. SiwB DOLINA CHOCHO�OWSKA Pol. Molkbwke z 9 km 1 I I SIWIA�SKIE I / O /O ,\ � �... 1 .: O ... !I . �c . 0 1 ... I : 1: ,o I. �i 1v \ O tL SKALKA 1317 \O - \ < P BOBROWIECKA � y . . �ROG / KOF ' tj 1 Polene Cnollolowsk f9J GRZES I y l NilniB �c 1 /_ / JprzAbcze I \ GUCZNIANSKAP l l 0 ny ,".. � ~. I v 1 lleb 1 !' Q I 1 1 ,,�O,O / 1 9 0 Jll O 1 / 9 d' / �.t� :''I' ik ' / �G \ 1 � ?P / I O . o �q \ ` \ ,e7a o � ,� 'QT \_i A 0 JAMNICKA P 1909 �G T,yq S� O WA CJA A �' KORYCvSK KRYTA 1118 � Kryta. I 7191 FURKASKA DOL DLUGA Pol. DIu9e PARZqICZAK 1186 PRZYStO ,155 Pod : 1381� JURANIOWA P Jewory / Gt�BOWIEC BOBROWIEC 1663 MNICRY .�,eo KOMINIARSKI W aIEG llwen�wka 7 �.�.: I l_1159 .. Dud�wkB P IW IACKA J I I 1 B l � o I o� / o I / Z 'B O 1831 N� \ z 1a51 KI W \ Rbwieb a e \ CZVBIK OT \ x pee \ 1 Cielpce TBAce \�\ Pb Ko�czYsrA Nap JARzqBczq \7958 ZOBI \ I,IB � �RACKA P O� , JARZ�BCZY W �113 - RORACZ PLACZLIWY 9 � HAcK �2 I Kocloc \ �,F RAczKo IA SKA P / / / 1 1. 2r�dlo Chocholowskie 1 2. Szczelina Chocholowska SIWA 1811 �. \ RACZKOWA,P \ / �959 Rec:kowe S�wy .\ � % �\ \ STAROROBO IANSKI SZ. \ 1176 I 7 � 115A I BtYsZcl, 1 me1 �y \. I O� ; IIIe WA CZUBA .�O BYSTRA h'y S�OWACJA MAGVRA ZADNIA K�PA 1,83 / DOLINA CHOCHO�OWSKA "Na darmo szuka�by kto owych mi�ych widok�w Doliny Ko�cieliskiej, co jej nada�y tyle uroku; w Chocho�owskiej prze- ciwnie - wszystko jest wspania�e i olbrzymie; zadziwia ona i wprawia w omamienie, a cz�owiek widzi sw� ma�o�� w obli- Czu tych pot�g przyrody" - pisa� w r. 1849 Ludwik Zejszner, jeden z pierwszych w tej okolicy turyst�w. Esowato wygi�ta Dol. Chocho�owska jest najd�u�sz� (10 km) i najwi�ksz� pod wzgl�dem obszaru (35,5 kmz) z dolin Tatr Polskich, zarazem te� najdalej z wszystkich wysuni�t� ku zachodowi. Pod ta- trza�ski grzbiet g��wny si�ga na 6-kilometrowym odcinku pomi�dzy Wo�owcem (2064 m) a Raczkow� Prze��cz� (1959 m). W jej otoczeniu wznosi si� pi�kny Starorobocia�ski Szczyt (2176 m), najni�szy za� punkt le�y na skraju Siwej Polany (925 m). Uwag� zwracaj� uwarunkowane budow� geologiczn� zw�enia i rozszerzenia doliny - z dwiema wapiennymi "bra- mami", Ni�ni� i Wy�ni�. Pn. odcinek rozga��zia si� ku zach. w kilka kr�tkich dolinek bocznych, g�rn� cz�� stanowi� trzy odnogi: Dol. Chocho�owska Wy�nia, Dol. Jarz�bcza oraz - najwi�ksza - Dol. Starorobocia�ska. Pd. po�a� Dol. Chocho�owskiej zbudowana jest z typowych dla Tatr Zachodnich granit�w przewarstwionych gnejsami i �upkami, natomiast pn. - ze ska� osadowych, kt�re cechuje znaczny stopie� rozwoju form krasowych. Z do�� licznych tu jaski� najwi�kszy rozg�os zdoby�a Szczelina Chocho�owska. Lodowce ograniczy�y sw�j zasi�g do obszaru ska� krystalicz- nych, nie przekraczaj�c Wy�niej Bramy. Sprawia to, �e kon- trast krajobrazowy mi�dzy dolnym a g�rnym odcinkiem doliny jest uderzaj�cy. W wielu miejscach zachowa�y si� w Chocho- lowskiej fragmenty przyrody