Staszic: "W roku 1805, w sierpniu, zasta�em tu kilka os�b pracuj�cych nad dobywaniem �y�y cynobru i miedzi. Praca ta dwa, a najdalej trzy miesi�ce do roku tylko trwa� moie. G�rnicy tu nocowa� nie mog� dla wielkiego zimna i dla braku wszelkiego drzewa. Schodz� przeto codziennie z g�ry na d�, a� do Zielonej Wody." Okolica Zielonego Stawu by�a celem pierwszych zanotowa- nych w kronikach ekskursji tatrza�skich. Tu wg przypuszcze� wiod�a trasa pierwszej znanej wycieczki w Tatry, Beaty z Ko�- cieleckich Laskiej w r. 1565, tu prowadzili swych student�w nauczyciele z Kie�marku. W r. 1793 dolin� dok�adnie zwiedzi� i opisa� Robert Townson. Turystyce polskiej torowali drog� Stanis�aw Staszic (1805), Ludwik Zejszner (ok. 1829), Bogusz Z. St�czy�ski (1845, 1851), Kazimierz Wodzicki (1851)... Jedna z wypraw Tytusa Cha�ubi�skiego wprowadzi�a do literatury nazw� Dol. Kie�marska (1879). Dolin� Jastrz�bi� nazwa� ok. 1898 r. Karol Englisch. Wybitn� rol� odegrali taternicy polscy w zdobyciu okolicznych szczyt�w i �cian. Droga Boles�awa Chwa�ci�skiego, Wiktora Ostrowskiego i Wies�awa Stanis�aw- akiego pn. �cian� Ma�ego Kie�marskiego Szczytu by�a jednym z najwi�kszych sukces�w taternictwa mi�dzywojennego. Mimo oddalenia od �inii autobusowych i kolejek linowych Dol. Kieimarska nale�y dzi� do najpopularniejszych w Tatrach S�owackich. Przez kocio� Zielonego Stawu przewija si� codzien- nie wielu turyst�w. Szczyty otaczaj�ce jezioro twon� jeden z najwa�niejszych o�rodk�w taternictwa sportowego - w lecie i w zimie. Dol. Dzika ma doskona�e tereny do uprawiania narciarstwa latem (od r. 1936 odbywa�y si� tu mi�dzynarodowe zawody). Dach nad g�ow� zapewnia turystom i sportowcom 116a 116b 116C 3OO DOLINA KIE�MARSKA Schronisko nad Gielonym Stawem (d. 116d), s�yn�ce z dobrej atmosfery i przyst�pnych cen. 116. BIA�:A WODA - ZIELONY STAW KIEZMARSKI Szlak o co najmniej 400-letnich tradycjach turystycznych. Wygodn� drog� zbudowalo cu r. 1879 MKE, ze zmian0 trasy m g�rnym odcinku w r. 1887. Wiedzie ona m 2/3 ciereistyrnl lasami - do Zimnej Studni ma charakter drogi jezdnej (mjazc! cvzbroniony�. 7,5 km r�nica �uzniesie� 635 m - 2.10 godz. (�.1.40 godz.). Zn. ��lte. Znakot�ana droga romerotua (trudnW . Drog� Wolno�ci (d. 100d) do przystanku Bia�a Woda (Biela voda, ok. 915 m). Z Lomnicy pieszo szos� 40 minut. W las wchodzi tu szeroka droga bita, wiod�ca ku p�nocnemu za- chodowi. Mi�dzy drzewami majaczy wynios�y czub Lomnicy (2632 m). Na polance Zb�jowe (ok. 1880 r. uj�to tu herszta bandy rabusi�w) sta� do r. 1948 pensjonat "Bia�a Woda", zbudowany ok. 1925 r. przez Rudolfa Palencsara. Po 20 min zbli�amy si� do Bia�ej Wody Kie�marskiej, p�yn�cej z hukiem i impetem w�r�d jasnych granitowych want. Wysokie oberwi- sko morenowe (fluwioglacjalne?) na przeciwleg�ej stronie zw. jest Bia�ym Brzegiem. Potok przepi�owa� je do go�ej ska�y. 1,5 km drogowskaz (1058 m): Od lewej schodzi ukosem d. 117c (z �omnicy Tatrza�skiej pieszo 4,5 km - 1.15 godz.). Od Drogi Wolno�ci dot�d 25 min (.�20 min). Droga wiedzie w�r�d g�szczy malin, dzikich bz�w koralowych, purpurowo kwitn�cych "gibnyn" (wienb�wek w�skolistnych). U podn�y Rakuskiej Czubki �agodny zakr�t w prawo. Otwiera si� widok na poros�e w g�rze kos�wk� Ste�ki (1529 m). - 2 km mostek na pi�knej *Bia�ej Wodzie Kie�marskiej (1139 m), p�yn�cej Lu ze �rednim spadkiem 105 m/km i pieni�cej si� na zwa�ach g�az�w. Po pi�ciu minutach na zach. ukazuje si� Rakuska Czuba (2037 m), a w lewo od niej szczyty Ma�y Kie�marski (2513 m), Kieimarski (2558 m) i Huncowski (2351 m). 