naturalnej, a nawet pierwotnej. Nale�� do nich m.in.: g�rnoreglowy prab�r Hotarza (okazy 500-letnich drzew) w w�z Mi dz �ciany, dolomitowa galeria a e y Mnich�w w Bobrowcu, pe�en czaru "park skalny� Korycisk - z progiem 33 m wysoko�ci i spadaj�c� z niego siklaw�. Osobliwo�� hydrologiczn� stanowi wywierzysko powy�ej Ni�- niej Bramy - niew�tpliwie naj�adniejsze ze �r�de� krasowych w ca�ych Tatrach. Interesuj�ca jest fauna Dol. Chocho�owskiej. 94 DOLINA CHOCHOLOWSKA We wszystkich bogatszych w pasz� zak�tkach le�nych spotka� mo�na jelenie, zimuj�ce g��wnie w G��bowcu. Cz�ciej ni� gdzie indziej pojawiaj� si� nied�wiedzie i rysie, pas g��wnej grani Tatr jest ostoj� kozic i �wistak�w. Szczeg�lnie licznie wyst�puj� tu wielkie ptaki: puchacz, bocian czarny, orlik krzy- kliwy, jarz�bek, g�uszec. Nazwa doliny pochodzi od wsi Chocho��w, kt�ra u schy�ku w. XVI wyrobi�a pastwiska mi�dzy Bobrowcem a Wo�owcem. Dogodniejsze gospodarczo partie ju� wcze�niej u�ytkowali mie- szka�cy starszych wsi, ulokowanych na pn. Podhalu. Z czasem Chocho�owska sta�a si� najwi�kszym tatrza�skim o�rod- kiem pasterstwa. Ok. r. 1930 pas�o si� tu 4000 owiec pod opiek� 70 owczarzy, za� pasieniem kr�w trudni�o si� 280 os�b. R�wnie� koncentracja szop i sza�as�w osi�gn�a tu rekordowe rozmiary: obliczono, �e na 10 km2 przypada�o �rednio 6 bac�- wek i 44 budynki ��kowe. Ciekaw� histori� maj� lasy w dolinach Chocho�owskiej i Lejowej. W r. 1821 wykupili je g�rale z 7 wsi zachodniopod- hala�skich, jednak ich podstawiony plenipotent, ks. J�ze1 Szczurlcowski, zaintabulowa� maj�tek na swoje nazwisko, po czym sprzeda� go dwukrotnie. Ch�opi energicznie dochodzi- li swoich praw by wreszcie w r. 1867 wygra� proces s�do- wy i w 1869 odzyska� w�asno��. Lasy zarz�dzane by�y jako wsp�lnota, jednak w r. 1919 (1922) zosta�y podzielone na 7 sekcji. Po wojnie cz�� tatrza�sk� przej�� TPN (2200 ha). W 1. 1980-83 g�rale doprowadzili do wy��czenia swoich las�w z Parku. Obecnie s� one administrowane samodzielnie przez zarz�d w Witowie jako tzw. Wsp�lnota Le�na Uprawnionych 8 Wsi i g�rale prowadz� na ich terenie dzia�alno�� gospodar- cz�, niestety - wyra�nie eksploatacyjn�. Pocz�tki g�rnictwa kruszcowego si�gaj� w Dol. Chocho�ow- skiej zapewne w. XV. W r. 1793 tutejsze kopalnie zwiedzi� uczony Belsazar Hacquet, kt�ry je do�� szczeg��owo opisa�. Rudy �elaza wydobywano w Chocho�owskiej do 2 po�. XIX wieku. Do dzi� natkn�� si� mo�na na �lady rob�t g�rniczych, �wiadcz� te� o nich takie nazwy miejscowe jak M�ynisko, Baniste, Stara Robota i inne. Turystyka zacz�a si� na wi�kszy skal� w pocz�tku w. XX - przede wszystkim od narciarstwa propagowanego przez ZON (p�niejsza SN PTT). Organizacja ta uruchomi�a w r. 1911 schron narciarski przy d. 36a, w 1932 zast�piony schroniskiem zbudowanym przez Warszawski Klub DOLINA CHOCHOLOWSKA 95 Narciarzy (d. 30e). Ciekawe studia terenowe prowadzili tu