3 km Zimna Studnia (1200 m �alviovy prame� - rze�u- chowe �r�d�o) - 50 min (�.40 min). Z lewej obudowany zdr�j z doskona�� wod�, po prawej gara� i wiata. Sta� tu schron MKE zbudowany w 1. 1903�4, p�niej domek my�liwski. W r. 1927 Julius Tardik postawi� drewniany pensjonat, kt�ry jako schronisko przej�� po wojnie KSTL. Zniszcza�o ono i w r. 1958 zosta�o zburzone. 150 m dalej rozdro�e (1213 m): DOLINA KIE�MARSKA 301 W dotychezasoc�ym kierunkmuiedzie d. 117d. Zn. ��te skr�- caj� w lewo i przechodz� na pd.-zach. brzeg Bia�ej Wody Kie�- marskiej. Kamienista dr�ka prowadzi lasem �wierkowym. - 3,5 km 116d (od Zimnej Studni 10 min) Folwarska Polana, zwana te� Folwarsk� Szop� (1252 m) - niegdy� du�a ��ka u wsch. pod- n�y Rakuskiej Czuby, dzi� zaro�ni�ta �wierczyn�. f�' : . Przez d�ugie lata znajdowa�a si� tu wolarnia wsi Folwarki, kt�rej mieszka�cy ju� w w. XVIII mieli prawo uiytkowania pastwisk kie�marskich. By� mo�e t�dy schodzi� w r. 1805 Staszic a��� �' przez rozdol Folwarski na hotar Folcuarski. �tefan Koval�t�c, narciarz-olimpijczyk i kierownik schronisk nad stawami Zielonym i Bia�ym, rozpocz�� tu budow� prywatnego (?) domu. Wzniesiono zaledwie fundamenty. Drogowskaz: W ler.�o odchodzi szlak dqcznikowy do d. 123. Idziemy teraz rozjeid�on� i kamienist� dro�yn� w g�r�, maj�c ci�gle po prawej - to bli�ej to dalej - szumi�c� Bia�� Wod� Kie�marsk�. Serpentyna podprowadza nas wy�ej, a droga wraz z ca�� dolin� zatacza �uk w lewo, zmieniaj�c kierunek na p�nocno-zachodni. W miejscu tym ��cz� si� na wysoko�ci 1350 m potoki Zielony, Bia�y i Spod Kopy, tworz�c razem Bia�� Wod� Kie�marsk�. Z prawej ukazuj� si� Jatki, w lesie dostrzec mo�na pierwsze krzaki kosodnewiny. Na wysoko�ci ok. 1425 m, a wi�c stosunkowo nisko (ostry klimat, wieczne �niegi w pobli�u), drzewostan rzednie, a droga wkracza w sze- roki pas *g�rnej granicy lasu, zachowanej tu - jak stwierdza Marian Soko�owski (1928) - z ca�ym bogactwem zjawisk: stre- fowym uk�adem zwarcia, wyst�powaniem k�p drzew a potem pojedynczych kar��w, otulin� w postaci limb i drzew li�ciastych (jan�bin, brz�z). "Strefa walki" lasu z kosodnewin� ci�gnie si� a� po schronisko, co daje rozpi�to�� pionow� 130 m. Droga wiedzie wci�� na lewo od Zielonego Potoku - z przepi�knym **widokiem na otoczenie kot�a Zielonego Stawu. Pnez mostek na wyp�ywie szlak dochodzi do schroniska. 7,5 km *Zielony Staw Kie�marski (Zelene pleso kei- marske, 1545 m). Nad jego pn.-wsch. brzegiem stoi Schroni- ako nad Zielonym Stawem (chata pri Zelenom plese, do nie- dawna nazywana Brn�alov� chat�, 1551 m). Od Zimnej Stu- dni 1.20 godz. (.�l godz.), od Drogi Wolno�ci 2.10 godz. (�.1.40 godz.), z Matlar 3 godz. (.�2 godz.). Schronisko ma b4 miejsca w izbach 2-, 4-, 6-osobowych i jednej 12-osobowej. 3O� DOLINA KIE�MARSKA HUNCOWSKI SZCZYT (2351) POSLEDNIA TURNIA BARANIA PRZELECZ (2383) JASTRZEBIA IUHN�A � KIEZMARSKA KOPA (2233) DURNY SZCZYT (2823J CZARNY SICZYT (2131) ; MALY KIEZMARSKI SZCZYT i (2513) ; � MAGY DURNY SZCZYT KOLOWY SZCZYT I� ; WIDtY(2522) , i 125911 � BARANIE (241e) , � iCZUBATATURNIA ROGI . . . . �.....�- , . /7S761 . i Cena ��ka latem 1993 - 180 koron. Nocleg na pod�odze 50 koron. Jest kuchenka turystyczna, gospoda ze spora jadal- nia (czynna 9-17.30 i 18.30-22), bufet (10-22). Chat� prowadzi wraz z m�em by�a reprezentantka Czechos�owacji w narciar- stwie zjazdowym, Jana �oltysova-Gantnerova (ma��onkowie Gantnerowie s� zarazem w�a�cicielami pensjonatu w centrum...
jagaw7