geologowie, w r. 1922 botanicy Stanis�aw Kulczy�ski, Bogumi� Paw�owski i W�adys�aw Szafer st�d w�a�nie rozpocz�li swe fundamentalne badania fitosocjologiczne (zespo��w ro�linnych) Tatr Polskich. W r. 1939 Sztab Generalny WP wykorzysta� ustronia Dol. Chocho�owskiej do szkolenia grup sabota�owo-dywersyjnych. Po wkroczeniu Niemc�w cz�sto zajeid�a�y tu samochody ge- 8tapo i rozlega�y si� strza�y egzekucji - wielu mogi� do dzi� nie odkryto. W zimie 1944-45 dolin� zaw�adn�y jednostki party- zantki polskiej i radzieckiej. W pocz�tku stycznia 1945 Niemcy natarli na nie du�ymi si�ami, pal�c sza�asy i schroniska. W okresie powojennym zwi�kszy� si� ruch turystyczny w do- linie. Nadal jest ona ulubionym rejonem turystyki narciarskiej, w ostatnich latach sta�a si� te� poligonem sport�w spadoloto- wych. Baz� noclegow� stanowi du�e schronisko na Polanie Chocho�owskiej (d. 30e). Wi�kszo�� turyst�w zwiedza jednak dolin� doje�d�aj�c samochodami i autobusami do parkingu na polanie Huciska. Ruch jest na og� umiarkowany, wynosi ok. 3,5% og�lnej frekwencji Tatr Polskich. Wszystkie szlaki wycie- czkowe na okoliczne szczyty s� d�ugie i wymagaj� znacznego zasobu si�. Pami�tnym wydarzeniem by� pobyt w Dol. Chocho�owskiej Jana Paw�a II w czasie jego drugiej pielgrzymki do Ojczyzny (23 czerwca 1983). Wizyta mia�a charakter prywatny, Papie� odwiedzi� Schronisko Chocho�owskie i odby� wycieczk� do Dol. Jarz�bczej (zob. d. 34ab). 30. PRZEZ DOLIN� CHOCHOLOWSK� Nawykli do cuyg�d tury�ci rozpoczynaj4 wycieczk� od Hucisk (parking dla samochod�m osobocuych i autokar�cu w sezonie letnim r�cunie� przystanek kursowych autobus�m), chec�c jednak dobrze pozna� dolin� trzeba jg przernaszerowa� cu cato�ci. Z Roztok do cuylotu 2 km, 20 min, od wylotu do schroniska 6,5 km, 225 m r�nicy poziom�w - 1.40 godz. (�-1.20 godz.). W�dr�wk� zaczynamy od rozstaju szos (885 m) w miejscu 308 zw. Roztoki, le��cym w wid�ach Kirowej Wody i Siwej Wody, �acz�cych si� w rzek� Czarny Dunajec - dojazd d. 25 z Zako- panego. Kilka zabudowa�, m.in. sklepik i restauracja. Przyst. autobusowy "Dol. Chocho�owska - skrzy�owanie" i post�j do- 30b 30c 96 DOLINA CHOCHOLOWSKA ro�ek konnych. Boczna szosa kieruje si� na pd.-zach. ku Ta- trom. Przecina rozleg�y sto�ek fluwioglacjalny powsta�y w cza- sie ostatniego zlodowacenia. Z prawej p�ynie w�r�d olszyn uoJ, .mv ,mv au�, a��.ac�aa a a.ya.aa a i kilkoma zagrodami. W okresie topnienia �nieg�w - podobnie jak na innych ��kach - �any krokus�w. W XVIII w. naleia�a ona w ca�o�ci do Czarnego Dunajca, ok. r. 1800 mia�a ju� 24 wsp�w�a�cicieli. Do dzi� po sianokosach, wida� tn�ce j� dzia�ki w�asno�ciowe. Kiedy� by� to wainy punkt etapowy dla stad id�cych w g�ry. Jeszcze ok. 1930 r. bacowie zimowali tu z owcami, karmi�c je zebranym w lecie sianem. Krzy� ufundowany w r. 1809. 2 km wylot Dol. Chocho�owskiej (925 m). Od cusch. dochodzi d. 27c. Wsch. zamkni...
jagaw7